«Η Μαίρη και το λευκό μπιζέλι»
Δήμητρα Σωκράτους
Με τη μερική επιχορήγηση του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου
 - Πρόγραμμα "Πρωτοβουλίες Νέων"   

«Η Μαίρη και το λευκό μπιζέλι» είναι ένα ξεχωριστό παιδικό βιβλίο, που, αν και θίγει ένα σοβαρότατο πρόβλημα υγείας, το κάνει με τρόπο διαφορετικό και ιδιαίτερο, έτσι ώστε να υπερισχύσουν δύο βασικά στοιχεία. Η φαντασία και το συναίσθημα. 

Η Μαίρη ετοιμάζεται για μια κρίσιμη χειρουργική επέμβαση στο κεφάλι και, μέσω αυτής της διαδικασίας, ναρκώνεται. Κι από εκείνη τη στιγμή ξεκινά ένα σημαντικό φανταστικό ταξίδι, μέσα σε μια γαλήνια - ονειρική κατάσταση.  

Κι εδώ θα ανοίξω μια παρένθεση, απαραίτητη θεωρώ για την συνέχεια, που αφορά την έντεχνη χρήση του ονείρου από την συγγραφέα. Ο φιλόσοφος Φρήντριχ Νίτσε έλεγε ότι «Τα όνειρα είναι η ρίζα της μεταφυσικής, η πηγή της ιδέας ότι ψυχή και σώμα είναι ξεχωριστά» και πράγματι η μικρή Μαίρη αφήνοντας το σώμα της στα χέρια των γιατρών, επιστρατεύει την ψυχή της στο ταξίδι της γνώσης της νόσου. Ένα ταξίδι που στα γενικά του χαρακτηριστικά επίσης ταυτίζεται με τις απόψεις του σπουδαίου ψυχίατρου Σίγκμουντ Φρόυντ πως τα όνειρα είναι «η βασιλική οδός προς τη γνώση του ασυνείδητου». 

Ωστόσο οι σύγχρονοι ερευνητές, όπως ο αμερικανός καθηγητής, Κέλλυ Μπύλκελεϋ*, προχώρησαν ένα βήμα παραπάνω, όσον αφορά το δύσκολο θέμα των ονείρων. Κατ’ αρχάς, σύμφωνα με τις θεωρίες του, έχουμε την τάση να ονειρευόμαστε ανθρώπους με τους οποίους είμαστε συναισθηματικά δεμένοι. Έτσι και η Μαίρη, μέσα σε αυτό το ταξίδι της, συναντά τους γονείς της, τους φίλους της, την αγαπημένη της νοσηλεύτρια. Κι αν οι γονείς της Μαίρης θα είχαν ενδεχομένως πιο εφιαλτικά όνειρα με βάση τις μακρόχρονες εμπειρίες τους, η Μαίρη αντιθέτως ονειρεύεται μόνο αυτά που γνωρίζει στην ηλικία που βρίσκεται, χρησιμοποιώντας την αθώα παιδική της ματιά.  Ο Μπύλκελεϋ όμως λέει και κάτι άλλο σημαντικό. Πως «τα όνειρα είναι ένας μηχανισμός που μας κάνει να επεξεργαζόσαστε τις εμπειρίες και να μας ετοιμάζει για το τι πρόκειται να μας συμβεί». Ένας μηχανισμός άμυνας δηλαδή, διότι πιθανότατα ο εγκέφαλός μας θεωρεί ότι είναι πιο χρήσιμο να μας προετοιμάζει για κάτι επικίνδυνο ή δυσάρεστο. Και όταν είσαι παιδί και ο κόσμος μοιάζει πιο απειλητικός, χρειάζεσαι περισσότερη «πρόβα», υποστηρίζει ο καθηγητής, καθώς τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα και δεν μπορούν να σώσουν από μόνα τους τον εαυτό τους από οποιαδήποτε απειλή. Άρα πολύ εύστοχα η συγγραφέας αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου της στο όνειρο, καθώς η Μαίρη, μέσω αυτής της διαδρομής, θα κερδίσει το στοίχημα της γνώσης και της αποδοχής του προβλήματός της. 

Συνοδός της η νοσηλεύτρια Ζέλεια, ένα υπαρκτό πρόσωπο στη ζωή της, που εκούσια επιλέγει να την έχει μαζί της ώστε να νιώθει περισσότερη ασφάλεια. Μα πριν αποχωρήσει για το “διπλό” της, θα έλεγα, ταξίδι στην χειρουργική επέμβαση και ταυτόχρονα στο όνειρο, έχει πλάι της τους γονείς και τους φίλους της. Τίποτα δεν μοιάζει στενάχωρο ή απαισιόδοξο. Όλο το κλίμα που αναδύεται είναι χαρμόσυνο και αισιόδοξο.  

Το όνειρο λοιπόν της Μαίρης διαιρείται σε αλλεπάλληλα στάδια, μέσα από τα οποία η μικρή ηρωίδα μας θα γνωρίσει πρόσωπα και καταστάσεις. Η αρχική συνάντησή της με την Πριγκίπισσα του Άντερσεν δεν συνιστά διακειμενικότητα, αλλά διασύνδεση με τον μαγικό κόσμο του παραμυθιού, προκειμένου να βρει ομοιότητες με το δικό της “άγνωστο” μπιζέλι. Κι εκεί η πριγκίπισσα απομυθοποιεί την ίδια την αξία του μπιζελιού, λέγοντάς της πως όλα τελικά κερδίζονται με την καρδιά και με τις πράξεις που εκφράζουν καλοσύνη και αλτρουισμό. Στο ταξίδι αυτό της αυτογνωσίας θα συναντήσει επίσης τα κατακόκκινα χείλια, τον Φοίβο, την Ουρανογαία, την θεά Αφροδίτη, τον Δράκο Λου Λα Κί και πολλές άλλες φανταστικές ή μη υπάρξεις. Ο καθένας θα της δώσει από μια χρήσιμη συμβουλή για το “είναι” της και για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζει τα πράγματα. Η συγγραφέας, μέσα από τα λόγια των φανταστικών αυτών υπάρξεων θα τονίσει την “αιωνιότητα” και την “σημαντικότητα” του κάθε ανθρώπου, μέσα στον ρου του χρόνου, αρκεί να προσπαθεί πάντα για το καλύτερο. Ακόμα κι όταν πέφτει ένα αστέρι, μας λέει, αφήνει το δικό του διαφορετικό σημάδι στην πλάση. Κι έτσι η μικρή Μαίρη αντιλαμβάνεται την σύνδεσή της με το σύμπαν, με τον ουρανό και τη γη, μαθαίνει πως κάποιες φορές δεν αρκεί να αντιμετωπίζουμε μια δύσκολη πραγματικότητα με την λογική μα πρέπει να αφήνουμε την καρδιά ν’ αποφασίζει. Καλή ψυχολογία λοιπόν, επισημαίνει η συγγραφέας, ώστε η πίστη μας να επιφέρει το θαύμα. Θα μάθει για την αξία της διαφορετικότητας αλλά και πως οι αλλαγές που επέρχονται στη ζωή μας οφείλονται σε μια διαρκή μεταβολή των πραγμάτων. «Τα πάντα ρει» που έλεγε κι ο Ηράκλειτος, καθώς τίποτα δεν μπορεί να είναι δεδομένο. Ούτε η χαρά, ούτε η λύπη. 

Η ιστορία κλείνει με όμορφο τρόπο, όπου όνειρο και επέμβαση τελειώνουν, με μια Μαίρη να νιώθει πως έχει αναγεννηθεί σε όλα τα επίπεδα. Μέσα από αυτό το ταξίδι κατάφερε πάνω απ’ όλα να συμφιλιωθεί με τον εχθρό -  που ήταν το λευκό μπιζέλι ή αν θέλετε, να αποδεχτεί και να κατανοήσει σε βάθος το πρόβλημά της. Καθώς, όπως εύστοχα αφήνει να εννοηθεί η Δήμητρα Σωκράτους, κι αυτό ακόμα το “επικίνδυνο” μπιζέλι, είναι κομμάτι του εαυτού μας. Δεν είναι κάτι που ήρθε από έξω, αλλά που γεννήθηκε μέσα στο δικό μας σώμα.   

Συνοψίζοντας, θέλω να εξάρω την αξία αυτού του σημαντικότατου βιβλίου, καθώς μέσω της αλληγορίας, της μεταφοράς, των συμβολισμών, της φαντασίας, της εικονοπλαστικής ικανότητας και του πλούσιου λογοτεχνικού λόγου, έχουμε στα χέρια μας ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Ένα βιβλίο που συμβάλει με τον καλύτερο τρόπο στην αντιμετώπιση του παιδικού καρκίνου, όχι ιατρικά, αλλά ψυχικά. Κι όπως υποστήριζε ο Ιπποκράτης, για να θεραπευτεί ένα σώμα, πρέπει πρώτα να φροντίσουμε για την ψυχή. 

Τέλος θέλω να συγχαρώ και την εικονογράφο, Στέλλα Καραγιώργη, η οποία με τα πρωτότυπα σχέδιά της, επηρεασμένα από τα αρχαία σύμβολα, μοτίβα και αρχέτυπα της Κύπρου έδωσε στο έργο μια διαφορετική και εκλεκτή αισθητική. 

Αλέξανδρος Ακριτίδης
Συγγραφέας – Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών 

Η Δήμητρα Σωκράτους γεννήθηκε και ζει στην Κύπρο. Αποφοίτησε από το Τμήμα Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου, με δευτερεύον πτυχίο στις Γαλλικές Σπουδές. Έλαβε Μεταπτυχιακό στο Θέατρο στην Εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο του Warwick στην Αγγλία και Μεταπτυχιακό Arts and Culture Management στο Rome Business School στην Ιταλία. Είναι εκπαιδευτικός, θεατροπαιδαγωγός και εκπαιδεύτρια ειρήνης κι ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αποτελεί ενεργό μέλος κι εθελόντρια σε διάφορους κοινωνικοπολιτιστικούς οργανισμούς και ομάδες από το 2001. Είναι Νεαρή Πρέσβειρα της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά στην Κύπρο. Διετέλεσε Συντονίστρια του Εργαστηρίου Νεολαία και Πολιτισμός του ΠΑΦΟΣ 2017 Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, όπως και συν-συντονίστρια του Κυπριακού Δικτύου Νεολαίας του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κοινοβουλίου. Έλαβε διάφορα βραβεία και διακρίσεις για το ακαδημαϊκό, κοινωνικοπολιτιστικό και λογοτεχνικό της έργο σε Κύπρο κι Ελλάδα. Σύντομο βίντεο για την εθελοντική κοινωνικοπολιτιστική της δράση αναρτήθηκε στην επίσημη ευρωπαϊκή ιστοσελίδα για το Ευρωπαϊκό Έτος Εθελοντισμού 2011. Πέραν των βιβλίων της «Η ΜΑΙΡΗ ΚΑΙ ΤΟ ΛΕΥΚΟ ΜΠΙΖΕΛΙ» και «ΕΝΑΣ ΜΠΑΜΠΑΣ ΣΤΟ ΣΙΔΕΡΕΝΙΟ ΚΛΟΥΒΙ», εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Αλήθειες, όνειρα κι ειρήνη», η οποία περιλήφθηκε στον κατάλογο επικρατέστερων έργων για το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για Μικρά Παιδιά 2017, στην Κύπρο. 

Σελίδα στο facebook: https://www.facebook.com/Δήμητρα-Σωκράτους-544835735678866/

*Kelly Bulkeley, PhD is a Visiting Scholar at the Graduate Theological Union in Berkeley, California. He is also director of the Sleep and Dream Database (SDDb), a digital archive and search engine designed to promote scientific dream research He earned a doctorate in Religion and Psychological Studies from the University of Chicago Divinity School, an M.T.S. from Harvard Divinity School, and a B.A. from Stanford University.