QUO VADIS, DOMINE?

Η Χριστιανική Θεολογία αποκαλύπτεται στη Σταύρωση του Αποστόλου Πέτρου του Καραβάτζο μέσα από την τεχνική του «σκοτεινού δωματίου»

Γράφει η αγιογράφος Μαριλένα Φωκά

“Quo Vadis, Domine?” (Που πηγαίνεις Κύριε;) Αυτή η φράση που απηύθηνε στον Ιησού ο Απόστολος και ιδρυτής της εκκλησίας της Αντιοχείας, Πέτρος, ήταν η απαρχή της πορείας του προς μαρτύριο του σταυρικού του θανάτου στις 29 Ιουλίου του 64 ή 67 μ.Χ. Ο Μικελάντζελο Μερίτζι Ντα Καραβάτζο (Caravaggio) απέδωσε με ιδαίτερη τεχνική επιδεξιότητα την κορύφωση του μαρτυρίου τη στιγμή της εναπόθεσης του στο σταυρό σε μια μοναδική ελαιογραφία που εκτός από τη αριστοτεχνική ρεαλιστική απεικόνηση της σκηνής εμπεριέχει όλο το πνεύμα της Χριστιανικής Θεολογίας. Ο Απόστολος Πέτρος κατά παράδοση στην αγιογραφική και εικαστική τέχνη εικονίζεται με άσπρα πυκνά μαλλιά και κοντή γενειάδα φορώντας κίτρινο ιμάτιο φέρων ειλιτάριο με κομμάτι από την Επιστολή του στο αριστερό χέρι και τα κλειδιά του παραδείσου στο άλλο. Η Σταύρωση του Αγίου Πέτρου του Καραβάτζο χρονολογείται από το 1600-1 και βρίσκεται στο παρεκκλήσι Τσεράτζι του ναού Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο στη Ρώμη. Το κεντρικό της θέμα είναι ο Απόστολος Πέτρος τη στιγμή που οι δήμιοι καρφώνουν τα μέλη του στο ξύλο. Η μεγάλη ταπεινοφροσύνη του Αγίου δεν του επέτρεψε να σταυρωθεί όπως ο Δασκαλός του σε όρθια θέση και έτσι ζήτησε το σώμα του να τοποθετηθεί ανάποδα στο ιπποδρόμιο του Νέρωνα ενώ αργότερα ενταφιάστηκε στον Βατικάνειο λόφο εκεί που σήμερα βρίσκεται η κεντρική Αγία Τράπεζα της σημερινής μεγαλοπρεπής Βασιλικής . Στη σύνθεση της εικόνας της Σταύρωσης ο Απόστολος Πέτρος βρίσκεται στο κάτω δεξί τεταρημόριο της σε ύπτια στάση με κεκλιμένη την κεφαλή προς τα αριστερά . Υπάρχει έντονη πηγή φωτός στο επάνω μέρος του σώματος του σαν προβολέας ή το αδηφάνο μάτι ένος κινηματογραφιστή που θέλει επίμονα να εστιάσει στην απειροελάχιστη κίνηση ή τη λεπτομέρεια της εκονογραφικής αφήγησης . Το τεχνητού τύπου φως προβάλλει μέσα από ένα έντονο σκούρο φόντο, χαρακτηριστικό δείγμα της τεχνοτροπίας του Καραβάτζο, του μεγαλύτερου εκφραστή του τενεμπρισμού (ύπαρξη μεγάλων σκοτεινών επιφανειών διακοπτώμενων απο φωτεινές πηγές ) αποδίδοντας έντονη δραματικότητα στη σκηνή. Γύρω από το κεντρικό θέμα οι δυο σε οπίσθια και ο ένας σε τριων τετάρτων στάση τοποθετούνται σκυμμένοι οι σταυρωτές του μορφοποιώντας ένα εικονικό τρίγωνο που στη μια πλευρά του ισορροπεί με τη μορφή του Αγίου, σχηματισμός που μαρτυρά την ένταση που υπάρχει γύρω του και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη γαλήνη που εκπέμπει το βλέμμα του Αποστόλου καθώς αποδέχεται πλήρως το μαρτύριό του. Στις συσπάσεις των μυών του προσώπου του αποτυπώνεται ο έντονος πόνος που αισθάνεται καθιστώντας τον πίνακα απόλυτα νατουραλιστικό . Ο μεγάλος ιταλός καλλιτέχνης ζωγραφίζοντας με τη συγκεκριμένη τεχνοτροπία μεταφέρει στον καμβά τον περβάλλοντα χώρο του και τη βιωματική του εμπειρία την στιγμή της σύλληψης του έργου του καθώς ζωγράφιζε στο σκοτάδι επιτρέποντας μόνο σε απειροελάχιστες ακτίνες φωτός να εισβάλλουν στο εργαστήριό του από έναν φεγγίτη (Reinach-Reyè ). Με αυτόν τον τρόπο δημιουγούσε κάτι σαν το «σκοτεινό δωμάτιο» του φωτογράφου, οπτική γωνία που την εισπράτει και ο θεατής στη Σταύρωση με την επιτυχημένη εστίαση στις λεπτομέρειες του σώματος που υποφέρει από την κακοποίηση αλλά κυρίως στα ποικίλλα συναισθήματα που αποκαλύπτονται μέσω της έκφρασης του προσώπου του Αγιού Πέτρου ενσωματώνοντας έντεχνα στο έργο όλη τη Χριστιανική Θεολογία που διαπνέεται από αισθήματα αγάπης, γαλήνης και συγχώρησης ακόμα και για τους εχθρούς μας. Ο Καραβάτζο δημιούργησε τα πονήματά του μέσα σε ένα κλίμα μπαρόκ, ακυρώνοντας το μανιενιρισμό που ήταν η επικρατούσα τάση και χωρίς να χρησιμοποιεί τις τεχνικές της βυζαντινής αγιογραφίας θεολογούσε με ηχηρό τρόπο κάνοντας χρήση προτωπόρων για την εποχή εκφραστικών μέσων.

(Πηγες: Salomon Reinach- Roger Peyè Ιστορία της Τέχνης εκδ. Ελληνική Παιδεία,ΑΕ)