Νίκη Σκουτέρη " 150 Χαϊκού Καρδιάς και του Μυαλού"

Ποιητική Συλλογή Χαϊκού
Εκδόσεις: ΚΕΦΑΛΟΣ
ISBN: 978-618-85148-0-5
Βιβλιοκριτική - Κείμενο: Γρηγόρης Σκιαδάς 

Η ποιητική συλλογή "150 Χαϊκού Καρδιάς και του Μυαλού" της Νίκης Σκουτέρη αποτελείται, όπως δηλώνει και ο τίτλος της, από 150 χαϊκού χωρισμένα, ωστόσο, σε δύο υποενότητες με διαφορετικούς τίτλους η κάθε μία. Συγκεκριμένα, η πρώτη ενότητα φέρει τον τίτλο “Της καρδιάς το θρόισμα” ενώ η δεύτερη τιτλοφορείται “Φτερουγίσματα  σκέψης.”

Από το περιεχόμενο των ποιημάτων στην κάθε ενότητα διαφαίνεται ότι δεν είναι τυχαία η επιλογή των δύο τίτλων στη συγκεκριμένη συλλογή. Ο πρώτος τίτλος εμπεριέχει τη λέξη “καρδιά” υποδηλώνοντας ένα περιεχόμενο εστιασμένο μάλλον σε προσωπικές, εσωτερικές ψυχοσυναισθηματικές καταστάσεις, απόρροια εμπειριών ζωής κάποιου ατόμου. Το λεξικό στοιχείο “σκέψη” στον δεύτερο τίτλο παραπέμπει σε πιο γενικές έννοιες οι οποίες απαιτούν περισσότερη αντικειμενικότητα στην προσέγγισή τους. Αυτές αφορούν την ποιήτρια και ευρύτερα κάθε αναγνώστη ενταγμένο ιδεολογικά σε μια κοινωνική ομάδα. Οι δύο παραπάνω λεξικές μονάδες, ως σημαίνοντα με διαφορετική υποδήλωση και εστιασμένο σημαινόμενο η κάθε μια, επηρεάζουν στα χαϊκού άμεσα τις γλωσσικές επιλογές μέσω των οποίων επιτυγχάνονται οι νοηματικοί ή εννοιακοί στόχοι της δημιουργού στην παρούσα συλλογή της.

Στην πρώτη ενότητα των χαϊκού το ερωτικό στοιχείο είναι έκδηλο. Η ποιήτρια υμνεί την αγάπη ή τον έρωτα, άλλοτε φανερά και άλλοτε κεκαλυμμένα, συνδέοντας τα με την ανάπλαση εικόνων από τη φύση και τις μορφές που αυτή παίρνει. Μέσα σε αυτό το συλλογιστικό πλαίσιο οι παρομοιώσεις και μεταφορές αποκτούν ουσιαστική νοηματική υπόσταση και γίνονται φορείς μηνυμάτων. Οι αναφορές της στις τέσσερες εποχές είναι εμφανέστατη και συχνή. Η ποιήτρια συνδέει τη ζωή, τα αισθήματα, τους πόθους ή τις προσμονές του ανθρώπου με τη φύση η οποία παρουσιάζεται πολυπρόσωπη καθώς γίνεται αίσθηση, έρωτας, αναγέννηση ή ελπίδα. Η συγκεκριμένη ενότητα στηρίζεται σε αυτές τις εναλλαγές επηρεάζοντας αντίστοιχα τα συναισθήματα της ποιήτριας αλλά και του αναγνώστη. Η μη ταξινόμηση των χαϊκού σε χρονολογική σειρά ως προς τις εποχές δίνει την εικόνα της πραγματικής ζωής ενός ανθρώπου που βιώνει τις διάφορες ψυχικές και συναισθηματικές του διακυμάνσεις, πότε θετικές και πότε αρνητικές.

Στη δεύτερη ενότητα η ποίηση της Νίκης Σκουτέρη αποκτά μια πιο φιλοσοφική διάθεση προσέγγισης κάποιων εννοιών αφήνοντας πίσω την ενασχόλησή της με τα περισσότερο προσωπικά θέματα του πρώτου μέρους. Ο λόγος γίνεται πιο καυστικός, αυστηρός και η ποιήτρια απευθύνεται στον αναγνώστη με ανόθευτη σκέψη, αυθόρμητο λεξιλόγιο, αληθινό στο νόημα και στο σημασιολογικό του περιεχόμενο. Ωστόσο, η ποίησή της δεν χάνει τη φρεσκάδα της εσωτερικής της παρόρμησης καθώς και εδώ εκφράζεται με αγωνία για γενικότερα θέματα που την απασχολούν. Τα χαϊκού μοιάζουν κατά την ανάγνωση σαν μια δροσερή, σε συνεχή ροή, έκφραση σκέψεων, ανησυχιών ή νοημάτων που πλημμυρίζουν το μυαλό της δημιουργού και αναζητούν τρόπο εξωτερίκευσης. Δημιουργείται η εντύπωση ότι η ποιήτρια επιδιώκει την ανάγκη επικοινωνίας με τον αναγνώστη μέσω των ποιημάτων της με στόχο την προσωπική της απολύτρωση ή την έκφραση των σκέψεών της.

Ως προς το λεξιλόγιο σε γλωσσολογικό και επικοινωνιακό επίπεδο τα χαϊκού εμφανίζουν στο σύνολό τους συνεκτικότητα και συνοχή. Ο λόγος της ποιήτριας χαρακτηρίζεται λειτουργικός. Στα ποιήματά της οι σημασίες και οι σχέσεις ανάμεσα στα νοηματικά σχήματα βρίσκονται σε άριστη αλληλουχία καταδεικνύοντας τη δημιουργό άριστη γνώστρια του επικοινωνιακού περικειμένου και της φυσικής πραγματικότητας μέσα στην οποία εκφράζεται. Παράλληλα, βοηθούν τον αναγνώστη στην επικοινωνιακή προσέγγιση των εννοιών ενσωματώνοντας αρμονικά σε αυτές τον διεπιδραστικό κόσμο των χαϊκού όπως το χρόνο, το χώρο, τα εμπλεκόμενα πρόσωπα και το θέμα που αυτά διαπραγματεύονται. Από την άλλη, η επιφανειακή δομή της ποιητικής γλώσσας της δημιουργού χαρακτηρίζεται από συντακτική και σημασιολογική συνδετικότητα. Στα πλαίσια της κειμενικότητας, δημιουργείται μια άριστη σχέση μεταξύ πομπού και δέκτη -ποιήτριας και αναγνώστη- προσδίδοντας στα χαϊκού μια αντίστοιχη ενδοκειμενική δόμηση της σημασίας.

Στον ποιητικό της λόγο η Νίκη Σκουτέρη συχνά εναλλάσσεται μεταξύ της προστακτικής και του πρώτου προσώπου. Με τη χρήση της προστακτικής φαίνεται να απευθύνεται σε κάποιο πρόσωπο, να το προτρέπει ή να του προτείνει κάτι. Με την έκφρασή της σε πρώτο πρόσωπο η δημιουργός καταδεικνύει άμεσα τον εαυτό της εκφράζοντας τον κόσμο ή τη σκέψη της. Ο συγκεκριμένος συνδυασμός δημιουργεί στον αναγνώστη την αίσθηση ότι τα ποιήματά της εμπλέκουν νοηματικά δύο πρόσωπα τα οποία ψυχικά ή φυσικά είναι μαζί στη ζωή. Τους συνδέει ο έρωτας, άλλοτε η αγάπη, η ελπίδα και ο πόθος σε ένα πλαίσιο αναπόλησης ή προσμονής.

Τα ποιήματά της φαίνεται να αναπαρίστανται σε δύο διαφορετικά επίπεδα λόγου. Στο επιφανειακό επίπεδο αναπτύσσονται οι εικόνες, οικοδομούνται οι παρομοιώσεις και οι προσωποποιήσεις των στοιχείων που χειρίζεται η ποιήτρια. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, βαθύτερο, ο αναγνώστης εντοπίζει ένα αφηρημένο εννοιακό πλαίσιο όπου αντανακλάται ένας πλούσιος συναισθηματικός διάκοσμος με έντονα αλληγορικά στοιχεία και μεταφορικές συνθέσεις. Και τα δύο επίπεδα βοηθούν στη δημιουργική προσέγγιση της ποίησης της Νίκης Σκουτέρη συντελώντας σε ένα ταξίδι απολαυστικών ψυχοσυναισθηματικών ταυτίσεων ποιήτριας και αναγνώστη.

Τα 150 χαϊκού της συλλογής εμφανίζουν μια συνέχεια δημιουργώντας την αίσθηση της αλληλουχίας μεταξύ τους. Νοηματικά δένουν, εστιάζουν με επιτυχία στο θέμα που διαπραγματεύεται η ποιήτρια και επικοινωνιακά γίνονται εύκολα αντιληπτά από τον αναγνώστη. Είναι πλούσια σε συγκινησιακές αναπαραστάσεις, αγγίζουν τον αναγνώστη αισθητικά και συναισθηματικά ευαισθητοποιώντας τον ψυχικό του κόσμο. Η ποίησή της αναδύει ένα φως, μια πανδαισία χρωμάτων σε μια πυκνή ροή εικονοπλαστικού λόγου. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των χαϊκού της ποιήτριας είναι η λυρικότητα της έκφρασης μαζί με τη δημιουργία εικόνων χρησιμοποιώντας ένα πλούσιο λεξιλόγιο και συνθέτοντας αυθεντικού λόγου συμφραστικά σχήματα.

Ο ποιητικός της λόγος παρουσιάζει μια γλωσσική και εννοιακή ροή που “δένει” όλα τα χαϊκού σε ένα σύνολο. Αυτό βοηθά τον αναγνώστη στην καλύτερη προσέγγιση των ποιημάτων και της συγκεκριμένης ποιητικής νόρμας η οποία ως ποιητικό είδος είναι αρκετά μακριά από την ευρωπαϊκή και, συνεπώς, ελληνική λογοτεχνική πραγματικότητα. Η Νίκη Σκουτέρη εκ του αποτελέσματος φαίνεται να ανταποκρίνεται επιτυχώς στις λεξιλογικές συμβάσεις του συγκεκριμένου ποιητικού είδους καθώς και στις νοηματικές απαιτήσεις των δύο επιμέρους ενοτήτων της συλλογής της. Μέσω των εκφραστικών και γλωσσικών σχημάτων που χρησιμοποιεί καταφέρνει να καταστήσει αντιληπτό το διαφορετικό περιεχόμενο των χαϊκού ανά ενότητα. Παράλληλα, η ποιητική της προσέγγιση, με στιλιστική συνέπεια σε όλη τη συλλογή, ενοποιεί αισθητικά τα 150 χαϊκού σε ένα σύνολο με συνεκτικότητα και συνοχή.    

Γρηγόρης Σκιαδάς
Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου Αγγλικής Γλώσσας
Περιφέρεια Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας