Κριτική  του Λεόντιου Πετμεζά * για το βιβλίο "’Εγκάρσια Ρήματα" του Κώστα Ευαγγελάτου  

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Άνω Τελεία», Αθήνα, Απρίλης 2021 η ποιητική συλλογή του ζωγράφου, λογοτέχνη, θεωρητικού τέχνης και εικαστικού περφόρμερ Κώστα Ευαγγελάτου, με τίτλο «Εγκάρσια ρήματα». Πρόκειται για μια επετειακή έκδοση της δόκιμης ποιητικής του έκφρασης με αφορμή την επέτειο για τα 45 χρόνια από την κυκλοφορία της πρώτης ποιητικής συλλογής του «Κραυγάζω, Ψάχνω, Καρτερώ», όταν ήταν ακόμη μαθητής του γυμνασίου στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς, από τις εκδόσεις Επτάλοφος, Αθήνα 1975.

Η συλλογή με επιλεγμένα από τον ίδιο ποιήματα του στο πνεύμα της ποιητικής αναδρομής αλλά και της σύγχρονης δημιουργικής κατάθεσης περιλαμβάνει 45+11 ποιήματα από το ευρύ συνολικό του έργο σε τρείς ενότητες (α’ περίοδος, ποιήματα 1975-1984, β’ περίοδος, ποιήματα 1994-2002, γ’ περίοδος, ποιήματα 2003-2020). Την έκδοση κοσμούν σχέδια του ίδιου, από τις ενότητες «Σωματογραφίες» και «Αναδυόμενες μορφές» καθώς και ένα πρόσφατο πορτραίτο του από την ζωγράφο Ελένη Χατζηπουλίδου.

Το θεματικό περιεχόμενο της συλλογής ξετυλίγει αποκαλυπτικά, ελλειπτικά και επιγραμματικά την αυτοβιογραφική θεώρηση του Κώστα Ευαγγελάτου από την εφηβική ερωτική και τολμηρή λυρική ποίηση της νεότητας του μέχρι την στοχαστική, κοινωνική και ιδεολογική άποψη του για την ζωή, την τέχνη και την κοινωνία του παρόντος. Η πολυποίκιλη λογοτεχνική έκφραση και η εμπνευσμένη γραφή του Κώστα Ευαγγελάτου  γόνιμα και εποικοδομητικά παρουσιάζει εικόνες δράσης περιπλάνησης και περιήγησης από την αλήθεια της καθημερινότητας,  που αναπαράγει διαπλαστικά και διαφωτιστικά με απόλυτη εγκαρτέρηση. Τοποθετεί τις περιπετειώδεις αφηγήσεις του σε μια εποχή που έχει φύγει και τις δένει εύληπτα και ευπρόσδεκτα με τα σημερινά χρόνια. Πρόκειται για επιλεγμένες καταθέσεις ψυχής που αρχιτεκτονικά τον συνδέουν άρρηκτα και έμμεσα με οικεία  περιβάλλοντα και με τον ευρύτερο περίγυρο που τον διαμόρφωσε ως οντότητα στην κοινωνία που ζει, υπάρχει και δημιουργεί. Εκθέτει  την πραγματικότητα που βίωσε και βιώνει την σκιαγραφεί και την ιστορεί τονίζοντας με υποβλητική επιστέγαση  συγκεκριμένα σύμβολα που την διευθετούν και την καθορίζουν. Εύστοχα εκφράζει και προσδιορίζει κάθε τι που αντιλαμβάνεται, που αξίζει για να ασχοληθεί και να εντρυφήσει στις δομές του. Παραθέτει ανθρωποκεντρικές μνήμες που πυροδοτούν σημαντικές εικόνες ενώ προσδιορίζει άμεσα τα σημαίνοντα συμβάντα, την θέση που κρατούν στο υποσυνείδητο και την ενέργεια που στοιχειοθετούν στο φάσμα των νοητικών ερεθισμάτων. Ελεύθερα και στοχαστικά με λυρική ευαισθησία μετουσιώνει σε λόγο συναισθήματα, μαρτυρίες και εντυπώσεις με μηνύματα από οράματα και συγκινησιακούς κραδασμούς. Εξερευνά χωρίς επιτήδευση μια ποικιλία αισθαντικών ερεθισμάτων με στοιχεία εσωτερικής ανάδυσης και ανάλυσης. Εναρμονίζει στα επιμέρους κείμενα  μια ενδότερη  και μια ενδοσκοπική μελέτη για θέματα που τον άγγιξαν, τον προβλημάτισαν, τον επηρέασαν και τονίζει το μεγαλείο μιας δυναμικής αντιμετώπισης που ενσαρκώνεται διακριτικά, σταδιακά και βαθμιαία. 

Δικαιώνει με πλαστικότητα άποψης τους ήχους, τις ωσμώσεις, τις εμπειρίες ,την απαλότητα στην οδύνη των σκέψεων καθώς και την κορύφωση των συναισθηματικών καταστάσεων πέρα από την διαπραγμάτευση της φορμαρισμένης υφής και χροιάς. Αναπλάθει μορφικά κάθε σκιερή και φωτεινή θέαση τολμώντας να αναθεωρήσει, να κρίνει, να απαιτήσει, να κατατάξει και να επισυνάψει αποτελεσματικά προθέσεις και διαθέσεις με απολήξεις σε εμβληματικούς συνδυασμούς . Προσεγγίζει περισπούδαστα και ουσιαστικά τα δεδομένα της ανθρώπινης ύπαρξης, τα οποία αναπαράγει, αναπλάθει και προβάλει με πηγαίο ύφος. Μελετώντας τα επεισόδια των καταγραφών που διευκρινίζει ανοίγει παράλληλα διόδους, διαγώνιους και διαδρόμους στην διαχρονικότητα. Έντεχνα αλλά ωστόσο με πρωτότυπη πυκνότητα και λεπτομέρεια η ύλη του βιβλίου  έχει το προνόμιο του αβρού επεξηγηματικού λόγου που εξελίσσεται κινητικά και ανοδικά με επιλεκτική μουσικότητα. Μαγνητίζοντας τον αναγνώστη τον προσκαλεί να μπει στο παιχνίδι, τον κάνει συμμέτοχο και κοινωνό ενώ τον μυεί παράλληλα σε ιδεογραφικές διατυπώσεις που δεν αρκούνται μόνο στην οπτική διευθέτηση αλλά ζητούν την περιδιάβαση στην ιδιάζουσα θεματική της. Με δύναμη ψυχής, αισιοδοξία, συλλογισμό για κάτι βαθύτερο τον προκαλεί να ψάξει να βρει τον εαυτό του και να τοποθετηθεί στα δρώμενα. Στην συνέχεια τον κάνει σύμμαχο και αναπόσπαστο μέλος σε ένα ενωμένο σύνολο με λεκτική μετάδοση, με ποιοτική έκφανση, με μια μαγεία ακουστική που μεταδίδει  ομορφιά, ένταση και έκσταση. Πολυκύμαντα σταχυολογεί συνειρμούς που  παραπέμπουν το αναγνωστικό κοινό συχνά και εκπρόθεσμα σε αποκαλύψεις που σηματοδοτούν την περιοχή του πραγματικού-φαντασιακού και επιφυλάσσουν την διείσδυση στον εσωτερικό πλούτο των συλλήψεων που παρεπιδημούν.  

Διαβάζουμε :  

Μ’ ένα delete σβήνεις εικόνες
φωτογραφίες χαράς σε τόπο ξένο
Το μυαλό μολύβι φορτωμένο
Η μνήμη δρέπει λάφυρα κοιτώνες.
———————–
Ο βόμβος των ανθρώπων σε τρελαίνει
κλείνει ο λαιμός και χάνεται η φωνή
μετακομίζεις στης απελπισίας το γκέτο
ακίνητος στο πάγωμα του χρόνου
γίνεσαι άγαλμα στο κέντρο της πλατείας
σήμα εκτόνωσης παιδιών και αναρχικών
δέχεσαι γλειφιτζούρια από μολότοφ.
————————–
Των απολίδων είμ’ ο θυρεός
κι ο τραγικός της νύχτας σκύλος.
Της μέρας είμ’ ο ίσκιος ο χλωμός
και της αρχαίας γυμνότητας ο φίλος.  

Στο κύριο σώμα της συλλογής «Εγκάρσια Ρήματα» που απαρτίζεται από τα ήδη δημοσιευμένα ποιήματα του σε αυτοτελείς ποιητικές συλλογές, συλλογικές εκδόσεις και λογοτεχνικά έντυπα, περιλαμβάνεται η τέταρτη παραλλαγή του «Ύμνου στην Κεφαλονιά», με τίτλο «Αίνος στην Κεφαλονιά», η τελική εκδοχή του ποιήματος «Έγκλειστη πανδημία» και δύο αδημοσίευτα ποιήματα. Το εκτενές ποίημα «Οι πρόσχαρες της θλίψης» (αναφορά στις ιερόδουλες) και το επιγραμματικό «Έπος» με το οποίο ολοκληρώνεται η συλλογή.

Στο τέλος της έκδοσης ο Κώστας Ευαγγελάτος στο κείμενο του «αντί-επιμυθίου» συμπερασματικά ομολογεί: – Νομίζω, φίλοι μου, πως τελικά η Ευρυδίκη έπρεπε να μείνει στον Άδη. Πρέπει κι εμείς να μείνουμε ενδεδυμένοι. Η γύμνια και η αλήθεια της είναι μάλλον τραγική, έστω και αν μας οδηγεί στην αναγκαία και ειλικρινή «τολμηρή επίλυση» της νιότης.

«Γυμνός- Ύμνος-Μυστικός Ναός- Οδοιπόρε στάσου.»

Στα στερνά καταφθάνει πάντα η Άτροπος εν μέσω φάσματος ποιητικών «ερμητικών λαμπίδων» για τον επιβαλλόμενο καίριο απολογισμό.           Ο εκφραστικός λόγος με «τάνυσμα θανάτου» οδεύει προς το μηδέν. Εν τούτοις ευελπιστώ στην ελεύθερη επίδοση της ανεπίδοτης αγάπης, και στο ολιστικό ανθρώπινο θεώρημα των εγκάρσιων ρημάτων μου:

Λόγος και Μύθος…/ Σκαπανείς της σκέψης / αναδομούν αρμονικά / το Γένος της επίλυσης.

Στην τελική πλήρη κατάθεση μου υποστηρίζω φίλοι μου: Μας προσκαλούν οι λέξεις και τα χρώματα, οι ιδέες και οι ήχοι σε μια συμμετοχική αντίσταση, έστω και μάταιη, με τεράστια όμως ανεξόφλητη αξία.

«Το μέλλον πάντα μας χρωστάει!». Κ.Χ.Ε. Αθήνα 2021.  

Βιογραφικό σημείωμα.  

Ο Κώστας Ευαγγελάτος ασχολήθηκε συστηματικά με τη ζωγραφική και την ποίηση από μικρή ηλικία στην Κεφαλονιά που γεννήθηκε, ανατράφηκε και παρουσίασε τα πρώτα εφηβικά του έργα. Παρακολούθησε στην Αθήνα μαθήματα σχεδίου με τον ζωγράφο, κριτικό τέχνης Γιώργο Φωκά και τον ζωγράφο Γιώργο Βογιατζή. Σπούδασε παράλληλα και πήρε πτυχίο από την Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1981 στο Παρίσι συνδέθηκε με πρωτοποριακούς καλλιτέχνες και διανοουμένους, διαμόρφωσε την προσωπική “βιωματική” του έκφραση και θεμελίωσε τις αισθητικές του αρχές. Μετά την στρατιωτική του θητεία (1983) σπούδασε με υποτροφία εικαστικά και θεωρία της σύγχρονης τέχνης στο Μανχάταν της Νέας Υόρκηs (University The New School for Social Research), στις τάξεις του Allen David και της Pearl Ehrlich. Επίσης παρακολούθησε μαθήματα δημιουργικής γραφής στο State University of N.Y., με τον ποιητή και εκδότη A. Poulin jr, τους ποιητές John Logan, Louis Simpson κ.α. Στη Νέα Υόρκη, στο Ρότζεστερ και στη Βοστώνη δημιούργησε performance-ζωντανά εικαστικά έργα με διεθνή απήχηση.

Το 1986 ανέλαβε καλλιτεχνικός διευθυντής της γκαλερί DADA στην Αθήνα, ενώ το 1990 ίδρυσε την ομάδα σύγχρονης τέχνης ARΤ STUDIO EST. Το 2000 γυρίστηκε από τον σκηνοθέτη Γιαν Ράσελ της Rapido TV η ταινία «O Έλληνας Νάρκισσος», για το Αγγλικό CHANNEL 4, εκπομπή «Eurotrash».

Έχει παρουσιάσει θεματικές σειρές έργων του σε ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Νέα Υόρκη, Ρότζεστερ, Αρέτσο, Αβινιόν, Σαντιγί, Παρίσι, Γλασκόβη -Winterschool, Άμστερνταμ, Λευκωσία και σε πόλεις και νησιά της Ελλάδας. Έχει λάβει μέρος σε ομαδικές εκθέσεις και διεθνείς συναντήσεις (Βαρκελώνη, Βαρσοβία, Σβέτσιγκεν, Σέρατζ, Παρίσι, Αμιένη, Λίλ, Γκέτενμποργκ -European Echoes, Σαντιάγκο, Μπουένος- Άιρες, Νέα Υόρκη, Ρώμη, Μπολόνια, Μόσχα, Περούντζια, Μίντεν, Σιάτλ κ.ά.).

Έχουν εκδοθεί βιβλία και λευκώματα με αισθητικά δοκίμια, ποιητικές συλλογές (1975-2021), λιθογραφικά έργα, εικαστικά Ημερολόγια (2008-2020) και έχει κοσμήσει λογοτεχνικές και επιστημονικές εκδόσεις. Διατύπωσε τις θεωρητικές του απόψεις με διαλέξεις, άρθρα στον τύπο και βιβλία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Ramshorn, Drama Centre, Glascow 1994) κ.α. Το 2003 και το 2007 συνεργάστηκε εικαστικά με την Όπερα Δωματίου Αθηνών σε όπερες του Μενότι και του Περγκολέζι. Είναι μέλος του Ε.Ε.Τ.Ε., της Ε.Ε.Λ., της Ε.Ε.Ε.Λ., της Π.Ε.Λ., επιστημονικών, ιστορικών, καλλιτεχνικών και εκπαιδευτικών οργανισμών. Στην ανεξάρτητη εικαστική πορεία του έχει τιμηθεί με βραβεία, εύφημες διακρίσεις και επαίνους από πνευματικούς φορείς. Το 2000 ίδρυσε στο Αργοστόλι την Σύγχρονη Πινακοθήκη Villa Ροδόπη, όπου παρουσιάζει εκθέσεις, καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά δρώμενα.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ ΠΟΙΗΣΗΣ (1975-2021)

· Κραυγάζω, Ψάχνω, Καρτερώ. Αθήνα: Επτάλοφος, 1975.

· Ποιήματα 1973-75, Στα ίχνη της Αυγής. Αθήνα 1976.

· Γραφήματα 1977. (έκδοση τέχνης), Αθήνα 1978.

· Η τολμηρή επίλυση. «Τονικό συμφωνικό ποίημα σε Όoo μείζωνα», Α’ γραφή. Αθήνα 1977.

·Το δωμάτιο (έκδοση τέχνης). Σχέδια: D. Yeros, photo: Ρωμύλος Παρίσης. Αθήνα 1980.

· Μυθογράφημα. Αθήνα, 1983.

· Η τετραλογία της υγρασίας. Αθήνα: Χάος και κουλτούρα, 1993.

· Η οθόνη των ονομάτων. Αθήνα: Απόπειρα, 1996.

· Η ροπή της μνήμης. Αθήνα: Απόπειρα, 1999.

· Αλέα προσομοίων (συγκεντρωτική έκδοση). Αθήνα: Απόπειρα, 2002.

· In the small mirror. (forward by Matthew Jennett). Athens: Apopeira, 2003.

· Η ελεγεία των Εκβατάνων. Αθήνα: Απόπειρα, 2006.

· Εγκάρσια Πτήση. (επίλογος Δρ. Ηλίας Τουμασάτος). Αθήνα: Απόπειρα, 2011.

· Chemins enchevêtrés, Athènes-Paris: Sylloges, 2011, 2012.

· Πολύσμιγος Αίνος. Αθήνα: Συλλογές, 2014.

· Offrandes Seculaires, Athènes-Paris: Sylloges, 2015, 2017.

· Σφουμάτο και Ξίφος. (επίλογος Δρ. Ηλίας Τουμασάτος), Αθήνα: Συλλογές, 2016.

· Louis D’ Est, αφήγημα με τρία ποιήματα. (πρόλογος Δρ. Ηλίας Τουμασάτος), Αργοστόλι: Αιγιαλός, 2016.

. Ερμητικές Λαμπίδες. Αθήνα: ΑΠΑΡΣΙΣ, 2017.

. Εγκάρσια ρήματα. Ποίηση. Αθήνα: ΑΝΩ ΤΕΛΕΙΑ, 2021.

Δοκίμια, Λευκώματα:

· Ιδεογραφική σμίλη. Δοκίμια. Αθήνα: Συλλογές, 1997.

. Προσωπογραφίες και Συνθέσεις, 17ος- 20ός Αιώνας. Συλλογή Κοργιαλένειου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου. Κείμενο και αισθητική επιμέλεια έκδοσης: Κώστας Ευαγγελάτος. Επιστημονική επιμέλεια: Γιώργος Ν. Μοσχόπουλος, Αργοστόλι: Κοργιαλένειο Ίδρυμα, 2004.

.Εξεικονίσεις / Figurations- Costas Evangelatos. Κείμενο: Νίκος Γ. Μοσχονάς. Αθήνα: Περίπλους, 2005.

· SCRIPTORIUM. Κείμενο: Χρύσανθος Α. Χρήστου. Αθήνα: Έκδοση Π.Ο.Δ.Α.- Δήμου Αθηναίων, 2010.

· COSTAS EVANGELATOS ART-EST. Κείμενα: Κώστας Ευαγγελάτος, Στέλιος Λυδάκης, Νίκος Γ. Μοσχονάς, Σουζάνα Μπαουτίστα, Αννίτα Πατσουράκη, Κώστας Αντ. Πετράκης, Χρύσανθος Α. Χρήστου. Θεσσαλονίκη: ΑrtLine and Gennesis, 2010, 2012.

Κριτικές εκδόσεις για το ποιητικό έργο του:

· Η αισθητική ενατένιση του Κώστα Ευαγγελάτου. Δοκίμιο εικαστικού ήθους. Κείμενο: Λεόντιος Πετμεζάς. Πρόλογος: Ιωάννα Καρατζαφέρη. Αθήνα: Συλλογές, 2001.

· Κριτικές προσεγγίσεις στην ποιητική «Αλέα» του Κώστα Ευαγγελάτου. Αθήνα: Συλλογές, 2003.

· Κριτικές προσεγγίσεις στην ποιητική «Ελεγεία» του Κώστα Ευαγγελάτου. Αθήνα: Συλλογές, 2007, 2008.

Θεωρητικά κείμενα περί τέχνης του Κώστα Ευαγγελάτου σε συλλογικές εκδόσεις:

· Πολιτισμός, Επικοινωνία, Παγκοσμιοποίηση. Επιστημονική επιμέλεια: Κώστας Αντ. Πετράκης, Εκδόσεις ΚΕΡΚΥΡΑ Α.Ε- Economia PUBLISHING, 2011.

· Κριτική της Τέχνης. Κριτική της Κοινωνίας. Επιστημονική επιμέλεια: Βασίλης Φιοραβάντες. Επιμέλεια έκδοσης: Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Νησίδες, 2011.

· Προς τη ΝΕΑ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ. Κριτική της Τέχνης, Κριτική της Παγκοσμιοποίησης. Επιστημονική επιμέλεια: Βασίλης Φιοραβάντες. Αθήνα: Εκδόσεις ΑΡΜΟΣ, 2012.

· Νέα Ανθρωπολογία και Μοντέρνα Τέχνη. Επιστημονική επιμέλεια: Βασίλης Φιοραβάντες. Επιμέλεια έκδοσης: Μ. Γεωργούση, Μ. Οικονομάκου. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις ΖΗΤΗ, 2014.

website: www.gisi.gr/evangelatos

GISI.GR

Costas Evangelatos – Greek artist, poet, art theorist

Along with painting, has worked internationally in the fields of Performance. 

 https://anoteleia.gr/cat_018.html

  ________________________________________________________________________________________________                                                                                                                      

*Ο Λεόντιος Πετμεζάς είναι .ιστορικός αναλυτής ,κριτικός  τέχνης και λογοτεχνίας.