ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΕΞ ΑΙΓΙΝΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 

Της αγιογράφου, κριτικού βιβλίου-τέχνης Μαριλένας Φωκά (ΜΑ) 

Η μνήμη του Αγίου Λεοντίου που τιμάται σήμερα στις 18 Ιουνίου συνεορτάζεται μαζί με αυτήν των  Αγίων Υπατίου και Θεοδούλου. Η καταγωγή του ήταν από την Αίγινα· o  Άγιος Λεόντιος εξ Αιγίνης ανήκει στην χορεία των στρατιωτικών αγίων καθώς κατατάχθηκε στον ρωμαϊκό στρατό επί Βεσπασιανού (9-79 μ.Χ), και από νεαρή ηλικία  επέδειξε μεγάλη γενναιότητα και ανδρεία στην άσκησή των καθηκόντων του.

Στην πρώτη αγιογραφική του απόδοση, σε καμβά διαστάσεων 70 Χ 60 φιλοτεχνημένος με σκόνες αγιογραφίας δια της εμής χειρός που επιγράφεται Ο ΑΓΙΟΣ ΛΕΟΝΤΙΟΣ, επιλέχθηκε η αγιογράφηση σύμφωνα με την τεχνοτροπία της κρητοβένετης σχολής προκειμένου να αποδοθεί το  μεγαλοπρεπές και αγέρωχο παράστημά του αλλά και να αναδειχθεί το πλήθος των ψυχικών του αρετών. Ο Άγιος -κεντρική μορφή, βρίσκεται στο κέντρο της σύνθεσης, νέος, γενειοφόρος, με έντονο βλέμμα, καστανή κόμη και ενδυμασία που  αποτελεί ιστορικό τεκμήριο της εποχής του. Το φόντο έχει την μορφή του ψηφιδωτού, στοιχείο  που παραπέμπει σε κτήριο της ρωμαϊκής αρχαιότητας, τοποθεσία όπου ο ίδιος έδρασε και μαρτύρησε. Η ιταλική/βενέτικη τεχνοτροπία συνίσταται στο διαδοχικό φωτισμό με τετραχρωμίες και την επίθεση διαδοχικών ψυχρών επί θερμών στρωμάτων, με την παράθεση ενδιάμεσου χρώματος και την τεχνική sfumato.

Για τις ψυχικές του  και στρατιωτικές του αρετές  ο Άγιος προβιβάσθηκε γρήγορα σε υψηλά στρατιωτικά αξιώματα. Παρά τη γρήγορη εξέλιξή του και την υψηλή του θέση, συμπεριφερόταν με πολλή μετριοφροσύνη και τιμιότητα. Στην εικονογραφική του κατάθεση φέρει στο δεξί το Ευαγγέλιο και στους ώμους χιτώνα ως “στρατιώτης του Χριστού.”

Ο Βεσπασιανός, στα χρόνια του οποίου μαρτύρησε ο Άγιος Λεόντιος, ήταν σφοδρός πολέμιος του Χριστιανισμού. Εξελέγη Πραίτορας επί Καλιγούλα ενώ το 69 μ.Χ.  έγινε Αυτοκράτορας, με την βοήθεια του στρατού, μετά  τον φοβερό διώκτη των Χριστιανών, Νέρωνα. Επί της εποχής του Βεσπασιανού αναγέρθηκαν το Φόρουμ και το Κολοσσαίο στο οποίο πολλοί χριστιανοί κατασπαράχτηκαν από τα άγρια ζώα. Ο Βεσπασιανός εισήγαγε πολλούς υψηλούς και εξωφρενικούς φόρους στο Ρωμαϊκό κράτος (ακόμα και φόρο για ούρηση(!) στα δημόσια ουρητήρια τις λεγόμενες βεσπασιανές ενώ ο γιός του Τίτος που τον διαδέχθηκε έγινε γνωστός για την κατάληψη της Ιερουσαλήμ το 70 μ/Χ. και την καταστροφή του Ναού του Σολομώντα.

Όταν βρισκόταν στην Αφρική ως στρατιώτης σε αποστολή ο Λεόντιος διδάχθηκε την χριστιανική πίστη και έγινε μέτοχος του χριστιανικού πνεύματος   “στο οποίο η ευγενής και τίμια ψυχή του ανταποκρίθηκε με θέρμη. Άρχισε να κηρύττει το λόγο του Θεού στους υφισταμένους του και τούς στρατιώτες και όσα  χρήματα κέρδιζε τα διέθετε για την ανακούφιση των πτωχών, των χηρών και των ορφανών.” Μέσω της διδασκαλίας του, δύο συνάδελφοί του,ο Υπάτιος (ή Υπάτος) και ο Θεόδουλος, ασπάστηκαν την χριστιανική πίστη και άρχισαν και αυτοί να ζουν με αγνότητα και άσκηση.

Όταν πληροφορήθηκε το γεγονός ο Αφρικανός ηγεμόνας Αδριανός, προσπάθησε με διάφορες υποσχέσεις να τούς κάμει να αρνηθούν την πίστη τους, το οποίο δεν ήταν δυνατό καθώς και τρεις  οι Άγιοι, Λεόντιος, Υπάτιος και Θεόδουλος παρέμεναν ακλόνητοι, ως γενναίοι στρατιώτες Ιησού Χριστού. Διατάχθηκε  λοιπόν ο δι’ αποκεφαλισμού θάνατος των Υπάτιου και Θεόδουλου, και η  μαστίγωση μέχρι θανάτου του Λεοντίου. Με το τίμιο αίμα τους, οι τρεις Θεοφόροι Άγιοι επισφράγισαν την πίστη και την αγάπη τους στο Σωτήρα Χριστό  και κέρδισαν τους αμαράντινους του μαρτυρίου στεφάνους. Η εικόνα του Αγίου Λεοντίου βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή.

Η δεύτερη αγιογραφική του απόδοση, δια της εμής χειρός, που επιγράφεται Ο ΑΓΙΟΣ ΛΕΟΝΤΙΟΣ αποτελεί μόνιμο έκθεμα της Σύγχρονης Πινακοθήκης -Villa Rodopi στο Αργοστόλι στην Κεφαλλονιά του Κώστα Ευαγγελάτου. Η εν λόγω αποτύπωση είναι φιλοτεχνημένη σε καμβά διαστάσεων 40 Χ 50  με σκόνες αγιογραφίας σε φύλλο χρυσού και  αποτελεί μια πιο αφαιρετική απόδοση της Αγίας αυτής μορφής. Προσομοιάζοντας η  εικαστική γραφή την χαρακτική τέχνη των κατακομβών,  έχουν κρατηθεί στην σύνθεση μόνο τα ουσιώδη. Έτσι πάνω στον χρυσό κάμπο που συμβολίζει την τρυφή του Παραδείσου έχει σχεδιαστεί η μορφή του εικονιζόμενου Αγίου με τις βασικές γραμμές παραλείποντας τα χρωματικά υποστρώματα του προπλασμού και των πρώτων φωτισμάτων. Η σχεδίαση έχει γίνει με χονδρόκκινο- (αντίστοιχο ζωγραφικό χρώμα του Naphthol Deep Red και Alizarin Crimson) βασικό συστατικό προπλασμών που λειτουργεί και ως σχέδιο αλλά και ως τελικά λάμματα.  Με αυτήν την προσέγγιση στην ιστόρηση της προσωπικότητας του Αγίου Λεοντίου αναδεικνύεται μια άλλη  οπτική  του επιτεύγματός του : “Από τον χοϊκό άνθρωπο   (σχεδιασμός- προπλασμός) διαμέσου των μυστηρίων της Εκκλησίας και του μαρτυρικού του θανάτου ο Θεός τον αξίωσε να εισέλθει στην δόξα του Παραδείσου (χρυσό-αγιογραφικός κάμπος.)”

Η δεύτερη αγιογραφία με την διαχρονική της υπόσταση  λειτούργησε ως οδηγός για την πρώτη λειτουργώντας ως “το σημαίνων και το σημαινόμενο”. Στην δεύτερη επισημαίνεται η δυνατότητα του κάθε ανθρώπου να φτάσει  “αυτόβουλως και θελητικώς” στην θέωση  ενώ η πρώτη ιχνηλατεί ιστορικά την προσπάθεια του κάθε μέλους  που ανήκει στην “στρατευομένη Εκκλησία” για το “κατ΄εικόνα και  καθ΄ομοίωσιν”  και πιο συγκεκριμένου του Αγίου Λεοντίου εξ Αιγίνης.

(Πηγές : Αρχείο Μ.Φωκά, Σύγχρονης Πινακοθήκης--Villa Rodopi ,Αργοστόλι Κεφαλληνία, Ν,Τρεμπέλα Δογματική)