Άννα Ιωαννίδου

Ο Μικρασιάτης Πρόσφυγας της Θεσσαλονίκης και η καθημερινότητά του στον Ελληνικό τύπο (Δεκαετίες 1920 και 1930)

Το θέμα της εγκατάστασης των προσφύγων της Μικράς Ασίας στην Θεσσαλονίκη (κατά την χρονική περίοδο που ακολούθησε την Μικρασιατική καταστροφή)  απασχόλησε έντονα και μάλιστα σε καθημερινή βάση  τον τύπο της εποχής. Ο πρόσφυγας ως κοινωνικό και πολιτικό υποκειμένο σκιαγραφήθηκε και έγινε σημείο αναφοράς σε συγκεκριμένες εφημερίδες του ελληνικού τύπου, όπως Εφημερίς των Βαλκανίων,Μακεδονία,Μακεδονικά Νέα,Ταχυδρόμος Βορείου Ελλάδος,Φως, Ελεύθερος Λόγος, Ελεύθερον Βήμα, αλλά και σε καθαρά προσφυγικές εφημερίδες (όπως Προσφυγικός Κόσμος , η Προσφυγική Φωνή , Προσφυγικός Αγών, η Εφημερίς των Προσφύγων).  Ο τύπος της εποχής προέβαλε και ανέδειξε διεξοδικά το προσφυγικό ζήτημα της Θεσσαλονίκης και τις επιμέρους παραμέτρους του είτε ως πρωτοσέλιδα είτε ως μόνιμες στήλες (όπως η στήλη με την επωνυμία «Προσφυγικά» στην εφημερίδα Μακεδονικά Νέα).

Οι δημοσιογράφοι της εποχής εστιάσαν μέσα από την αρθρογραφία τους στα έντονα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα της καθημερινής προσφυγικής ζωής , καθώς και στην πολιτική ταυτότητα και συμπεριφορά των προσφύγων της Θεσσαλονίκης. Ειδικότερα, την καθημερινή ειδησεογραφία απασχολούσαν θέματα όπως οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης μετά την άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα, η εγκατάσταση και η στέγαση, η αντιμετώπιση νοσημάτων, επιδημιών, η έλλειψη συνθηκών υγιεινής στους προσφυγικούς οικισμούς, οι κοινωνικές ανάγκες σε τροφή,ένδυση,νοσηλεία, καθώς και οι ανακοινώσεις της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Ταυτόχρονα οι εφημερίδες της εποχής δεν παρέλειπαν να παρουσιάσουν τα μέτρα ανακούφισης των προσφύγων που είχαν υιοθεστηθεί από τις αρχές , όπως τα εγκαίνια νέων προσφυγικών συνοικισμών στην Θεσσαλονίκη ,η βελτίωση των συγκοινωνιών,οι ανακοινώσεις για εγγειοβελτιωτικά έργα, η απόδοση τίτλων ιδιοκτησίας και το ύψος των αποζημιώσεων για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν οι πρόσφυγες στην πατρίδα τους.

Ως προς τα εργασιακά θέματα,οι συντάκτες έδιναν έμφαση στο υψηλό ποσοστό ανεργίας , στις εργασιακές σχέσεις , σε απεργιακές κινητοποιήσεις και στην οργάνωση σε συλλόγους και σωματεία. Ακόμη αναφέρονταν στην προσπάθεια του προσφυγικού στοιχείου της Θεσσαλονίκης να έρθει σε επαφή με τον ντόπιο πληθυσμό, να ενταχθεί στην ελληνική κοινωνία και στο ελληνικό «πελατειακό» πολιτικό σύστημα. Τέλος , σε ατομικό επίπεδο γινόνταν συχνά μέσω των εφημερίδων εκκλήσεις αναζήτησης χαμένων συγγενικών προσώπων.

Αν εξεταστεί συνολικά η αρθρογραφία των συγκεκριμένων εφημερίδων προκύπτει ότι οι δημοσιογράφοι στις στήλες τους δεν κατέγραφαν απλά το πλήθος των προβλημάτων που ταλαιπωρούσαν τον προσφυγικό πληθυσμό , αλλά υιοθετούσαν μία κριτική  στάση στις εμφανείς οργανωτικές και θεσμικές ελλείψεις  της δημόσιας διοίκησης και τις αδυναμίες της κρατικής μηχανής για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προσφυγικού κύματος ιδίως στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στην Μακεδονία εν γένει. Παράλληλα , οι συντάκτες των άρθρων , λειτουργώντας συχνά συναισθηματικά , πρότειναν μέτρα διευκόλυνσης της στέγασης των προσφύγων. Με ιδιαίτερη κοινωνική ευαισθησία προς το προσφυγικό δράμα απεύθυναν εκκλήσεις σε μεμονωμένους πολίτες και φορείς της Εκκλησίας για φιλανθρωπική συνεισφορά και συγκεκριμένα την παροχή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης.

Συμπερασματικά, μπορεί να υποστηριχθεί ότι ο ελληνικός τύπος των δεκαετιών 1920 και 1930 εμφάνιζε κατά κύριο λόγο τον πρόσφυγα με ένα θετικό προφίλ , καθώς αποτελούσε κοινό τόπο η σκέψη ότι επρόκειτο για ένα άτομο αδικημένο και ταλαιπωρημένο , θύμα πολιτικών και στρατιωτικών «παιχνιδιών», που έχρηζε άμεσης προστασίας ενόψει και της ανεπαρκούς προνοιακής πολιτικής του ελληνικού κράτους. Ειδικότερα, ο καθαρά προσφυγικός τύπος προσπαθούσε μέσα από τις σελίδες του να συμπυκνώσει τα συλλογικά αιτήματα και προβλήματα των προσφύγων , ώστε να ακουστεί ευρέως η προσφυγική φωνή άμεσα και αδιαμεσολάβητα από τους ίδιους τους πρόσφυγες-δημοσιογράφους.

Η Άννα Ιωαννίδου γεννήθηκε και κατοικεί στη Θεσσαλονίκη. Ασκεί το επάγγελμα του Δικηγόρου, ενώ ταυτόχρονα πορεύεται στα μονοπάτια της Λογοτεχνίας. Εκτός από Δικηγόρος και μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης είναι επίσης Πολιτικός Επιστήμων και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στην Ιστορία, Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία του Δικαίου τμήματος Νομικής ΑΠΘ.