Σάββατο, 31 Οκτωβρίου 2015 09:58

Ο Θανάσης Μουσόπουλος αναλύει «ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ» ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΤΑΚΟΛΑ

Written by
2889

 

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΤΑΚΟΛΑ ΚΑΙ
«ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΑΡΜΕΝΙΟΥ»

Του Θανάση Μουσόπουλου, φιλόλογου – συγγραφέα – ποιητή

 

Με πολύ ενδιαφέρον διάβασα το μυθιστόρημα του Νίκου Τακόλα «Το πέρασμα του Αρμένιου», που είναι ένα κείμενο σύγχρονο, πολυεπίπεδο και επίκαιρο. Θυμήθηκα σε πολλά σημεία τον Ε. Παπανούτσο, που έλεγε ότι ο σύγχρονος πολιτισμός μπορεί να οδηγήσει στη βαρβαρότητα.  Η κρίση του 1929 και η σημερινή έχουν πολλά τέτοια δείγματα.
Αν θα ήθελα να χαρακτηρίσω με μια φράση το μυθιστόρημα αυτό θα έλεγα ότι είναι «Φιλοσοφική Οικολογία» με λογοτεχνικά χαρίσματα και κύρια χαρακτηριστικά την Αλληγορία και την Αντίστιξη. Είμαστε σε μια παγκοσμιοποιημένη εποχή, αυτό κοντά στα άλλα συνεπάγεται ότι κάθε μέρος του πλανήτη είναι το κέντρο του κόσμου.
Για τούτο το λόγο δε φαντάζει περίεργο που το μυθιστόρημα λαμβάνει σάρκα και οστά στη Λάρισα και ο τίτλος έχει το χωριό Αρμένιο της περιοχής της. Και πολλά άλλα αναφέρονται στο Θεσσαλικό κάμπο, που από τις αρχές του εικοστού αιώνα καθορίστηκε από το Μαρίνο Αντύπα και τους αγώνες των αγροτών.

*

Όμως πέρα από τα χωροχρονικά στοιχεία που φέρουν στην ελληνική πραγματικότητα του εικοστού αιώνα, έχουμε «θεωρητικούς» άξονες που μας οδηγούν σε σύγχρονες επιστημονικές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις. Οι όροι βιοπολιτική, βιοεξουσία, βιοτεχνολογία, νευροεπιστήμες όλο και περισσότερο ακούγονται τα τελευταία χρόνια. Παραπέμπω στο πρόσφατο άρθρο «Η βιοπολιτική διαχείριση της ζωής και της σκέψης» του Σπύρου Μανουσέλη (Η Εφημερίδα των Συντακτών, 12 - 13 Σεπτεμβρίου 2015).
Διαβάζοντας, λοιπόν, το βιβλίο του Νίκου Τακόλα συνέπεσε το άρθρο αυτό που αντιστοιχεί απόλυτα με αυτό που αποκάλεσα Φιλοσοφική Οικολογία για «Το πέρασμα του Αρμένιου». Κάποια στοιχεία θα μας βοηθήσουν στην προσέγγισή μας.

Η Νευροπολιτική και η  Νευροοικονομία είναι πρόσφατες εφαρμογές της επιστήμης και τεχνολογίας του εγκεφάλου οι οποίες, αν εφαρμοστούν μαζικά και με επιτυχία, θα οδηγήσουν στην οριστική εγκατάλειψη των νεωτερικών ιδεών περί δημοκρατίας και ατομικής ή πολιτικής ελευθερίας, πολιτικών και πολιτισμικών αξιών που  εξακολουθούν να επιβιώνουν και να αντιστέκονται στις επιθέσεις πραγματισμού που δέχονται από την αναδυόμενη ολοκληρωτική βιοεξουσία.

Ο όρος 'βιοπολιτική' εισάγεται το 1976 από το άλλο ιστορικό φιλόσοφο Μισέλ Φουκό για να περιγράψει τις τεχνικές διαχείρισης και ρύθμισης της ζωής και του θανάτου των ανθρώπινων πληθυσμών από τη νεωτερική εξουσία. Η βιοπολιτική «περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο επιχειρήθηκε, από το 18ο αιώνα και μετά, να εξορθολογιστούν τα προβλήματα που έθεσαν στη διακυβερνησιακή πρακτική τα φαινόμενα που χαρακτήριζαν ένα σύνολο ζώντων συγκροτημένων σε πληθυσμό: υγεία, υγιεινή, γεννητικότητα, μακροζωία, φυλές...» (Μ. Φουκό).

Πρωταρχική επιλογή των εξουσιών τον 20ο αιώνα είναι ο προληπτικός έλεγχος και όχι η εκ των υστέρων καταστολή: η βιοπολιτική ρύθμιση και πρόληψη θεωρείται προτιμότερη και κυρίως πολύ πιο αποτελεσματική από τη βίαιη πειθαρχική καταστολή. Όλα τα βιολογικά δεδομένα του κάθε ανθρώπου καταγράφονται και αποθηκεύονται. Τα τσιπάκια και οι 'έξυπνες κάρτες' καταγράφουν τα πάντα για τη ζωή και τη σκέψη μας, για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας. Ποιος θα έχει  πρόσβαση σε αυτά τα τόσο προσωπικά δεδομένα; Οι πληροφορίες βρίσκονται κωδικευμένες σε ψηφιακή μορφή στο διαδίκτυο.
Ακολουθώντας το σκεπτικό του Φουκό, θα μπορούσε κανείς εύλογα να ισχυρισθεί ότι η σημερινή βιοπολιτική εξουσία στοχεύει πρωτίστως στον έλεγχο του ανθρώπινου εγκεφάλου και στην επιλεκτική ρύθμιση ή απορρύθμιση των νοητικών λειτουργιών του!

*

Ο Νίκος Τακόλας έχει δημοσιεύσει διηγήματα και έχει βραβευθεί για το πεζό του έργο. «Το πέρασμα του Αρμένιου» είναι το πρώτο δημοσιευμένο μυθιστόρημά του.
Ανέφερα ότι το μυθιστόρημά του είναι πολυεπίπεδο εννοώντας ακριβώς ότι υπάρχει πολιτική, οικονομική, οικολογική, φιλοσοφική προσέγγιση και λογοτεχνική βούληση στο συγγραφέα. Όταν μιλούμε για λογοτεχνία, βέβαια, στοιχείο sine qua non  είναι η φροντίδα και η χάρη του λόγου, η πλοκή, η κορύφωση, οι χαρακτήρες – όταν ειδικά αναφερόμαστε σε μυθιστόρημα.

Παραπέμπω ενδεικτικά στις σελίδες 91-92 όπου μιλά ο συγγραφέας για τον ήλιο και τη φύση, και αντιστικτικά στις σελίδες 97-98 περιγράφεται η κοινωνία της νέας εποχής – κοινωνία αφύσικη, του ζόφου. Έτσι που πάνε τα πράγματα, στη νέα εποχή όλα διαλύονται και φθείρονται (σελ. 151), καθώς φτάνουμε σε φάσεις πρωτο-πολιτισμού (σελ.201), που μας θυμίζουν τον Κύκλωπα που ζούσε έξω από τον κόσμο χωρίς νόμους, πίστη και 'κοινωνία'.
Όμως υπάρχουν οι Δον Κιχώτες (σελ. 222). Διαβάζουμε στη σελίδα 364 «Ήταν άνθρωπος που ποτέ δεν έμαθε τη γραμματική της απλής ζωής και η επιβίωσή του έδειχνε ότι γνώριζε άριστα την ιδιωματική του ρίσκου». Θα επανέλθω σ' αυτή τη σοβαρή επισήμανση, αφού παραπέμψω σε δύο ακόμη σύγχρονα σημεία: Η πλεκτάνη της Πληροφορικής (σελ. 369) και η παραδοχή ότι η καταστροφή πλέον είναι ολική, στην επικείμενη καταστροφή δεν υπάρχει διάκριση θυμάτων και θυτών (σελ. 387).
Επανερχόμαστε στους Δον Κιχώτες και στο ρίσκο, συνδέοντάς τα με τους διανοούμενους: «Αν οι διανοούμενοι συντηρούν μόνο το χώρο τους, τότε ποιος θ' αλλάξει την κοινωνία; Έπειτα, η οικονομίστικη θεώρηση, χωρίς την αλλαγή της φύσης του ανθρώπου – ευρύτερα αυτό λέγεται ανάπτυξη του εσωτερικού κόσμου – θα οδηγούσε στην προσπάθεια συγκέντρωσης πλούτου, αρπαγή-κλοπή και τα λοιπά» (σελ. 424).
Ο Νίκος Τακόλας είναι ρεαλιστής και αισιόδοξος. Όταν ο άνθρωπος κατανοήσει το ρόλο του Χρόνου και του Θανάτου (βλ. ενδεικτικά σελίδες 484-5) θα ανατρέψει την πορεία φθοράς και διάλυσης, όπως περιγράφεται στο μυθιστόρημά του με τόσο μελανά και φωτεινά χρώματα, σε αλληγορία και αντίστιξη.
Αυτά επιχειρήσαμε να δείξουμε στο κείμενό μας και στην παρουσία του μυθιστορήματος στο φιλόξενο βιβλιοπωλείο της Ξάνθης ΔΥΟ πριν λίγες
μέρες, στις 21 Οκτωβρίου 2015.


Θανάσης Μουσόπουλος
Ξάνθη, 24 Οκτωβρίου 2015
Read 2889 times

Latest from Super User