ΤΑ ΚΑΙΝΟΥΡΙΑ ΜΟΥ ΠΟΔΙΑ

Συγγραφέας Βαγγέλης Τασιόπουλος

Εικονογράφηση Σπύρος Γούσης

Εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες

Η έκδοση του βιβλίου πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της ΕΛΕΠΑΠ Θεσσαλονίκης

Παρουσίαση Πάττυ Παπαδήμου

Αν σκεφτούμε ότι η πραγματικότητα είναι μια σειρά από  τραγικά συμβάντα και γεγονότα που ορίζουν και που έχουν σφραγίσει την καθημερινότητα, τότε η λογοτεχνία είναι οι ιστορίες για τα συμβάντα αυτά. Η λογοτεχνία μετατρέπει την Πραγματικότητα  σε ιστορίες, για να μας επιτρέψει να τη ζήσουμε έτσι όπως πραγματικά είναι – όχι ως στατιστικές, ημερομηνίες και δημοσιογραφικές καταγραφές.

Έτσι τα «καινούρια μου πόδια» είναι ένα  αφήγημα για την αναπηρία στο οποίο η λογοτεχνία μυθοποιεί την πραγματικότητα, την κάνει πιο ενδιαφέρουσα  και πιο ελκυστική. Ταυτόχρονα επειδή αγκαλιάζει και μικρούς αναγνώστες προχωρεί σε προσεκτικές αναπαραστάσεις της πραγματικότητας με όπλο τις συνεχείς αληθοφάνειες των επεισοδίων.

Ένα τροχαίο, ένα παιδί και η επόμενη μέρα. Το χρονικό ενός τροχαίου μέσα από τη ματιά του που ξαφνικά, από τη μια στιγμή στην άλλη χάνει τα πόδια του και που ξαφνικά αλλάζει όλη του η ζωή. Είναι το μεστό νήμα της ιστορίας. Δοσμένη με μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση, με εσωτερική οπτική γωνία,  μέσα από την αθώα ματιά ενός παιδιού, ενός ανάπηρου παιδιού.

Παρόλο που η φύση της παιδικής λογοτεχνίας αντέχει μικρές ποσότητες ρεαλισμού, στο συγκεκριμένο αφήγημα η ωμή πραγματικότητα καταγράφεται τόσο λογοτεχνικά που εντυπωσιάζει. Η αθώα φρέσκια ματιά του «ήρωα» χαρακτηρίζεται από μια ποιητική απορία που συγκινεί τον συναισθηματικά ανυποψίαστο αναγνώστη, τον αφυπνίζει  και  τον  καθοδηγεί  ώστε να  δει  την αναπηρία από  μια  άλλη οπτική  γωνία  και  ματιά. Είναι ένα αφήγημα, από τα λίγα που κυκλοφορούν, το οποίο πραγματεύεται το θέμα της επίκτητης αναπηρίας.

Μύθος και πραγματικότητα λοιπόν τα «καινούρια μου πόδια» του Β. Τασιόπουλου; Πραγματικότητα που όσο σκληρή κι αν φαίνεται έρχεται η ζωή να την επαληθεύσει. Ρόλοι αληθινοί στο σενάριο της ζωής που σκηνοθετεί ο συγγραφέας που θέλει να φέρει τον αναγνώστη αντιμέτωπο με δύσκολες καταστάσεις ώστε να τον προβληματίζει.

Τα πρόσωπα της ιστορίας γνώριμα. Ο ανάπηρος μαθητής που διηγείται με την αθώα παιδική φωνή του αποτυπώνοντας στην καρδιά του αναγνώστη όλη τη θλίψη, την αγωνία, την απορία, τη συγκίνηση, το φόβο, τη ματαίωση, τη δύναμη, την υπομονή για όλα όσα του συμβαίνουν και αλλάζουν τη ζωή του και την καθημερινότητά του «…Ήθελα να τρέξω να μπω πρώτος στην τάξη, όπως παλιά, να με μαλώσουν που έσπρωξα τους μπροστινούς μου».

Αρχικά το όνειρο «Μόλις χτες ονειρεύτηκα ότι έτρεχα στα λιβάδια…Από κείνη την ημέρα νιώθω πως πάντα λείπω».

Ύστερα η άρνηση «Ώσπου είδα τον πατέρα μου να κρατά το ανάπηρο κορμί μου στα χέρια του και να το πηγαίνει στο σπίτι. Ήμουν εγώ φυλλαράκι αδύναμο…Όχι δεν μπορεί να είμαι εγώ αυτός που κρατά ο πατέρας μου. Εγώ είμαι δυνατός, μπορώ να  περπατήσω…»

Πώς να πιστέψει ότι είναι ο ίδιος αυτός που βιώνει όλα αυτά;

«Δεν ήμουν εγώ το θύμα του βάρβαρου πολεμιστή που επιτέθηκε ύπουλα έξω από το σχολείο. Κάποιου άλλου είναι το χυμένο αίμα στην άσφαλτο…»

Στη συνέχεια η παραδοχή… «Κι όμως εκείνος με το κολάρο και τη μάσκα του οξυγόνου, είμαι εγώ. Άψυχο κουφάρι ματωμένο σε μάχη άνιση». Και τέλος «το δικαίωμα στο όνειρο που τον κόσμο μας μπορεί να αλλάξει.» Στην πλοκή της ιστορίας όμως σημαντικό ρόλο παίζουν και πολλά άλλα πρόσωπα εξίσου τραγικά. Η Ζιλάν, παιδί λαθρομεταναστών από το Κουρδιστάν, που χάνει το πόδι της και τον αδερφό της στην προσπάθεια τους να περάσουν το ναρκοπέδιο ώστε να έρθουν στην Ελλάδα. Διπλή αναπηρία στην περίπτωσή της, αφού οι υπόλοιποι δεν την βλέπουν μόνο ανάπηρη αλλά και ξένη. Η Κυριακή «το μογγολάκι» του σχολείου που αντιμετωπίζει το χλευασμό πολλών συμμαθητών της. Ο Διευθυντής, ο άκαμπτος, απαίδευτος, ακαλλιέργητος, υποδιευθυντής (παραδοσιακές φιγούρες στερεότυπων) «Σε ποιο μάθημα άραγε θα διδαχτούμε Ζιλάν; Πότε θα κάνουμε Ζάνα χαμένο στο ποτάμι; Πότε δάσκαλε μου λες; Για να έρθω διαβασμένος; Φυσικά και δεν έπαιρνα καμία απάντηση. Τέτοια πράγματα δεν είναι για παιδιά, άλλωστε δεν περιέχονται στην διδακτέα ύλη». Η κυρία Αθηνά, δασκάλα της ειδικής αγωγής, «Εκείνη φρόντισε να μιλήσει στους δασκάλους και στο σύλλογο γονέων» και ο δάσκαλος της τάξης, «Σπουδαίος άνθρωπος…» διαδραματίζουν σημαντικούς ρόλους στην ιστορία αφού από αυτούς οι μαθητές εμπνέονται, οραματίζονται και αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο.

Οι γονείς του παιδιού που καρτερικά υπομένουν και είναι πάντα δίπλα του σηκώνοντας το δικό τους σταυρό. «Δεν θέλουν να πιστέψουν πως όλα άλλαξαν. Θέλουν να κρύψουν την αλήθεια ακόμη κι από τον ίδιο τους τον εαυτό. Θα δώσουν τα πάντα για να σταθώ πάλι στα πόδια μου, το ξέρω. Ζουν με την ελπίδα να με δουν όρθιο και να πουν πως όλα αυτά δεν ήταν παρά ένα όνειρο κακό, ένα παιχνίδι της μοίρας, μια παρένθεση που έκλεισε…»

Στο συγκεκριμένο αφήγημα ο ήρωας είναι αποδεκτός από το περιβάλλον. Δεν συναντούμε στερεοτυπικές συμπεριφορές των φίλων και συμμαθητών οι οποίοι διακρίνονται ιδιαίτερα ώριμοι αφού παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους.  « Οι φίλοι μου έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους, πότε αστεία, πότε σοβαρά να με βάλουν στο κλίμα της παρέας».  Η «ηρωική πράξη» που ανατρέπει την κατάσταση είναι συλλογική.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αρχικά ενώ ο ήρωας φαίνεται πως είναι ο αφηγητής, η τραγική ηρωική φιγούρα της Ζιλάν από το Κουρδιστάν σκιαγραφείται πιο έντονα  από τα πινέλα του συγγραφέα και εικονογράφου, «…αλλά το μυαλό μου δεν πήγαινε στη Ζιλάν. Η πέτρα του σκανδάλου είχε πείσει τα παιδιά από την ημέρα που ήρθαν στο σπίτι με τα ελάχιστα ελληνικά της να φροντίσουν να γίνει μια ράμπα. Έφτιαξε μάλιστα το σχέδιο και το έδειξε στην Αθηνά». Παρατηρείται επομένως ότι η Ζιλάν είναι η αιτία για τη ριζική εξέλιξη και ανατροπή της ιστορίας, επηρεάζοντας καθοριστικά τις πράξεις, τις επιλογές και τις συμπεριφορές  των ανθρώπων του περιβάλλοντός της και του κοινωνικού της περίγυρου. Πρόκειται λοιπόν για ένα αφήγημα στο οποίο οι λογοτεχνικές επιλογές του συγγραφέα στηρίζονται στη γνώση των προβλημάτων αναπηρίας, δείχνοντας μια ρεαλιστική αποτύπωση που αντανακλά το γενικότερο κλίμα στη στάση και στη διάθεση του ελληνικού κοινού απέναντι στην αναπηρία, με σκοπό να προβληματίσει, να αφυπνίσει, να φωτίσει και να βοηθήσει τον αναγνώστη να διακρίνει με «καινούρια» κριτική ματιά τον κόσμο.  Το συστήνουμε ανεπιφύλακτα.

H Πάττυ Παπαδήμου είναι εκπαιδευτικός της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αποφοίτησε με άριστα από την Παιδαγωγική Ακαδημία Φλώρινας, καθώς και από το ΠΤΔΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, και μετεκπαιδεύτηκε στη γενική αγωγή στο Διδασκαλείο Δ. Γληνός. Από το 1987 εργάζεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως αναπληρώτρια μουσικός και από το 1996 ως δασκάλα γενικής αγωγής. Έχει οργανώσει προγράμματα αναλφαβητισμού σε συνεργασία με τους δήμους και με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση Ημαθίας με εθελοντική προσφορά για την καταπολέμηση του προβλήματος στις μειονότητες της περιοχής. Έχει υλοποιήσει πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα Αγωγής Υγείας καθώς και πολιτιστικά προγράμματα φιλαναγνωσίας. Έχει διατελέσει μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Δημοτικής βιβλιοθήκης Αλεξάνδρειας με το ρόλο του συντονιστή των επισκέψεων των συγγραφέων στα σχολεία της περιοχής, στα πλαίσια της φιλαναγνωσίας και είναι ιδρυτικό μέλος της λέσχης ανάγνωσης της δημοτικής βιβλιοθήκης. Εισηγήθηκε ως επιμορφώτρια σε πολλά επιμορφωτικά προγράμματα του Π.Ι. για το μάθημα της γλώσσας και της μουσικής καθώς και σε πολλές επιστημονικές ημερίδες. Το 2011 ορίστηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) επιμορφώτρια των καινοτόμων δράσεων ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας τστο πλαίσιο του αντίστοιχου προγράμματος του Υπ. Παιδείας. Είναι μέλος του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και εθελόντρια στην ΕΨΥΠΕ υλοποιώντας δράσεις και προγράμματα στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης στην τάξη, για την καταπολέμηση της ενδοσχολικής βίας. Συμμετέχει στο πρόγραμμα της Παιδικής γωνιάς της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης με την προβολή της ταινίας που εμπνεύστηκε και σεναριογράφησε με τους μαθητές της. Προσπαθώντας να συνδέσει στη διδασκαλία της τη Λογοτεχνία, με τις άλλες τέχνες γεννήθηκε η ταινία "Τα μπλε γυαλιά " την οποία δημιούργησαν και πρωταγωνιστούν οι μαθητές της. Πρόσφατα, τιμήθηκε με το βραβείο του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, "Στον Έλληνα Δάσκαλο" 2012, του Ελληνικού Τμήματος της ΙBBY.