ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ 

ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΠΡΑΝΤΖΙΟΣ 

Της Μαρίας Ζαβιανέλη

Πρώτα από όλα ένα μεγάλο ευχαριστώ που μου χαρίσατε  το “ΛΙΩΜΕΝΟ ΜΟΛΥΒΙ'' 

Στην παρουσίαση αναφέρατε πώς περίπου ''εμπνευστήκατε'' την ηρωίδα του βιβλίου, τη Θεώνη. Να το μάθουν όμως και όσοι δεν ήταν στην παρουσίαση; 

Όταν ζούσα στην Καρδίτσα, δίπλα στο χώρο εργασίας μου υπήρχε ένα ετοιμόρροπο σπίτι, κρυμμένο μέσα σε πρασιές, που για μεγάλο διάστημα δεν είχα αντιληφθεί την ύπαρξή του καν. Μέχρι που ένα απόγευμα ο  ήχος από ένα μπαστούνι μιας γριάς στο παράθυρό μου, μ’ έκανε να αντικρύσω ένα θέαμα, την εικόνα μιας ηλικιωμένης γυναίκας σε τόσο απελπιστική κατάσταση, που ντράπηκα που είμαι άνθρωπος. Μου ζητούσε ψωμί και ζάχαρη κι όταν πήγα να της τα δώσω, κατάλαβα πως ήταν και τυφλή. Στην πορεία των ημερών έμαθα ρωτώντας πως η γριά αυτή στο παρελθόν κατείχε όλο το οικοδομικό τετράγωνο της περιοχής, ήταν μία από τις πιο πλούσιες γυναίκες της πόλης κι ο γιος της πούλησε λίγο – λίγο όλη τους την περιουσία κι όταν η μάνα του έφτασε στα γηρατειά, την εγκατέλειψε αφήνοντάς την στο δρόμο. 

Εντέλει, η δική μου ιστορία δεν έχει σχέση με τη ζωή αυτής της γυναίκας, παρά μονάχα στα συναισθήματα που μου δημιούργησε. 

Πότε λοιπόν ξεκινήσατε το ταξίδι της συγγραφής ; 

Γράφω από μικρός. Ως έφηβος έγραφα τις σκέψεις μου και σκάρωνα ποιήματα. Η πρώτη μου συγγραφική απόπειρα έγινε το 2006 που κυκλοφόρησε το πρώτο μου βιβλίο «Και πάντα με χείλη κόκκινα», η πορεία της δημιουργίας του μου έδειξε ότι μπορώ να ολοκληρώσω ένα μυθιστόρημα. Από κει κι έπειτα ήταν συνειδητή η επιλογή μου να συνεχίσω τη συγγραφική μου προσπάθεια, έγραψα το «περί ανέμων και γάτων» το 2009 και πρόσφατα το «λιωμένο μολύβι» με εκδοτική στέγη την Ωκεανίδα. 

Τι είναι η γραφή για σας; 

Mε μια πρώτη σκέψη θα απαντήσω πως γράφω,  για να γίνω καλός συγγραφέας. Πασχίζω γι’ αυτό. Όμως παρότι μ’ ενδιαφέρει ως τελικός στόχος, η όλη πορεία της συγγραφής είναι από μόνη της μια μαγική διαδικασία. Έτσι το εισπράττω. Γράφοντας κανείς δεν σταματά να κάνει όνειρα. Αντίθετα, η ίδια η συγγραφή σε κάνει να ονειρεύεσαι. Είναι, ξέρετε, πολλά πράγματα που θα μπορούσα να πω γύρω απ’ αυτό. Όμως θα επιλέξω  να σας πω πως εμένα η συγγραφή με κάνει να θέλω να γίνομαι καλύτερος άνθρωπος, γιατί μαθαίνω να αγαπάω τον άνθρωπο μέσα από τον ίδιο τον Άνθρωπο. Ξορκίζω γράφοντας τα μίση και τις κακίες κι εξασκώ τον εαυτό μου σαν να πρόκειται για πνευματική  άσκηση με στόχο το καλό.  

Μπορούμε να  αποδώσουμε στη συγγραφή πολλές έννοιες. Του ονείρου, μιας ανάγκης,  να καταθέσουμε, να διδάξουμε ή να διδαχθούμε, να δημιουργήσουμε από το μηδέν; 

Ο Μιχαήλ Άγγελος είπε: είδα τον άγγελο μέσα στο μάρμαρο και το σμίλεψα μέχρι που τον απελευθέρωσα. Η Λογοτεχνία είναι Τέχνη και διαφέρει από τις άλλες μονάχα ως προς το μέσον, αφού η Λογοτεχνία είναι γραπτός λόγος. Μπορούμε να της αποδώσουμε το κάθε τι από αυτά που ρωτάτε, μπορεί και όλα μαζί, πρωτίστως όμως είναι τέχνη κι ο συγγραφέας, όπως κι ο ζωγράφος, ο μουσικός, ο γλύπτης –ο οποιοσδήποτε καλλιτέχνης εν πάση περιπτώσει- προσπαθεί να δείξει μέσα από το έργο του ότι σημασία δεν έχει τόσο να πεις αυτό που βλέπεις εσύ, όσο το να κάνεις τους άλλους να το δουν. 

Ποιους λογοτέχνες ξεχωρίζετε και γιατί; 

Τον Παπαδιαμάντη, γιατί μ’ έμαθε να διακρίνω τι σημαίνει ακρίβεια στη μυθιστορηματική λέξη, τον Βιζυηνό, γιατί μου δίδαξε τι σημαίνει να διεισδύεις στα μύχια της ψυχής του ανθρώπου και να καταγράφεις συμπεριφορές και τον Καζαντζάκη, γιατί μ’ έκανε να υποκλιθώ μπροστά στο συγγραφικό του μεγαλείο. Είναι τεράστιο το συγγραφικό πνεύμα αυτού του ανθρώπου. Από κει κι έπειτα οι λογοτέχνες –έλληνες και ξένοι- που είναι ξεχωριστοί είναι πολλοί.  

Πέρα από την συγγραφή είστε  και καθηγητής - φιλόλογος. Κάθε ημέρα έρχεστε  σε επαφή με παιδιά στην εφηβεία άλλα και με τους γονείς τους. Ποια μηνύματα λαμβάνετε,  γιατί  να μη ξεχνάμε κι ότι η χώρα  μας περνάει κρίση (οικονομική, υπαρξιακή, πολιτική , πολιτιστική…) 

Το τραγικότερο όλων είναι ότι αυτή η γενιά των παιδιών, δεν μπορεί να σπουδάσει αυτό που ονειρεύεται είτε γιατί δεν υπάρχουν στην οικογένεια χρήματα για σπουδές είτε γιατί επιλέγει τις σπουδές με γνώμονα την πιθανότητα εύρεσης εργασίας στο μέλλον κι όχι με βάση αυτό που λαχταρά η ψυχή τους. Από κει κι έπειτα είτε βρίσκεσαι στη μεριά του γονέα είτε του εκπαιδευτικού, ζορίζεσαι όπως κι ο οποιοσδήποτε Έλληνας που παλεύει να σταθεί στα πόδια του και να επιβιώσει στη νέα οικονομική πραγματικότητα, που είναι ταυτόχρονα και κρίση πολιτική, πολιτιστική, υπαρξιακή. Αυτός είναι ο αιώνας μας κι αυτή την ιστορία θα αφήσει η γενιά μας στους μεταγενέστερους. 

Έχω την άποψη ότι ακόμα και μια πολύ καλή κριτική, αν δοθεί “άδικα”' σ' ένα βιβλίο, το κοινό θα ναι πάντα ο ρυθμιστικός παράγοντας που θα αποθεώσει ή θα καταδικάσει στην αφάνεια ένα συγγραφέα. Συμφωνείτε; 

Είναι σύνθετο το θέμα. Είναι βέβαιο ότι μια καλή κριτική μπορεί να επηρεάσει κι είναι και εξίσου βέβαιο πως το κοινό είναι αυτό που στο τέλος κρίνει. Όμως σήμερα είναι τόσο έντονη όλη αυτή η βιομηχανία του marketing που έχει στηθεί γύρω από τις προωθήσεις του βιβλίου, που υπάρχει και η περίπτωση ένα καλό βιβλίο να μην φτάσει εν τέλει στο ευρύ κοινό για να το αποδεχτεί ή να το απορρίψει. 

Τελικά επιτυχία ποια είναι; Μήπως όταν γράψεις κάτι που σημαίνει πολλά  για τους άλλους πολλά χρόνια αργότερα  μετά την έκδοση του βιβλίου άλλα και μετά το θάνατο του φυσικού  σου σώματος; 

Ένα καλό βιβλίο είναι αυτό που αναμφισβήτητα αντέχει στο χρόνο. Υπό αυτή την προϋπόθεση ο χρόνος είναι αυτός που πιστοποιεί την επιτυχία του βιβλίου. 

Για μένα η λογοτεχνία κατέχει και πρέπει να κατέχει, εξαιρετική θέση σε μια κοινωνία που δέχεται συνεχή  πυρά και χάνει την ταυτότητα της κάτω από τις πιέσεις μιας κρίσης σε όλα της τα πλαίσια. Σήμερα όμως βλέπουμε ότι οι Νεοέλληνες δεν διαβάζουν... γιατί όμως; 

Η Λογοτεχνία δείχνει το πρόσωπο του πολιτισμού μιας χώρας. Ζούμε τη δικτατορία της υποκουλτούρας όμως. Καθημερινά κατακλυζόμαστε από τα προϊόντα της με κάθε μέσο και μεγαλώνουμε γενιές ανθρώπων χωρίς καλλιτεχνική παιδεία. Ο Νεοέλληνας δεν διαβάζει κι οι συνθήκες της ζωής του πλέον τον οδηγούν στον ελάχιστο χρόνο που του απομένει να επιθυμεί κάτι εύπεπτο κι η Λογοτεχνία, όταν είναι εύπεπτη μονάχα, πολύ απλά είναι κακή λογοτεχνία. Ένας Γάλλος συγγραφέας του 18^ου αιώνα ο Nicolas Chamfort έγραψε: αρκετά λογοτεχνικά έργα χρωστάνε την επιτυχία τους στη φτωχή σκέψη του συγγραφέα, αφού συγγενεύει με τη φτωχή σκέψη του αναγνώστη.  Θέλω με όλα αυτά να πω πως ο Νεοέλληνας είναι ρηχός, όπως ρηχός είναι κι ο πολιτισμός μας κι η πολιτική μας. Κοινώς η ευθύνη δεν βαρύνει το Νεοέλληνα που είτε δεν διαβάζει ποτέ είτε διαβάζει τις ανοησίες που του επιβάλλουν.

Υπάρχει κάποιο βιβλίο που θα θέλατε να το έχετε γράψει εσείς; Που σας άγγιξε πραγματικά; Και  ποια τα  επόμενα σας σχέδια; 

Έχω αγαπημένους συγγραφείς, γιατί έγραψαν ό,τι έγραψαν κι αυτό με κάνει να τους θαυμάζω και να αισθάνομαι τυχερός που διάβασα το έργο τους. Ακόμη κι αν ήθελα να γράψω κάποιο από τα δικά τους μυθιστορήματα, δεν θα μπορούσα να το γράψω καλύτερα από αυτούς, επομένως καλώς έγραψαν ό,τι έγραψαν και δικαίως υποκλινόμαστε στο μεγαλείο τους. Η ιδέα πάντως που ζήλεψα σε βιβλίο και που θα ήθελα να είμαι τόσο έξυπνος για να μπορούσα έστω και δυνητικά να τη σκεφτώ εγώ, είναι η ιδέα που περιβάλλει «το άρωμα» του Πάτρικ Ζίσκιντ. 

Όσον αφορά εμένα, θέλω να είμαι καλά για να μπορώ να συνεχίσω να γράφω. Είναι δρόμος για μένα η συγγραφή κι έχω επιλέξει να συνεχίσω. Κι είναι και προτεραιότητα. Από κει κι έπειτα αυτό τον καιρό γράφω τις τελευταίες σελίδες του νέου μου βιβλίου με τον τίτλο «η πόλη έχει ρεπό».

Βιογραφικό

Ο Πασχάλης Πράντζιος γεννήθηκε στην Ανάβρα Καρδίτσας το 1971. Είναι απόφοιτος της Φιλοσοφικής σχολής του Α.Π.Θ και εργάζεται στη Μέση Εκπαίδευση ως φιλόλογος καθηγητής. Εμφανίστηκε στα Ελληνικά Γράμματα το 2006 με το μυθιστόρημα «Και πάντα με χείλη κόκκινα» από τις εκδόσεις «Ωκεανίδα». Στις ίδιες εκδόσεις κυκλοφόρησαν και τα δύο επόμενα μυθιστορήματά του, «Περί ανέμων και γάτων» το 2009 και «Λιωμένο μολύβι» το 2012.

Email: p_prantzios@yahoo.gr