Μυθιστόρημα - Εκδόσεις Χίλων
Το ιστορικό μυθιστόρημα «Ο χορός των κρυστάλλων» της Ελένης Στασινού είναι ένα έργο που δύσκολα συναντάς όμοιό του στα εκδοτικά πράγματα της χώρας μας. Ένα έργο που κερδίζει τις εντυπώσεις σε κάθε παράμετρο, όπως η δομή, η υπόθεση, η έρευνα, η φαντασία, η ιστορική συνέπεια.
Με φόντο την Σικελία στα τέλη του 19ου αιώνα, η συγγραφέας στήνει μια καταπληκτική ιστορία, που συναρπάζει αλλά και προβληματίζει τον αναγνώστη. Πρωταγωνίστρια η νεαρή Ροζαλία που βιώνει με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο τις αλλαγές που συντελούνται σε κάθε επίπεδο. Αλλαγές κοινωνικές, συναισθηματικές, σωματικές. Ως ιστορικό μυθιστόρημα πράγματι εστιάζει περισσότερο στα κοινωνικά φαινόμενα και στους χαρακτήρες, δίνοντας λιγότερο χώρο στον έρωτα, που μπορεί να βρίσκεται πάντα παρών, μα επισκιάζεται διαρκώς από διάφορα γεγονότα. Η Ιταλία σε πλήρη αναβρασμό αλλά και συσχετισμό με την πολιτική κατάσταση της υπόλοιπης Ευρώπης. Ο Στρατός που έχει αναλάβει το έργο της συνένωσης των περιοχών της χώρας κάτω από την ίδια σημαία, οι ντόπιοι ανθενωτικοί αλλά και κάποιοι πιο μετριοπαθείς. Τα κατώτερα στρώματα που διεκδικούν περισσότερα δικαιώματα, γη να καλλιεργήσουν και χαμηλότερη φορολογία ξεσηκώνονται διαρκώς ενάντια στην κρατική εξουσία αλλά και στους προύχοντες που δεν θέλουν να χάσουν τα κεκτημένα τους. Διώξεις, εγκλήματα, βιασμοί, εξαφανίσεις σε έναν λαό που η οργή του φουντώνει σαν ηφαίστειο και απειλεί να κάψει τα πάντα. Το τραγικό αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων συγκρούσεων, η κατάρρευση της τοπικής οικονομίας και το μεγάλο κύμα μετανάστευσης, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η ερεύνα της Ελένης Στασινού είναι μεθοδική και εξαντλητική. Δεν αφήνει παραθυράκια λαθών ή αμφισβητήσεων σε όσα επικαλείται. Χωρίς ωστόσο να πέσει στην παγίδα της δημιουργίας ενός άκαμπτου ιστορικού έργου. Η ζωντάνια και η γλαφυρότητα στην αφήγηση, του δίνουν μια εικόνα μαγική και σπάνια. Μια αφήγηση που στολίζεται διαρκώς με λαογραφικά, αρχιτεκτονικά, κλιματολογικά, θρησκευτικά αλλά και καλλιτεχνικά στοιχεία, πλαισιωμένα με ιδιωματισμούς και στοιχεία της ιταλικής λογοτεχνίας.
Η συγγραφέας περιγράφει μια κοινωνία γεμάτη προλήψεις και απαρχαιωμένες αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας, που ήταν ωστόσο δεδομένη κατάσταση την εποχή εκείνη. Αν και η χειραφέτηση της γυναίκας φαίνεται να ξεκινά, βρίσκεται ακόμη σε πολύ πρώιμη μορφή, έχοντας να αντιμετωπίσει σημαντικά εμπόδια. Ας μην παραβλέπουμε ωστόσο πως το Φεμινιστικό κίνημα και οι μαχητικότατες Sufragettes, ξεκίνησαν τους αγώνες τους λίγα χρόνια αργότερα από την Βρετανία (1903) με σκοπό να κερδίσει η γυναίκα τη θέση που της άξιζε στην κοινωνία.
Στο βάθος όλων αυτών των γεγονότων, αχνοφαίνεται η άνοδος των επιστημών και τα διάφορα πολιτικά κινήματα της Ευρώπης. Όμως οι αντιλήψεις και η στάση της Εκκλησίας στέκονται εμπόδιο σε καθετί προοδευτικό. Εντύπωση προκαλούν οι αγορασμένες θέσεις στους ναούς, οι τελετές εξαγνισμού της γυναίκας και η διαδικασία εκτίσεως του πένθους από τις χήρες. Η “καθυστέρηση” των διακηρύξεων του Διαφωτισμού είναι έκδηλη μιας και φαίνεται να άργησε να κατακτήσει την Σικελία αλλά και την Ελλάδα.
Με καταγωγή από την Πάτρα, η Ελένη Στασινού δείχνει να έχει λάβει επιρροές στο έργο της από την επτανησιακή λογοτεχνία και κυρίως από θεατρικούς συγγραφείς όπως ο Μάτεσης και ο Ξενόπουλος. Και για να εξηγήσω αυτό που εννοώ, οι περισσότερες και σημαντικότερες σκηνές του βιβλίου διαδραματίζονται μέσα σε κλειστούς χώρους και κυρίως στην αριστοκρατική οικία του Μαρινέλι και τους πέριξ χώρους της. Όμορφοι διάλογοι, μελετημένα σκηνικά και εξωτερική δράση που θα μπορούσε κάλλιστα να περιγράφεται από τους ήρωες χωρίς καν να βγαίνουν από τον χώρο τους. Έτσι σου δίνεται συχνά η εντύπωση πως όλη αυτήν την υπόθεση ίσως να μπορούσες να την έχεις ενσωματωμένη σε μια υπέροχη θεατρική παράσταση. Εξάλλου παρόμοιες κοινωνικές συνθήκες περιγράφει ο Μάτεσης στον «Βασιλικό» και ο Ξενόπουλος στην «Στέλλα Βιολάντη». Υπάρχουν φυσικά και άλλοι ευρωπαίοι συγγραφείς που κινούνται σε παρόμοια επίπεδα. Ο Schiller και ο Shakespeare ήταν μετρ στην "έντεχνη" δημιουργία δραματικής έντασης όταν περιέγραφαν ιδεολογικές και κοινωνικές συγκρούσεις. Μήπως η Ροζαλία δεν έχει τις συναισθηματικές εξάρσεις που απαιτούσε στην λογοτεχνία ο όψιμος Ρομαντισμός στα τέλη του 19ου αιώνα; Μήπως η σκληρή «αντρική» συμπεριφορά, που θα υποστεί στο τέλος η Ροζαλία, δεν έρχεται σε συσχετισμό με τον σκληρό, πατριαρχικό οικογενειακό περίγυρο της Στέλλας Βιολάντη;
Συνοψίζοντας, η Ελένη Στασινού συνθέτει ένα έργο σε μια εποχή που δεν την έχει ζήσει και αυτό είναι το πιο εντυπωσιακό. Επιβιβασμένη στο συγγραφικό της καράβι, επιδιώκει να ανεβάσει το επίπεδο της σύγχρονης λογοτεχνίας, παρόλο που τα μεγάλα “κούφια” κύματα προσπαθούν να σκεπάσουν καθετί ποιοτικό. Και μόνο αυτό την συμπεριλαμβάνει στους λίγους σπουδαίους συγγραφείς της νεοελληνικής πραγματικότητας…
Την ευχαριστούμε.
Αλέξανδρος Ακριτίδης
Λογοτέχνης - Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών
Συνέντευξη της Ελένης Στασινού στην Ελένη Παπακώστα
Με αφορμή τo νέο της Ιστορικό Μυθιστόρημα "Ο Χορός των κρυστάλλων"