Διηγήματα - Εκδόσεις Φίλντισι
Η Αγγελική Πλουμά, συγγραφέας του βιβλίου «Η φωνή της πεταλούδας», το περιγράφει ως ένα έργο που αποτελείται από επτά μυθιστορήματα τσέπης. Πρόκειται ωστόσο για μια καλοδουλεμένη συλλογή διηγημάτων, που διαφέρουν μεταξύ τους θεματικά αλλά και ορισμένες φορές λεκτικά. Η ποιότητα της γραφής βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα όσο και ο βαθμός διεισδυτικότητας στην ψυχή του αναγνώστη.
Αν και σε καμία συλλογή διηγημάτων δεν μπορούμε να πούμε πως όλα τα διηγήματα έχουν την ίδια βαρύτητα, ωστόσο στο βιβλίο που εξετάζουμε, κάθε ιστορία έχει να μας προσφέρει τα δικά της δυνατά μηνύματα. Σίγουρα κάθε μια από αυτές τις ιστορίες, έπειτα από μεγαλύτερη επεξεργασία, θα μπορούσε άνετα να μετατραπεί σε μυθιστόρημα, αλλά καμιά φορά η μεγάλη έκταση μιας υπόθεσης ίσως να μην σου προσφέρει τη μικρή γλυκόπικρη γουλιά, ενός καλογραμμένου διηγήματος. Ποιες είναι λοιπόν οι πεταλούδες που παίρνουν φωνή; Είναι άνθρωποι που θα κρατούσαν για πάντα κλειδωμένα τα μυστικά τους στην καρδιά τους. Άνθρωποι που δεν έβρισκαν «φωνή» να πούνε όσα τους πονάνε εγκλωβισμένοι στα κοινωνικά ταμπού ή περιθωριοποιημένοι από κοινωνικά σύνολα. Η συγγραφέας όμως τους δίνει την ευκαιρία και την ώθηση να ξεδιπλώσουν τους πόνους τους και τις εμπειρίες τους. Τους δίνει έναυσμα να απελευθερωθούν…
Θα μπορούσα να αναφερθώ σε κάθε διήγημα ξεχωριστά, αλλά έχω διαλέξει ορισμένα από αυτά για συγκεκριμένους λόγους, που θα αναλύσω. Κατ’ αρχάς θα σταθώ στο πρώτο διήγημα που φανερώνει και τη νησιωτική ταυτότητα της συγγραφέως. Ο «Ξέμπαρκος» είναι ένα καθηλωτικό διήγημα, γεμάτο ιδιωματισμούς και ναυτικές ορολογίες, σε ταξιδεύει στο χρόνο μέσα από την απίστευτη ιστορία ενός μεσήλικα ναυτικού. Περιγραφές παρόμοιες με εκείνες του Καρκαβίτσα στα «λόγια της πλώρης» περνούν από τη σκέψη του αναγνώστη, που τελικά αντιλαμβάνεται πως η ελληνική συγγραφική ικανότητα περνά γονιδιακά από γενιά σε γενιά. Ελληνική ψυχή, οικογενειακές αξίες, αποτύπωση ηθών και συνηθειών, συγκίνηση. Αν και η υπόθεση πιθανόν να είναι αληθινή, δεν θα υπήρχε καλύτερος τρόπος να αποδοθεί λογοτεχνικά από κάποιον τρίτο. Και για να πετύχει αυτό θα πρέπει αυτός ο τρίτος να έχει στις φλέβες του τη θάλασσα και το αλάτι. Τις φουρτούνες και τους ανέμους…
Το διήγημα όμως που κάνει τη διαφορά στο βιβλίο είναι «Η γραμμή της ζωής». Ο εγγονός μαθαίνει για πρώτη φορά τα μυστικά του παππού του και πέφτει από τα σύννεφα. Κατευθείαν μου ήρθε στο νου το διήγημα του Βιζυηνού «Το μόνον της ζωής του ταξείδιον». Ένας άντρας που μετατρέπεται σκιά του εαυτού του, λόγω της ισχυρής προσωπικότητας της γυναίκας του, που τελικά γίνεται ο γενικός αρχηγός όλων και επιβάλει τα δικά της θέλω στην οικογένεια. Όπως ακριβώς και ο παππούς του Βιζυηνού που κάτω από την κυριαρχία της γυναίκας του όχι μόνο δεν ταξίδεψε ποτέ αλλά και κατέπνιξε κάθε του όνειρο. Έτσι και ο “παππούς” της Αγγελικής Πλουμά, άφησε τη γυναίκα του να παίρνει τις κρίσιμες αποφάσεις ώσπου έγινε τελικά ανεξέλεγκτη και οδηγήθηκε ακόμα και στο φόνο. Διήγημα ηθογραφικό, γεμάτο από τις αγκυλώσεις των παλαιών νοοτροπιών και κοινωνικούς στιγματισμούς, με βάση την προίκα, το επάγγελμα ή γενικά την περιουσία.
Αν προσεγγίζαμε το διήγημα φιλολογικά, θα λέγαμε πως πραγματοποιείται ολική ανατροπή των προσδοκιών του ήρωα – αφηγητή, με ταυτόχρονη «παγίδευση» και του αναγνώστη. Η ιστορία που αφηγείται η συγγραφέας βασίζεται κυρίως στις ανατροπές ή καλύτερα στη συστηματική πάλη των αντιθέτων. Ο σπουδαίος καθηγητής Σύγχρονης Ελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Λογοτεχνίας, Roderick Beaton, γράφει για το ελληνικό διήγημα πως «τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται» κι αυτό διότι πολύ συχνά, οι χαρακτήρες που συμμετέχουν στα διηγήματα λαμβάνουν μια διπλή υπόσταση. Η καλή – κακή γιαγιά, η τρελή – λογική θεία, ο σθεναρός – ευνουχισμένος παππούς. Οι ανατροπές, μικρές ή μεγάλες, βρίσκονται σχεδόν παντού. Στην αλλαγή του σκηνικού, στην προσωπικότητα. Μήπως δεν είναι ανατροπή η κατάρριψη της όμορφης και γλυκιάς εικόνας που έχει ο καθένας για τις γιαγιάδες; Με μια γιαγιά να γίνεται πιότερο αρσενική απ’ τον άνδρα της; Η τελική αποκρυπτογράφηση της αλήθειας συμβολίζει και τη μετάβαση από το μύθο στη σκληρή πραγματικότητα. Σε έναν ρεαλισμό που κρύβεται παντού. Στη ζωή μας, στο διπλανό σπίτι, στα παιδικά μας όνειρα.
Φυσικά και τα υπόλοιπα διηγήματα δεν στερούνται ποιότητας και σημασίας. Διηγήματα που έχουν να κάνουν με τη φυγή του χρόνου, την σύγχυση της εθνικής ταυτότητας, την αναζήτηση της χαμένης σεξουαλικότητας, τα ταμπού της ομοφυλοφιλίας. Άνθρωποι που τολμάνε να πάνε κόντρα στο σύστημα ή που αναμετριούνται με τα πάθη τους. Ας τους ακολουθήσουμε λοιπόν στο ταξίδι τους και δεν θα χάσουμε. Η Αγγελική Πλουμά κρατά στιβαρά το τιμόνι του «καραβιού» της και μας οδηγεί στον κόσμο που έχει πλάσει. Σε έναν κόσμο που οι πεταλούδες απέκτησαν τη δική τους φωνή και μας μίλησαν…
Αλέξανδρος Ακριτίδης
Λογοτέχνης - Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών