"Η απαγορευμένη γνώση" της Alice Miller από τις Εκδόσεις Ροές, γράφει ο Δημήτρης Μπουζάρας

Στο πλαίσιο της σειράς «Ψυχολογία-Ψυχανάλυση» του εκδοτικού οίκου Ροές, μιας σειράς που έχει συναντήσει επιτυχία και μεγάλη ανταπόκριση από το κοινό, μεταφράστηκε και κυκλοφορεί το 3o κατά σειρά βιβλίο της Alice Miller με τίτλο: "Η απαγορευμένη γνώση".

Ένα βιβλίο το οποίο είναι γραμμένο κυρίως για να αφυπνίσει, ένα βιβλίο που αποτελεί ένα σύγχρονο και φιλικό εγχειρίδιο για εκείνον τον αναγνώστη ο οποίος, χωρίς καμία προηγούμενη επαφή με την επιστήμη της ψυχολογίας, θέλει να μελετήσει τις διεργασίες που μας επιτρέπουν να κατανοούμε τον εαυτό μας, τη θέση μας στον κόσμο, το αποτύπωμα των πράξεων ή παραλείψεών μας και τον αντίκτυπο που αυτές έχουν στην κοινωνία.

Απευθύνεται, εκτός από τον απλό αναγνώστη, και στο μελετητή, φοιτητή και δάσκαλο της ψυχολογίας, ακόμη στους επαγγελματίες και ειδικούς που την ασκούν ή σχετίζονται με αυτήν. Αποδεικνύει πως ο «αποκλεισμός της γνώσης» για τον οποίο κάνει λόγο η συγγραφέας είναι κοινός τόπος όλων των κοινωνικών στρωμάτων. Δύσκολα επηρεάζεται από την οικονομική, κοινωνική ή επαγγελματική θέση. Συναντάται δε το ίδιο συχνά τόσο σε ανθρώπους που δεν έχουν λάβει κανενός είδους μόρφωση όσο και σε ανθρώπους με ακαδημαϊκή παιδεία.

Το περιεχόμενο του βιβλίου είναι αποτέλεσμα μιας ολόκληρης πορείας. Μιας πορείας βασισμένης στις αρχές που διέπουν τη σύγχρονη επιστήμη, τα στοιχεία δε του αποτελέσματος της συγκριτικής μεθόδου –τόσο στο παρόν όσο και στα προηγούμενα βιβλία της– το πιθανότερο είναι ο αναγνώστης να μην τα ξανασυναντήσει πουθενά αλλού. Η παρουσίαση επίσης στηρίζεται στα πιο σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα από τη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία, καθώς επίσης και την πολύχρονη κλινική και ερευνητική εμπειρία της συγγραφέως.

Αυτό που κάνει το συγκεκριμένο βιβλίο διαφορετικό από τα προηγούμενα είναι τόσο το θέμα που πραγματεύεται όσο και η μορφή. Πρόκειται για μια προσωπική εξομολόγηση, μια παράθεση εμπειριών, μια κατάθεση ψυχής της συγγραφέως. Όλα τα παραπάνω, αποτέλεσμα της ανακάλυψης πως και η ίδια υπήρξε ένα κακοποιημένο, «λεηλατημένο» και «μαγκωμένο» παιδί.

Η «συνάντησή της» με αυτό το παιδί λειτούργησε ως καταλύτης και η ανακάλυψη της αλήθειας, όταν κατάφερε τούτο το παιδί να ανιχνεύσει τα πραγματικά του συναισθήματα, μετετράπη σε λυδία λίθο της αποκάλυψης και αναγνώρισης του δικού της χρυσού, της δικής της πραγματικής εικόνας της ζωής. 

Συχνά ακούμε τη φράση: «Παιδί είναι, άφησέ το, αντέχει!» Με αυτό τον τρόπο πέφτουμε δίχως δεύτερη σκέψη στην παγίδα. «Το γεγονός πως η φύση προίκισε με αντοχές τα νεογέννητα φυσικά και δεν σημαίνει πως αντέχουν ή πρέπει να υποστούν τα πάντα» μας τονίζει η συγγραφέας. Καθόλου συχνά όμως δεν αναρωτιόμαστε ποιο είναι το κόστος των πράξεών μας και ποιοι είναι εκείνοι που θα επωμισθούν τούτο το κόστος: Εμείς; Τα παιδιά μας; Η κοινωνία;

Ξεχωριστή θέση και σε αυτό τον τόμο έχουν τα πολυάριθμα, χαρακτηριστικά και ζωντανά παραδείγματα, όπως εκείνο της συμμετοχής σε μια αθώα γιορτή, κάτι στο οποίο όλοι έχουμε κάποτε λάβει μέρος. Σημείο που καταδεικνύει αφενός το μέγεθος της άγνοιας από την πλευρά μας και αφετέρου το μέγεθος του προβλήματος και των αποτελεσμάτων του.

Η Alice Miller, αναγνωρισμένη αυθεντία στον κλάδο της ψυχολογίας, εστιάζει στην πηγή. Εξηγεί πως η διαφορά οφείλεται σε βαθιά ριζωμένους τρόπους σκέψης και από εκεί θα πρέπει να αρχίσουμε, εκεί είναι ο τόπος που θα πρέπει να επικεντρωθούν οι προσπάθειες για αλλαγή. 

Η Miller καταδεικνύει και στιγματίζει τον καθωσπρεπισμό και τη διπροσωπία της κοινωνίας που, μαζί με την υποκρισία, την ανώφελη βία και το συντηρητισμό που τη διακρίνουν σε μεγάλο της μέρος, δημιουργούν κρίκους στην αλυσίδα του μίσους και κάνουν τα παιδιά να μεγαλώνουν σ’ ένα έδαφος σαθρό. Στέκεται με θάρρος και ειλικρίνεια, καυτηριάζει τον άκαμπτο δογματισμό, αποκαλύπτοντας συγχρόνως τους σκοπούς που αυτός εξυπηρετεί όταν καμουφλάρει τη βία στο όνομα της αγάπης – και όλα αυτά συχνά στους κόλπους μιας επιστήμης που εξ ορισμού θα πρέπει να θεωρείται προοδευτική. Ένα από τα πολλά σημεία που κρίνεται και διακρίνεται ο βαθύτερος ανθρωπισμός της συγγραφέως.

Γλώσσα απλή και ζωντανή, γραφή ρεαλιστική, μεστή, ματιά διεισδυτική, λόγος καταιγιστικός, τολμηρός και αιχμηρός όταν επιβάλλεται. Η σαγηνευτική ειλικρίνεια και το αναμφισβήτητο συγγραφικό της ταλέντο αναγνωρίζονται από τις πρώτες γραμμές και στο ανά χείρας βιβλίο.

Η Απαγορευμένη γνώση πιθανώς να ενοχλήσει. Η Miller αμφισβητεί αξίες, γκρεμίζει προκαταλήψεις, απομυθοποιεί σύμβολα υπηρετώντας έναν μονάχα σκοπό, να δώσει ξεκάθαρη και όσο γίνεται πιο αντικειμενική και λεπτομερή εικόνα όλου το φάσματος του προβλήματος, προτείνοντας παράλληλα τις ενδεδειγμένες λύσεις.

Η συγγραφέας, όπως και όλοι οι επαναστάτες που άλλαξαν τη ροή της ιστορίας και τη ζωή μας προς το καλύτερο, έχει επικριθεί από μια πολύ μικρή μερίδα του κοινού – όμως εύκολα καταλαβαίνει κανείς διαβάζοντας με προσοχή τα βιβλία της πως κάτι τέτοιο είναι άδικο και αβάσιμο. Η συγγραφέας δεν συστρατεύεται με το μέρος καμίας πλευράς, δεν εξιδανικεύει τα παιδιά, ούτε φυσικά αποκαθηλώνει τους γονείς: τοποθετεί το πρόβλημα στην κανονική του διάσταση και μοιράζει ακριβοδίκαια τις ευθύνες. Φωνάζει με τη δύναμη της πρόκλησης και την καθαρότητα της προφητείας, βρίσκεται απέναντι στις κάθε φύσεως επιταγές, σε όλα τα «πρέπει» που καθορίζουν την ανθρώπινη ζωή και κάνουν δυσβάσταχτο το βάρος της ελαφρότητάς της.

Ένα είναι σίγουρο, πως πολλοί από εμάς θα υποχρεωθούν να εξετάσουν εκ νέου την προσέγγισή τους και να ελέγξουν με ειλικρίνεια το modus operandi τους και αυτό διότι οι ήρωες της Miller έχουν σάρκα και οστά, είναι τρισδιάστατοι, όπως εκείνη, εσείς και εγώ – τους γνωρίζουμε, είμαστε όλοι εμείς.

Ένα βιβλίο γεμάτο αγάπη, ζεστασιά και παρότρυνση για έναν καλύτερο κόσμο από αυτόν που βρήκαμε.

Ούτε υπερβολικό, ούτε ελλιπές – κλασικό. Επίσης, συναρπαστικό, ουσιώδες και απαραίτητο.