«ΜΗΔΕΙΑ» ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ

Η πρώτη εσωτερική σύγκρουση της ελληνικής γραμματείας στην οποία ο εγωϊσμός υπερνικά το μητρικό φίλτρο!

Της αγιογράφου, κριτικού βιβλίου - τέχνης Μαριλένας Φωκά (ΜΑ) 

    Η Μήδεια του Ευριπίδη είναι το πρώτο δράμα της ελληνικής γραμματείας στο οποίο καταγράφεται η πρώτη εσωτερική σύγκρουση της βασικής ηρωίδας, της  Μήδειας,  με αναπάντεχες ανατροπές που σχετίζονται με την γυναικεία φύση και την μητρότητα  σε συνδιασμό με την μεταστροφή του έρωτα σε μίσος και την αντιπαλότητα των δύο φύλλων (Αλλαρντάϋις). Η Μήδεια διδάχθηκε στο αθηναϊκό κοινό το 431.π. Χ. Ο Ευριπίδης, τρίτος κατά σειρά τραγικός μετά τους Αισχύλο και Σοφοκλή, παρουσίασε πολλά καινοτόμα στοιχεία στο δράμα αυτό που κατά τον Gilbert Murry συνδέονται με το υπερρεαλιστικό στοιχείο, την αδρή, άγρια σχεδόν διαγραφή των χαρακτήρων και τον διάχυτο σκεπτικισμό της εποχής του.

   Η υπόθεση του έργου έχει ως εξής: Η τροφός διηγείται στο κοινό την αρχή της Αργοναυτικής Εκστρατείας μέσω της τεχνικής της αναδρομής  με την ανάληψη της ευθύνης της αρπαγής του χρυσόμαλλου δέρατος με τη βοήθεια της Μήδειας, την δόλια θανάτωση με βράσιμο του Πελλία, θείου του Ιάσονα [δήθεν για την απόκτηση αθανασίας] και την αποδοχή αυτών των ενεργιών από τον αντι-ήρωα Ιάσονα, θέτοντας έτσι το πλαίσιο για την μελλοντική ανάπτυξη του κινήτρου της εκδίκησης που είναι το κύριο μοτίβο στο έργο. Ακολουθεί ο παιδαγωγός με την είσοδο των παιδιών τους, Μέρμερου και Φέρη στη σκηνή ενώ η δράση τοποθετείται στο παρόν με την επερχόμενη εξορία της ανατολίτισσας Μήδειας  και τον νεό γάμο του Ιάσονα με την κόρη του βασιλιά Κρέοντα, μια πιο αμόζουσα γυναίκα για τον έλληνα ήρωα. Η εμφάνιση της Μήδειας, μιας γυναίκας με μεταφυσικές ικανότητες, βαρβαρικά και ζωομορφικά στοιχεία (παρομ. με λέαινα, σκύλλα, τίγρη) στη σκηνή είναι συγκλονιστική. Ο μονόλογός της αποκαλύπτει  την συναισθηματική της φόρτιση και δίνει πληροφορίες για την θέση της γυναίκας  της εποχής.  Κορυφαίο σημείο σύγκρουσης στο δράμα είναι  η συνάντησή της ηρωίδας με  τον Κρέοντα με σκοπό την ανάκληση της απόφασης της εξορίας της από την πόλη. Η απόφαση παίρνει μόνο μια μέρα παράταση αναχαιτίζοντας προσωρινά την δράση. Η εξασφάλιση της φιλοξενίας της Μήδειας από τον Αιγέα στην Αθήνα κάνει απόφασή της να εκδικηθεί πλέον τελεσίδικη. Με το μοτίβο του δόλου, ο Ιάσονας εμφανίζεται στη σκηνή, καθώς η Μήδεια προφασιζόμενη την μετανοημένη στέλνει με τα παιδιά δώρα στην μέλλουσα νύφη. Τα δώρα  που ήταν δηλητηριασμένα ενδύματα σκότωσαν την μελλόνυμφη και τον πατέρα της που θέλησε να την βοηθήσει. Η κορυφαία σκηνή της παγκόσμιας λογοτεχνίας είναι ο δραματικός μονόλογος της Μήδειας που βλέποντας τα παιδιά της αμφιταλαντεύεται μεταξύ του μητρικού φίλτρου και του γυναικείου τσαλαπατημένου εγωϊσμού της  που γιγαντώθηκε και υπερύσχυσε ωθώντας την στην διάπραξη του πιο απεχθούς φόνου της ιστορίας : του φόνου των ίδιων της των παιδιών. Ο Ιάσονας μαθαίνει το φόνο αλλά είναι αργά για δράση ενώ η Μήδεια ανεβαίνει στους ουρανούς με ένα πύρινο άρμα [σε μια αντίθετη κίνηση του ευρύματός του Ευριπίδη που ο θεός  συνήθως κατέρχεται από τους ουρανούς  «από μηχανής θεός-( εδώ θεά)»] κρατώντας στα χέρια της τα σώματα των νεκρών παιδιών της.

Σε μετάφραση του Θ.Κ.Στεφανόπουλου παραθέτω αποσπάσμα  από το δράμα, στ. 1021- 1080  που κατοπτρίζουν τηε εσωτερική πάλη της Μήδειας:

Παιδιά μου, αχ παιδιά μου, εσείς έχετε πόλη και σπίτι,
όπου θα μείνετε για πάντα χωρίς τη μητέρα,
αφήνοντάς με στη δυστυχία μου.
Εγώ πορεύομαι ήδη εξόριστη σε άλλη γη.
1025: Δεν πρόλαβα να σας χαρώ και να σας καμαρώσω ευτυχισμένα,
να ετοιμάσω το λουτρό του γάμου,
Τώραπάει πια η γλυκιά εκείνη απαντοχή. Χωρίς εσάς
θα είναι όλη μου η ζωή πόνος και οδύνη.
1040Αλίμονο! Αλίμονο! Πώς με κοιτάζουν, παιδιά μου,
τα μάτια σας; Μη, ψυχή μου, μη, μην πράξεις αυτό που πας να πράξεις.
...να είστε και τα δυο μου ευτυχισμένα, όμως εκεί· τα εδώ
σας τα στέρησε ο πατέρας σας. Γλυκό μου αγκάλιασμα,
1075: δέρμα μου τρυφερό και ανάσα μυρωμένη των παιδιών μου!
Πηγαίνετε, πηγαίνετε. Δεν αντέχω άλλο να σας κοιτάζω,..

Και καταλαβαίνω βέβαια το κακό που πάω να κάνω,
όμως πιο δυνατό από τη λογική μου είναι το μένος της ψυχής,
1080: αυτό που ευθύνεται για των ανθρώπων τα δεινά τα πιο μεγάλα.

Σε αυτό το απόσπασμα από τη μια η ηρωίδα ξεχειλίζει από μητρική τρυφερότητα βλέποντας τα αθώα προσωπάκια τους, τα χεράκια τους, το τρυφερό τους δέρμα,τη μυρωμένη τους ανάσα. Συγκινείται  ενθυμούμενη τους πόνους της γέννας, τα ξενύχτια της, οραματίζεται τους μελλοντικούς γάμους τους. Αυτήν την προοπτική αμαυρώνει η εικόνα της καινούργιας γυναίκας στη ζωή του πατέρα τους και άντρα της,  ενώ αυτή θα είναι παραγκωνισμένη και απομονωμένη στην εξορία χωρίς να μπορεί να συμμετάσχει στην χαρά των παιδιών της.Ταράζεται στη ιδέα της συνειδητοποίησης της αλλαγής του εαυτού της και του προμελετημένου της εγκλήματος. Δεν αντέχει την γελιοποίηση και την προδοσία και το κυρίαρχο συναίσθημα που καταπνίγει ακόμα και το μητρικό φίλτρο, αλλα και «δεινό όλων των κακών του ανθρώπου, είναι ο θυμός». Η Μήδεια του Ευριπίδη ως κορυφαίο έργο έχει  αποδοθεί παγκοσμίως  στην ζωγραφική, γλυπτική, ποίηση, κινηματογράφο, χορό και θέατρο.     

(Πηγές : ΨΗΦΙΔΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Αλλαρνάτιϋς Νικόλ Παγκόσμια Ιστορία Θεάτρου, Εκδ. Σμυρνιώτη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ :Αρχείο Εθνικού Θεάτρου Μήδεια του Ευριπίδη Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή (Μήδεια η Αντιγόνη Βαλάκου)