Σταυρούλα Φραγκουδάκη "Μια Λέξη Μόνο"

Ποιητική Συλλογή

Εκδόσεις: Μπαρτζουλιάνος Ι. Ηλίας, Αθήνα

ISBN: 978-618-5587-00-0

Βιβλιοκριτική - Κείμενο: Γρηγόρης Σκιαδάς 

Η ποιητική συλλογή της Σταυρούλας Φραγκουδάκη “Μια Λέξη Μόνο” περιλαμβάνει 40 ποιήματα τα οποία στο σύνολό τους, εννοιολογικά και νοηματικά, εστιάζουν στη δύναμη της “λέξης” μέσω της οποίας ο άνθρωπος μπορεί να ορίσει την ουσία ή το περιεχόμενο της αγάπης σε κάθε έκφανσή της.  

Η Σταυρούλα Φραγκουδάκη αναδεικνύει τη “λέξη” ως ένα κινητήριο μέσο συναισθηματικής αλληλεπίδρασης που, εν πολλοίς, καθορίζει τις ανθρώπινες πράξεις και σχέσεις. Προσδίδει στη φράση “Σ’ αγαπώ” -άλλοτε εμφανίζεται ως μία λέξη “Σαγαπώ”- μια λειτουργικά κατευθυντήρια δύναμη η οποία διαπερνά πολυδιάστατα το περιεχόμενο κάθε ποιήματός της. Είναι αυτή που, όσον αφορά στο περιεχόμενο του ποιητικού της λόγου, διαμορφώνει το σήμερα, καθορίζει το αύριο αλλά και συνειδητά οριοθετεί το χθες στην κάθε σκέψη μας. Ως προς το σημαινόμενό της, η έννοια της “λέξης” νοηματοδοτεί στάσεις ζωής, διατηρεί αναμνήσεις αλλά και πλάθει όνειρα.

Χαρακτηριστικό στοιχείο στην ποιητική συλλογή της Σταυρούλας Φραγκουδάκη αποτελούν τα δείγματα αφηγηματικού λόγου. Η ποιήτρια καταφέρνει επιτυχώς να αναπαραστήσει ένα υποτιθέμενο αυθεντικό γεγονός μέσα από το πώς αυτό γίνεται αντιληπτό από τον αφηγητή του σε επίπεδο προσωπικής εμπειρίας. Μοιάζει η συλλογή με μια αφήγηση, ένα μωσαϊκό εικόνων και γεγονότων που δένουν μεταξύ τους. Το κάθε ποίημα καταδεικνύεται ως μια μοναδική ψηφίδα η οποία συνδέεται με τις υπόλοιπες και όλες μαζί συνθέτουν ένα αφηγηματικό όλο, μια ιστορία.

Το αφηγηματικό στοιχείο φαίνεται να λειτουργεί δημιουργικά σε δύο διαφορετικά επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο αφορά στους χαρακτήρες της αφηγηματικής πράξης και δηλώνεται έμμεσα η σχέση δύο προσώπων -του αφηγητή και του προσώπου στο οποίο αυτός απευθύνεται. Ειδικότερα, παρουσιάζει ενδιαφέρον το πώς αυτοί οι χαρακτήρες πραγματώνονται ή τοποθετούνται στο χωροχρόνο και στα στοιχεία του αφηγηματικού κόσμου. Χαρακτηριστική εδώ είναι η εναλλαγή στη χρονική συσχέτιση των γεγονότων δίνοντας την αίσθηση της διαρκούς συνύπαρξης του χθες, του σήμερα και του αύριο σε ένα όλο που δίνει ουσία στο νόημα του ποιήματος. Στο δεύτερο επίπεδο, μέσα από το προηγούμενο, η ποιήτρια τοποθετείται απέναντι σε μια γενική παραδοχή της ταυτότητας του αφηγητή της απαντώντας, τελικά, για λογαριασμό του στο ερώτημα “Ποιος είμαι εγώ;”. Έτσι σκιαγραφείται το “εγώ” ενός προσώπου που ανακαλεί στη μνήμη, αντιλαμβάνεται, μιλά και αισθάνεται. Ένα “εγώ” που μέσα από τη λυρικότητα τού ψυχικά φορτισμένου στοίχου “αποδομείται” οικειοθελώς και γίνεται ορατό στον αναγνώστη οδηγώντας τον δεύτερο σε νοητικές διεργασίες συναισθηματικού αναστοχασμού και ενσυναίσθησης.

Στο σύνολό τους τα ποιήματα εμφανίζουν συνοχή και συνάφεια δίνοντας στον αναγνώστη την αίσθηση ενός μονόλογου με χαρακτηριστικά θεατρικής πράξης. Ο ίδιος φαίνεται να μεταφέρεται στο περιβάλλον ενός θεατρικού δρώμενου όπου ο στίχος διαισθητικά τον φέρνει στη σκηνή ως μέλος της και άλλοτε τον κρατά έξω από αυτή ως παρατηρητή. Ωστόσο, ποτέ δεν κατατίθενται στον αναγνώστη τα ακριβή φυσικά χαρακτηριστικά του “εγώ” όταν αυτό απευθύνεται στο αόρατο επί σκηνής “εσύ”. Το  “εσύ” αποτελεί το δεύτερο πρόσωπο μέσα στη συλλογή το οποίο, χωρίς να συμμετέχει διαλογικά, ενυπάρχει στη μνήμη τού “εγώ” νοηματοδοτώντας καταστάσεις, εικόνες ή όνειρα του αφηγητή. Ωστόσο, στη συνείδησή του μοιάζει να είναι κοντά του, να έχει ζωή, κίνηση, να του γεννά συναισθήματα, αισθήματα ή να του ανακαλεί βιώματα. Σε αυτό το συνειδησιακό περιβάλλον ο αφηγητής αναζητά την ύπαρξή του ενώ, παράλληλα, καταδεικνύει την ταυτότητά του μέσω του “εσύ”.  

Η αγάπη, ο έρωτας, τα έντονα συναισθήματα και τα χρώματα εμποτίζουν το στίχο των ποιημάτων της Σταυρούλας Φραγκουδάκη ενώ ο λόγος της κρίνεται έντονα βιωματικός και περιγραφικός. Στις αναφορές της αγγίζει τον αναγνώστη και τον διευκολύνει να εστιάσει στην ουσία των συναισθημάτων που γεννούν τα ποιήματα. Οι αναδυόμενες αισθήσεις, όπως η κίνηση, η αφή ή η όσφρηση, ενοποιούν τις νοητικές αναπαραστάσεις του αναγνώστη οδηγώντας τον σε ένα λυρικό ταξίδι εικόνων.  

Κάθε ποίημα αποτελεί και μια διαφορετική στιγμή στη ζωή του αφηγητή ενώ στο σύνολό τους τα ποιήματα δεν χαρακτηρίζονται από κάποια χρονική αλληλουχία. Η έλλειψη αυτού του στοιχείου αναδεικνύει τον ψυχισμό του και μια ιδιαίτερη κατάσταση συναισθηματικής φόρτισης με τις σκέψεις του, μη τοποθετούμενες σε μια χρονική σειρά, να αναδύονται αβίαστα η μια μετά την άλλη. Τελικά, ο χρόνος δεν φαίνεται να έχει τη μεγαλύτερη σημασία στις στιγμές του αφηγητή.

Τα γλωσσικά και εννοιολογικά παιχνίδια ανάμεσα στο παρελθόν, παρόν και μέλλον από την μια και το αναπάντητο από την άλλη ερώτημα της ύπαρξης ή της κατασκευής των προσώπων του “εγώ” και του “εσύ” διευκολύνουν τον αναγνώστη. Η ποιήτρια μη δίνοντας σαφείς απαντήσεις στα παραπάνω οδηγεί τον αναγνώστη στην ταύτισή του με το περιεχόμενο του κάθε ποιήματος και κατά συνέπεια ολόκληρης της συλλογής. Ο αναγνώστης μέσα από αυτή την ψυχική ταύτιση αναζητά τις δικές του εμπειρίες σε ένα περιβάλλον ενσυναίσθησης, παράλληλης συμπόρευσης με τον αφηγητή ή ανάκλησης των δικών του εμπειριών.  Η κάθε στιγμή περνά γρήγορα στην επόμενη χωρίς να οριοθετείται η διάρκεια καμιάς. Η μια σκέψη διαδέχεται ή άμεσα προκαλεί την επόμενη ενώ όλες μαζί ενυπάρχουν πάντα στη συνείδηση  και στην καρδία του αφηγητή. Η ποιήτρια επιτυγχάνει μέσα από αυτή τη δομή να μην χάνεται η αλληλουχία των εννοιών και να διατηρεί γνωστικά και συναισθηματικά τον αναγνώστη συγκεντρωμένο στα νοήματά τους.

Η συλλογή κλείνει με τη φράση “Σ’ ΑΓΑΠΩ” που αποτελείται από δύο λεξικά στοιχεία σε αντίθεση με το δηλωτικό του τίτλου της συλλογής. Μοιάζει εκ πρώτης όψεως ως μια ανακολουθία ή γλωσσική αστοχία. Ωστόσο, η ανάγνωση των “στιγμών” της συλλογής επιβεβαιώνει ότι το “Σ’ ΑΓΑΠΩ” ή “ ΣΑΓΑΠΩ” σηματοδοτεί μια ολότητα που περικλείει τα πάντα. Μεταφορικά αποτελεί την ελάχιστη γενεσιουργό μονάδα με ουσία και ολοκληρωμένο περιεχόμενο αναγεννησιακής δύναμης, το νόημα της οποίας η ποιήτρια μεταφέρει έντεχνα μέσω του στίχου της στον αναγνώστη. 

ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΜΕΝΟΣ

ΜΙΑ ΛΕΞΗ  

Γρηγόρης Σκιαδάς

Σ.Ε.Ε Αγγλικής Γλώσσας

Περιφέρεια Εκπαίδευσης Δυτικής Ελλάδας