Σκέψεις με αφορμή τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης...

Της Σαλονίκης μοναχά της πρέπει το καράβι,

Να μην τολμήσεις να τη δεις ποτέ από τη στεριά

Ν.Καββαδίας

Ίσως όταν ο Κάσσανδρος εν έτει 315 π.Χ. αποφάσιζε να ενώσει τα μικρά πολίχνια που βρίσκονταν γύρω από το Θερμαικό κόλπο , ιδρύοντας έτσι μια νέα παραθαλάσσια πόλη , την οποία ονόμασε Θεσσαλονίκη ,θέλοντας έτσι να τιμήσει την ομώνυμη σύζυγό του , κανείς στο μακεδονικό βασίλειο , ούτε στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο δε φανταζόταν πόσο σημαντική , ισχυρή και σπουδαία θα αποδεικνυόταν στο πέρασμα των αιώνων η νέα τότε πόλη.

Η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε κέντρο και σταθμό για όλους τους λαούς και τους πολιτισμούς που κατά καιρούς την διοίκησαν. Πρωτεύουσα ενός από τα τέσσερα διοικητικά τμήματα στα οποία διαχωρίζονταν η Ρωμαική Αυτοκρατορία,συμβασιλεύουσα και πόλη με εξέχουσα σημασία σε όλη τη διάρκεια του βίου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας,πόλη με ιδιαίτερη εμπορική και οικονομική ανάπτυξη κατά την οθωμανική περίοδο ,κυρίως χάρη 15 με 20.000 εβραίους που εγκαθίσταται με την άδεια των οθωμανών διωγμένοι κυρίως από την Ισπανία.

Δεκάδες επίσης ήταν και οι λαοί που πόθησαν να την κατακτήσουν ,κυρίως λόγω της επίκαιρης γεωγραφικής της θέσης , της ευφορίας των μακεδονικών εκτάσεων, της ισχυρής εμπορικής και οικονομικής ανάπτυξης ,αλλά και του ιδιαίτερου κάλλους της.

Ρώσοι, Αρβανίτες, Σλάβοι, Άβαροι, Ούνοι, Βούλγαροι ήταν μερικοί μόνο απ’όσους προσπάθησαν ανεπιτυχώς να κατακτήσουν την πόλη της Θεσσαλονίκης.Μερικοί μάλιστα όπως οι Σαρακηνοί πειρατές το 904 και οι Νορμανδοί το 1185 κατορθώνουν να την καταλάβουν , χωρίς όμως να την κρατήσουν στα χέρια τους για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το 1387 οι οθωμανοί, ύστερα από πολιορκία 5 χρόνων, καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη, η οποία γίνεται φόρου υποτελής στο σουλτάνο Μουράτ Α΄.

Τελικά και ύστερα από μια μικρή παρένθεση επταετούς βενετικής διοίκησης της πόλης,που αποτέλεσε την τελευταία απόπειρα των βυζαντινών ν’αποτρέψουν τη διαφαινόμενη τουρκική κατάκτηση,  στις 29 Μαρτίου 1430 η πόλη  κυριεύεται και λεηλατείται από τους Οθωμανούς για να αρχίσει η οθωμανική περίοδος. Τα κείμενα του ιστορικού της εποχής Ιωάννου Αναγνώστου για την περίοδο της Άλωσης της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τα χρόνια εκείνα.

Όπως όμως ο Κάσσανδρος, έτσι ούτε και ο Μουράτ όταν εισέρχονταν στην πόλη ως θριαμβευτής το 1430, μπορούσε να φανταστεί πόσο μεγάλο χρονικό διάστημα θα κρατούσαν οι Οθωμανοί την άλλοτε συμβασιλεύουσα.. Θέλοντας ίσως να μείνει στην ιστορία η σημασία της επιτυχίας του, ο Μουράτ τελώντας την πρώτη ευχαριστία του στον προφήτη Μωάμεθ εντός του ναού της Αχειροποιήτου άφησε το στίγμα του: Στον όγδοο από ανατολικά κίονα της βόρειας κιονοστοιχίας υπάρχει στα τούρκικα η επιγραφή:Ο σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη το 883 έτος από την Εγίρα(δηλαδή το 1430). 482 συναπτά έτη έμελλε να διαρκέσει η οθωμανική περίοδος της Θεσσαλονίκης.

Ήδη από τις αρχές του 20^ου αιώνα φαινόταν πως τα οθωμανικά εδάφη των Βαλκανίων ετίθεντο προς διεκδίκηση από τους λαούς της περιοχής , οι οποίοι έβλεπαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία σιγά –σιγά να διαμελίζεται. Ο πρώτος και ο δεύτερος Βαλκανικός πόλεμος αυτό το νόημα άλλωστε είχαν, εξ ου και ο ανταγωνισμός των λαών της περιοχής.Τελικά η Ελλάδα χάρη στους επιδέξιους χειρισμούς του ικανότατου Ελευθερίου Βενιζέλου σε διπλωματικό επίπεδο και στους αγώνες και τις επιτυχίες του ελληνικού στρατού στους δυο πολέμους, βρέθηκε σε θέση ισχύος.

Στις 26 Οκτώβρη του 1912, ακριβώς 100 χρόνια πριν, στη Γέφυρα της Θεσσαλονίκης , ο Ταξίν πασάς , που έμελλε να είναι ο τελευταίος Οθωμανός διοικητής της πόλης , υπέγραφε την παράδοση της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό , που εισήλθε ως απελευθερωτής στη Θεσσαλονίκη μέσω της σημερινής Οδού 26^ης Οκτωβρίου κοντά στο σημερινό λιμάνι,  προλαμβάνοντας ουσιαστικά την τελευταία στιγμή τα βουλγαρικά στρατεύματα που ήδη κατευθύνονταν μέσω της σημερινής Οδού Λαγκαδά στην πόλη.

Έτσι σαν σήμερα 100 χρόνια πίσω η Θεσσαλονίκη εντάχθηκε στο επίσημο ελληνικό κράτος.

Μέσα σ’αυτόν τον Αιώνα της Θεσσαλονίκης , όπως εύστοχα ονόμασε η ΕΤ 3 την αντίστοιχη αξιολογότατη τηλεοπτική παραγωγή της που παρουσίασε και παρουσιάζει θεματικά αυτή τη χρονική περίοδο, συντελέστηκαν εξαιρετικά σημαντικά γεγονότα σε κάθε τομέα. Πολιτική,πολιτισμός,εμπόριο,γράμματα , παιδεία.Η Θεσσαλονίκη επιβεβαίωσε πως η θέση της και η σπουδαιότητά της είναι πάντοτε αδιαπραγμάτευτες.

Χάραξε σπουδαίες στιγμές στο ανάγλυφο της νεοελληνικής ιστορίας.Στη νεώτερη πολιτική ιστορία από τη δολοφονία του βασιλιά Γεωργίου εν  έτει 1913 , την κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης υπό τους Βενιζέλο, Κουντουριώτη και Δαγκλή το 1916 , την αιματοβαμμένη εξέγερση των εργατών το 1936 και τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη στην οδό Ερμού με Βενιζέλου το 1963 η Θεσσαλονίκη αποτέλεσε το κέντρο των εξελίξεων.

Σε δύσκολες στιγμές και κρίσιμες περιόδους και αντιμετωπίζοντας τεράστια προβλήματα κατόρθωσε να σταθεί στα πόδια της. Ας φέρουμε στο νου μας ορισμένες μόνο μαύρες στιγμές. Την τεράστια πυρκαγιά του 1917 που παρ’ολίγον να καταστρέψει ολάκερη την πόλη, την υποδοχή δεκάδων χιλιάδων προσφύγων που έφτασαν σε κάκιστη κατάσταση μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, αποδίδοντας στην πόλη το προσωνύμιο Προσφυγομάνα, την εξόντωση από τις δυνάμεις των Ναζί, δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων πλέον Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς και του Νταχάου. Απ’όλες όμως αυτές τις δυσκολίες και τα προβλήματα η πόλη εξέρχεται τραυματισμένη αλλά επουλώνει τις πληγές της και αναπτύσσεται και πάλι. Στη θέση των καμμένων συνοικισμών φτιάχνεται μια καινούργια οργανωμένη μεγαλούπολη,οι πρόσφυγες από το Πόντο, τη Μικρά Ασία, τη Θράκη και τόσα άλλα μέρη εγκαθίστανται , προσαρμόζονται και τελικά μεγαλουργούν δίνοντας στην πόλη έναν αέρα ανατολής.

Θεσμοί όπως η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Εμπορικό και Βιοτεχνικό επιμελητήριο , καθώς και νέες δομές και εγκαταστάσεις , όπως το λιμάνι, ο Νέος Σιδηροδρομικός σταθμός και το Αεροδρόμιο μετρατρέπουν τη Θεσσαλονίκη σε σύγχρονη πόλη.

Στις τέχνες ,τα γράμματα ,την πολιτική και τον αθλητισμό η πόλη γεννά σπουδαίες προσωπικότητες. Μανόλης Ανδρόνικος, Μανόλης Αναγνωστάκης, Γιώργος Ιωάννου, Ντίνος Χριστιανόπουλος, Κλείτος Κύρου, Κωνσταντίνος Βελλίδης, Αβραάμ Μπεναρόγια, Μουσταφά Κεμάλ, Τάκης Βαρβιτσιώτης, Ζωή Καρέλλη, Νίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης, Γ.Θ.Βαφόπουλος. Αλλά και οι νεώτεροι όπως ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Κωστής Μοσκώφ, ο Μανώλης Μητσιάς, ο Παναγίωτης Σπύρου, ο Ανέστης Πεταλίδης, ο Γιώργος Κούδας, ο Νίκος Παπάζογλου και τόσοι άλλοι επιβεβαιώνουν πως η πόλη της Θεσσαλονίκης μέσα στον αιώνα που πέρασε δίδαξε πολιτισμό,έδωσε ώθηση στο νεοελληνικό κράτος, παρουσίασε έργο πολύπλερο και πολυποίκιλο.

Με άλλα λόγια ΕΓΡΑΨΕ ΙΣΤΟΡΙΑ!

Σήμερα που εορτάζουμε τα 100 χρόνια λεύτερης Θεσσαλονίκης είναι μια ευκαιρία να ρίξουμε το βλέμμα μας στο χτες της πόλης μας με την ελπίδα πως το αύριο της Θεσσαλονίκης θα ναι κόντρα στις προβλέψεις και το γενικότερο κλίμα προβληματισμού που υφίσταται ΠΙΟ ΦΩΤΕΙΝΟ, ΠΙΟ ΖΩΝΤΑΝΟ και ΠΙΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ.

Αντάξιο της ιστορίας της!

Μαζευτείτε κάτοικοι της πόλης Θεσσαλονίκης,

Ζητείστε και πάλι το θαύμα, καταφύγιο,

Έλεος να φανεί,ο αρχηγός να σας δείξει

το δρόμο, ο στρατηγός ο ανίκητος,

άγγελος του καλού, άγιος.

Ζωή Καρέλλη,Θεσσαλονίκη 904 μ.Χ.

Δημήτριος Χ. Παυλακούδης,

Φιλόλογος , Υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος Αμπελοκήπων-Μενεμένης

Υπ.Κοινωνικής πολιτικής Δημ.Παράταξης ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ