Μετά τις πολύ πετυχημένες παραστάσεις της στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, η «Ελένη» του Ευριπίδη, η μεγάλη καλοκαιρινή παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας, σε μετάφραση Παντελή Μπουκάλα και σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου, θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου στο Υπαίθριο Θέατρο ΕΗΜ Φρόντζου στα Ιωάννινα.

Στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, με παρατεταμένο χειροκρότημα, όρθιοι περίπου 11.000 θεατές, δεν άφηναν τους ηθοποιούς και τους συντελεστές να φύγουν από τη σκηνή, ενώ οι επευφημίες και τα ηχηρά «μπράβο» για τις ερμηνείες αλλά και την εμπνευσμένη σκηνοθετική προσέγγιση του έργου από τον Βασίλη Παπαβασιλείου κράτησαν πολλά λεπτά μετά το τέλος της παράστασης.

Πρόκειται για μια πολύχρωμη γιορτή Ειρήνης και ταυτόχρονα ένα γοητευτικό παιχνίδι αντίθεσης ανάμεσα στο «φαίνεσθαι» και στο «είναι» που καταδεικνύει με συγκίνηση και χιούμορ τη ματαιότητα του πολέμου, αφού τόσο για τους νικητές όσο και για τους νικημένους οι συνέπειές του διαχρονικά είναι εξίσου ολέθριες.

Η «Ελένη» του ΚΘΒΕ, με την Έμιλυ Κολιανδρή στο ομώνυμο ρόλο και έναν 25μελή θίασο εξαιρετικών ηθοποιών, με ένα Χορό γεμάτο ενέργεια και ζωντάνια σε κεντρικό ρόλο, είναι μία παράσταση συνόλου που ισορροπεί ανάμεσα στο λυρισμό και την ιλαρή διάθεση η οποία διατρέχει το έργο καθοδηγούμενη από την ευθύβολη αλλά και υπαινικτική οπτική του σκηνοθέτη και των συντελεστών της.

«Είναι ευτυχής συγκυρία και νιώθω συγκινημένος που βρήκα ως «προίκα» τη συγκεκριμένη παράσταση. Το ρεπερτόριο μας έχει συγκεκριμένο όραμα και στόχο και η «Ελένη» αποτελεί μέρος της σημειολογικής μας πρότασης», τονίζει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΚΘΒΕ Αστέρης Πελτέκης.

Ταυτότητα παράστασης

Γραμμένο λίγο μετά τη συντριπτική ήττα των Αθηναίων στη Σικελική Εκστρατεία, το έργο Ελένη του Ευριπίδη διακρίνεται τόσο για τον αντιπολεμικό χαρακτήρα του όσο και για την ανάδειξη αρετών όπως η δύναμη του όρκου και η ευφυΐα, που προσωποποιούνται στη μορφή της κεντρικής ηρωίδας. Αντλώντας όχι από την ομηρική εκδοχή του μύθου, αλλά από αυτήν που δημιούργησε ο λυρικός ποιητής Στησίχορος, ο Ευριπίδης παρουσιάζει τον Τρωικό Πόλεμο σαν μια σφαγή χάριν ενός «ειδώλου» και όχι μιας πραγματικής γυναίκας. Αυτή η σχεδόν καταχρηστικά θεωρούμενη «τραγωδία», καθώς διακρίνεται για τα κωμικά στοιχεία της, παρουσιάζεται από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου.

Σκηνοθετικό Σημείωμα

«Ο 5ος αιώνας π.Χ. οσονούπω τελειώνει. Τελειώνει ο «χρυσούς αιών» του «κλεινού άστεως». Η Αθήνα ολοκληρώνει μια διαδρομή που την οδήγησε από τους ιδρυτικούς θριάμβους στον Μαραθώνα και τη Σαλαμίνα εναντίον των Περσών και την ακτινοβολία της εποχής του Περικλή στον Πελοποννησιακό πόλεμο, τον φονικό λοιμό και την καταστροφή στην Σικελία, προϊόν της γοητείας του Αλκιβιάδη.

Αυτές οι τρεις περίοδοι αντιστοιχούν στις ισάριθμες μορφές των μεγάλων τραγικών ποιητών. Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης. Αν ο πρώτος συμμετέχει και εμπνέεται από την πρώτη περίοδο, που εκτείνεται από την αίγλη των θριάμβων ως την εδραίωση του δημοκρατικού καθεστώτος ως πολιτειακής μορφής , ο δεύτερος συμπλέει με τον βηματισμό του Περικλή και τα ένδοξα έργα της εποχής του. Και ο τρίτος; Ο Ευριπίδης; Αυτός είναι μάρτυρας και συνομιλητής ενός καιρού που βιώνει τη σχετικοποίηση όλων των αξιών. Αν θέλετε είναι ο τραγικός εταίρος της σοφιστικής επανάστασης.

Γράφει την «Ελένη», μια αντιτραγική τραγωδία, μια κωμικοτραγωδία αν προτιμάτε, την επαύριο της πανωλεθρίας στη Σικελία. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγα χρόνια πριν ο Σικελός σοφιστής Γοργίας έχει αφήσει άναυδο το αθηναϊκό κοινό με το κείμενό του «Ελένης εγκώμιον». Είναι ο τρίτος και φαρμακερός μετά τον Στησίχορο και τον Ηρόδοτο, που τεκμηριώνει με τον τρόπο του, ότι οι Έλληνες, η ένωσή τους δηλαδή, γεννήθηκε από το είδωλο μιας γυναίκας· ότι  οι Έλληνες ενώθηκαν χάρη «σ’ ένα πουκάμισο αδειανό» που λέει ο σύγχρονός μας ποιητής , σε «μιαν Ελένη».

«Στην Τροία δεν πήγα εγώ, μόνο το όνομά μου», λέει η Ελένη. Όλοι οι πόλεμοι χρειάζονται τον εξωραϊσμό ενός προσχήματος για να πυροδοτηθούν. Είτε το επίδικο αντικείμενο λέγεται Τροία, είτε Σικελία,  η κατακτητική μηχανή χρειάζεται πάντα «ένα πουκάμισο αδειανό», «μιαν Ελένη» για να πάρει μπρος, ένα όνομα που βαφτίζεται κίνητρο. Τα  αποτελέσματα είναι αναπόφευκτα κωμικοτραγικά.

Ελένη, λοιπόν. Άλλη μία. Μετά τη μία και μοναδική που μας χαρίζει ο Όμηρος. Για να’ ρθουν μετά οι άλλες, των προαναφερθέντων ποιητών, ιστορικών και ρητόρων αλλά και μεταγενέστερων όπως π.χ ο Ισοκράτης, ο Ρονσάρ, ο Γκαίτε, ο Όφενμπαχ, ο Ζιροντού, ο Ρίτσος και άλλοι, και άλλοι, ων ουκ έστιν αριθμός. Και έπεται συνέχεια.»

Βασίλης Παπαβασιλείου

Συντελεστές:

Μετάφραση: Παντελής Μπουκάλας, Σκηνοθεσία: Βασίλης Παπαβασιλείου, Συνεργάτης σκηνοθέτης-Δραματουργία: Νικολέτα Φιλόσογλου, Σκηνικά- Κοστούμια: Άγγελος Μέντης, Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου, Χορογραφία: Δημήτρης Σωτηρίου, Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος, Ενορχήστρωση - Μουσική διδασκαλία: Γιώργος Δούσος, Moυσική διδασκαλία: Χρύσα Τουμανίδου, Βοηθός σκηνοθέτη: Άννα- Μαρία Ιακώβου, Βοηθός σκηνογράφου -ενδυματολόγου: Έλλη Ναλμπάντη, Βοηθός χορογράφου: Σοφία Παπανικάνδρου, Οργάνωση παραγωγής: Αθανασία Ανδρώνη

Παίζουν:

 Έμιλυ Κολιανδρή (Ελένη), Θέμης Πάνου (Μενέλαος), Αγορίτσα Οικονόμου (Θεονόη), Γιώργος Καύκας (Θεοκλύμενος), Έφη Σταμούλη (Γερόντισσα), Δημήτρης Κολοβός (Αγγελιοφόρος Α’), Άγγελος Μπούρας (Αγγελιοφόρος Β’),  Δημήτρης Μορφακίδης (Τεύκρος), Χρήστος Μαστρογιαννίδης (Θεράπων), Νικόλας Μαραγκόπουλος, Ορέστης Παλιαδέλης (Διόσκουροι)

Χορός:

 Νεφέλη Ανθοπούλου, Σταυρούλα Αραμπατζόγλου, Λουκία Βασιλείου, Μομώ Βλάχου, Ελένη Γιαννούση, Ηλέκτρα Γωνιάδου, Νατάσα Δαλιάκα, Χρύσα Ζαφειριάδου, Σοφία Καλεμκερίδου, Αίγλη Κατσίκη, Άννα Κυριακίδου, Κατερίνα Πλεξίδα, Μαριάννα Πουρέγκα, Φωτεινή Τιμοθέου, Χρύσα Τουμανίδου

Μουσικοί επί σκηνής:

Γιώργος Δούσος (φλάουτο, κλαρίνο, σαξόφωνο, καβάλ), Δάνης Κουμαρτζής (κοντραμπάσο), Θωμάς Κωστούλας (κρουστά), Παύλος Μέτσιος (τρομπέτα, ηλεκτρική κιθάρα), Χάρης Παπαθανασίου (βιολί), Μανώλης Σταματιάδης (πιάνο, ακορντεόν).

***

Έγραψαν για την παράσταση:

«…Σε ένα λιτό σκηνικό με πυραμίδες και φοινικόδεντρα που μαζί με το χώμα της ορχήστρας παραπέμπει σε έρημο, ο Βασίλης Παπαβασιλείου «παίζει» με την κωμικοτραγωδία του Ευριπίδη και την παρουσιάζει ανατρεπτικά και ολόφρεσκα, πατώντας στιβαρά πάνω στη ρέουσα μετάφραση του Παντελή Μπουκάλα. Η Εμιλυ Κολιανδρή ως Ελένη που τραγουδάει για τα βάσανά της με αραμπέσκ ήχους και σχεδιάζει πανέξυπνα την απόδρασή τns με τον ρακένδυτο Μενέλαο, που ερμηνεύει με έντονη κωμικότητα ο Θέμης Πάνου, ακροβατούν ανάμεσα στο κέφι και στο δράμα, παρασυρόμενοι κατά καιρούς από το πρώτο. Αλλά γιατί να μην παρασυρθούν;»

Παντελής Τσομπάνης, Καθημερινή

***

«Τραγωδία λοιπόν ή κωμωδία; Το ερώτημα έχει οπωσδήποτε φιλολογικό ενδιαφέρον. Η πράξη όμως, των ποιητών, το έργο τους δηλαδή, είναι εδώ για να μας αποδείξει ότι, αν, όπως έλεγε Ροΐδης η κωμωδία δεν είναι συνεχώς και αδιαλείπτως κωμική, έτσι και η τραγωδία μπορεί να είναι τραγική κατ’ εξαίρεση ήγουν τραγικωμωδία: “Είδος μεικτόν αλλά νόμιμον” όπως έλεγε Διονύσιος Σολωμός» σημειώνει ο σπουδαίος σκηνοθέτης στο πρόγραμμα της παράστασης, αφού για εκείνον είναι πιο κοντινή περιγραφή στο έργο με το οποίο καταπιάστηκε. Και το έκανε σφραγίζοντάς την με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που φέρει: οξύνους, πνευματώδης, με βαθιά πολιτική σκέψη, κρατώντας με μαεστρία το λεπίδι της ειρωνείας, ικανός να φέρει στη σκηνή τον υπέροχο, διαυγή, αιχμηρό και τόσο λυτρωτικό κόσμο του. Το πέτυχε με την παράσταση της «Ελένης» που ευτυχήσαμε να δούμε».

Ζωή Λιάκα, ΤΑ ΝΕΑ

***

«Η παράστασις τοϋ Παπαβασιλείου άποτελεϊ μία πολύχρωμη γιορτή Ειρήνης, μέ συγκίνηση καί χιούμορ, καί καταδεικνύει τή ματαιότητα τοϋ πολέμου, άφοϋ τόσο γιά τούς νικητές όσο καί γιά τούς νικημένους οί συνέπειές του διαχρονικά είναι έξ ίσου ολέθριες. Ανάλαφρη, έξαιρετικά δομημένη, μέ σεβασμό στό κείμενο, ικανοποιεί τόν θεατή. Και παρ’ όλο πού ύπάρχουν κάποιες ύπερβολές, η παράστασις ισορροπεί άνάμεσα στό τραγικό και τό κωμικό, χωρίς νά ένοχλεΐται ό θεατής- άντιθέτως τόν συνεπαίρνει».

Φαίδρα Βασιλάκη, Εστία

***

Ευφυής έμπνευση

«Τη δική του πρόταση, ολοκληρωμένη, εξαιρετικά δομημένη και σκηνικά αποτυπωμένη – υλοποιημένη, καταθέτει με την «Ελένη» του Ευριπίδη ο Βασίλης Παπαβασιλείου. Αυτός ο  ευφυής σκηνοθέτης επιλέγει να κινηθεί στην κόψη της πρόκλησης και του ρίσκου και να μη φοβηθεί την αναμέτρηση με την υπερβολή. Όταν όμως ξέρεις πώς να μετατρέψεις την έμπνευση σε άποψη, το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να είναι απολαυστικό. Αυτό είναι λοιπόν η «Ελένη» από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος….»

Μυρτώ Λοβέρδου, ΤΑ ΝΕΑ

***

Η ζωή ως δώρο «μέγα καλό και πρώτο»

«.. Σαν θείο δώρο, σαν λύτρωση τις καυτές ημέρες του καλοκαιριού αλλά και σαν αποσυμπιεστής μετά τον δύσκολο χειμώνα του εγκλεισμού, ήρθε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος η ευριπίδεια «Ελένη», μία από τις πολυπληθείς αναγνώσεις της μυθικής προσωπικότητας που μας άφησαν ποιητές, ιστορικοί ρήτορες μετά τη μία και μοναδική του Ομήρου – πηγή έμπνευσης για τους μεταγενέστερους…

Ως σκηνοθέτης που έχει εντρυφήσει όσο λίγοι στην «Ελένη», ισορροπώντας ανάμεσα στο τραγικό και στο κωμικό, ενορχήστρωσε μια καλοδουλεμένη παράσταση χωρίς να γλιστρήσει στο μελό. Συνέβαλε τα μέγιστα σε αυτό η μετάφραση από τον έμπειρο φιλόλογο Παντελή Μπουκάλα (στην πρώτη τους συνεργασία) που φώτισε τη διαχρονικότητα του έργου μέσω του λόγου σε ένα κεντημένο κείμενο, σκωπτικό, ιδανικό γι’ αυτήν την κωμικοτραγωδία….»

Γιώτα Μυρτσιώτη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

***

Αυτή η «Ελένη» του ΚΘΒΕ θα συζητηθεί πολύ φέτος το καλοκαίρι Είδαμε την παράσταση στο Θέατρο Δάσους και εξηγούμε γιατί μας άρεσε τόσο πολύ και γιατί αξίζει να την δείτε κι εσείς...

«...Ανεβαίνοντας στο Θέατρο Δάσους το βράδυ της Παρασκευής για να δούμε την «Ελένη» του Ευριπίδη νιώθαμε την ανάγκη, μαζί με τους υπόλοιπους χίλιους και πλέον θεατές, να ξαναθυμηθούμε ένα ένα τα στάδια αυτού του υπέροχου τελετουργικού που λέγεται θέατρο. Τελικά, μετά από έναν δύσκολο χρόνο εγκλεισμού, απραξίας, φόβου και έλλειψης προοπτικής, αυτό που είδαμε από το ΚΘΒΕ άξιζε τον κόπο.. και μας άρεσε τόσο που, προσωπικά, θα την ξαναδώ οπωσδήποτε και τον Σεπτέμβριο στον ίδιο χώρο….»

Άκης Σακισλόγλου, parallaximag.gr

***

«…Η θετικώς πάντως κείμενη εμπειρία, και ειδοποιός διαφορά, ξεκινάει αναμφίβολα  από την αριστοτεχνική μετάφραση του Παντελή Μπουκάλα. Με ρέοντα αναλυτικότερα λόγο, και ευθύβολες παρεμβάσεις στα χορικά, ο μεταφραστής Παντελής Μπουκάλας απέδωσε το ύφος και το νόημα του ευριπίδειου λόγου, με μεστότητα, αλλά και διαχρονικές πινελιές, οι οποίες συνδέουν το παρελθόν με το παρόν σε μια ιλαρή, γκροτέσκα και ακρως πετυχημένη σύζευξη…

H Έμιλυ Κολιανδρή με αρωγό της την πολύ καλή της άρθρωση, την άριστη φυσική της κατάσταση και το ταλέντο της που ξεχειλίζει ξεδιπλώνει επί σκηνής με αξιοθαύμαστη φυσικότητα τον κομβικό ρόλο της Ελένης…

…Το έργο όπως το καθοδηγεί ο πολύ σημαντικός διανοούμενος του θεάτρου μας, Bασίλης Παπαβασιλείου είναι ένα αποτέλεσμα χάρμα ιδέσθαι, αντάξιο των προσδοκιών των θεατών. Ο ευφυής σκηνοθέτης μας χαρίτωσε με μια παράσταση με συνοχή γραμμής και συνέπεια ύφους, με μεγάλες αρετές, η οποία δείχνει προς τα πού πρέπει να κινηθεί η σύγχρονη σκηνική έρευνα για το αρχαίο δράμα...»

Ευθύμιος Ιωαννίδης, thessculture.gr

***

«..Ο σημαντικός σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου στήνει την παράσταση, άλλοτε σε συνθήκη καμπαρέ κι άλλοτε σε συνθήκη λαϊκού πανηγυριού. Άλλωστε, τα Λαϊκά Ελληνικά πανηγύρια με τα ήθη και τα έθιμά τους, με τους μύθους, την ιστορία τους, το γιορταστικό τους τυπικό, στεφανώνονται από μεγαλοπρέπεια. Το ύφος, η γραμμή της παράστασης έχει εννοιολογική σημασία και στιγματίζει μια σύγχρονη αντίληψη ιλαροτραγωδίας. Στόχος της σκηνοθεσίας, να περάσουν αντιπολεμικά μηνύματα στο κοινό δια μέσου κωμικών καταστάσεων, λαμπερών εικόνων και χαρίεσσας ατμόσφαιρας. Τον πέτυχαν, πιστεύω…»

Παύλος Λεμοντζής, Fractal.gr

***

Ελένη: ομορφιά αιτία πολέμου και ποίησης

«…Ευφρόσυνη και γιορτινή διάθεση στην πρεμιέρα της παράστασης του ΚΘΒΕ «Ελένη», του ποιητή Ευριπίδη… Η επιλογή των προσώπων, απόλυτα ταιριαστή με το ύφος του σχεδίου της παράστασης, ανέδειξε τον λόγο του ποιητή και παρέδωσε προς ανάγνωση και θέαση ένα θεατρικό έργο στοχασμού και αισθητικής τέρψης, ρυθμού και μέτρου. Οι ηθοποιοί της παράστασης κέντησαν τους ρόλους τους και ανέδειξαν πολλές πτυχές των προσωπείων της τραγωδίας με υποκριτική δεινότητα, σε ένα αποτέλεσμα αρμονικής συμφωνίας…»

 Αγγέλα Μάντζιου,  Cityportal.gr

***

«…Ο Βασίλης Παπαβασιλείου, με την παράστασή του αυτή έρχεται να επιβεβαιώσει με τον πιο εύσχημο τρόπο την ιδιότητα του Δασκάλου. Η εύστοχη σκηνική ανάγνωσή του πάνω σε αυτό το «δράμα σκοπιμότητας» όπως έχει χαρακτηριστεί του Ευριπίδη, οφείλεται κατά την γνώμη μου αποκλειστικά και μόνο στην δυνατότητα που έχει να επικοινωνεί με δηκτικό σύγχρονο τρόπο με το περιεχόμενο και την ουσία του δράματος. Και σε κάτι άλλο, που το κατέχει και το γνωρίζει πολύ καλά: να τα πραγματώνει στη σκηνή όλα οικεία και γνώριμα αλλά καθόλου απλουστευμένα και ισοπεδωτικά. Με λίγα λόγια, είδαμε την παράσταση του φετινού καλοκαιριού, η οποία δυστυχώς δεν κατάφερε να βρεθεί στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, λόγω των πυρκαγιών..»

Κώστας Β. Ζήσης, Eretikos.gr

***

«…Μια ιδιαίτερη παράσταση, μια «άλλη Ελένη» είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν οι θεατές, σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου. Ο σκοπός της παράστασης επιτεύχθηκε: τονίστηκε η ματαιότητα του πολέμου, το άδοξο των πολεμικών επιχειρήσεων και των συνεπειών τους, αφού δεν υπάρχουν νικητές και νικημένοι, αλλά όλοι πληρώνουν το τίμημα. Ο αντιπολεμικός χαρακτήρας και αυτής της εκδοχής της «Ελένης» είναι ορατός. Και από την άποψη αυτή το κοινό απόλαυσε μια τραγικωμωδία ή κωμικοτραγωδία, ένιωσε τη μαγεία του θεάτρου και συνειδητοποίησε τη σπουδαιότητα του έργου του Ευριπίδη…»

Ευαγγελία Ράπτου, eptanews.gr

***