ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ
Συνέντευξη της ΡΕΝΑΣ ΡΩΣΣΗ-ΖΑΪΡΗ στη Μαρία Ζαβιανέλη

"....Όταν γράφω προσπαθώ να κεντάω λέξεις που γεννιούνται στην καρδιά μου. Προσπαθώ να σμίγω τη φαντασία με την αλήθεια. Να κόβω την ανάσα του αναγνώστη. Να καταθέτω την ψυχή μου, τις εμπειρίες μου, τα συναισθήματά μου". 

Της Μαρίας Ζαβιανέλη

Όταν ήσασταν παιδί, ποιο βιβλίο είχατε αγαπήσει πολύ και γιατί; 

Μεγάλωσα ανάμεσα στα βιβλία. Ο πατέρας μου, ο Νικόλαος Ρώσσης, ήταν εκδότης, ήξερε πόσο πολύτιμο είναι το παιδικό βιβλίο, μου αγόραζε καθημερινά βιβλία. Διάβαζα όποιο παιδικό βιβλίο κυκλοφορούσε στην αγορά, σχεδόν. Έτσι το διάβασμα έγινε για μένα τρόπος ζωής. Η συγγραφέας που αγαπούσα πολύ ήταν η Πηνελόπη Δέλτα και ιδιαίτερα το βιβλίο της, «Παραμύθι χωρίς όνομα». Μια συναρπαστική αλληγορική ιστορία, που με ξετρέλαινε, που μου χάριζε το μήνυμα πως η ελπίδα πάντα ανθίζει. Αγαπούσα πολύ το στιλ της γραφής της, τα συναισθήματα που ζωντάνευε. Με έκανε να ονειρεύομαι, να θέλω να γίνω συγγραφέας κι εγώ. Η Δέλτα είναι σημείο αναφοράς της παιδικής μου ηλικίας, μεγάλωσα παρέα της. Οι περιγραφές της με ξετρέλαιναν, γινόμουν κι εγώ μικρή ηρωίδα μέσα σε κάθε της βιβλίο. 

Πολυγραφότατη και στο παιδικό βιβλίο. Κάθε βιβλίο σας περιέχει στο τέλος και μερικές σελίδες που αφορούν τους γονείς, που τους βοηθούν να καταλαβαίνουν και να επεξεργάζονται σωστά τη συμπεριφορά των παιδιών τους; 

Η Ρένα των παιδιών βοηθάει τη Ρένα των ενηλίκων και το αντίστροφο. Όσο παράξενο κι αν φαίνεται, είναι κομμάτι του εαυτού μου και τα δύο είδη γραφής. Κάθε παιδικό βιβλίο μου γεννιέται μέσα από τις επιθυμίες και τα θέλω των παιδιών. Τα παιδιά είναι αυτά που με έμαθαν να γράφω με το μελάνι της καρδιάς μου, να βουτάω στα συναισθήματά μου, να γρατσουνίζω την ίδια την ψυχή μου. Κοντά τους έμαθα να γράφω με στόχους, με ανατροπές, με αλήθειες.

Kάθε παιδικό βιβλίο μου εξυπηρετεί έναν στόχο και γι’ αυτό στο τέλος γράφω λίγα λόγια και για τους γονείς, για να τους βοηθήσω να επεξεργαστούν με τον σωστό τρόπο κάθε πρόβλημα που τους απασχολεί στην ανατροφή των παιδιών τους. 

Πως επιλέγετε ένα βιβλίο; Θέμα, συγγραφέα, τίτλος τι σας επηρεάζει πιο πολύ; 

Όταν επιλέγω ένα βιβλίο το πρώτο που ψάχνω είναι να μιλάει ο συγγραφέας στην καρδιά μου.
Και για να παραφράσω τον αγαπημένο μου, τον Νίκο Καζαντζάκη:
«Δεν πρέπει να τελεύει το μεροκάματο ο συγγραφέας, δεν πρέπει να μαζεύει  τα σύνεργά του, αν δεν είναι σίγουρος πως δεν έχει ακουμπήσει έστω κι ένα λιθαράκι, για να χτιστεί πάνω στην άβυσσο ένα νησί…» 

Η συγγραφή μπήκε στην ζωή σας αβίαστα, τυχαία; 

Από πολύ μικρό παιδί, γύρω στα τέσσερα χρόνια, από τότε δηλαδή που θυμάμαι τον εαυτό μου, έφτιαχνα κάθε βράδυ ιστορίες μέσα στο μυαλό μου, επειδή είχε πεθάνει η μητέρα μου κι ένιωθα έντονα την απουσία της. Έπλαθα δηλαδή παραμύθια με τη φαντασία μου. Μου έλειπε πολύ η μητέρα μου κι εγώ δημιουργούσα τη ζωή που ήθελα, άλλαζα την πραγματικότητα.  Ζωντάνευα μέσα στο μυαλό μου μια μαμά που με έπνιγε στα φιλιά, μου έφτιαχνε τα αγαπημένα μου φαγητά, με συμβούλευε… Μια συνεχής άσκηση φαντασίας δηλαδή. Έκλεινα τα μάτια μου, κουκουλωνόμουν κάτω από τα σκεπάσματα και λίγο πριν κοιμηθώ, «έγραφα». Έτσι ένιωθα ευτυχισμένη.

Άρχισα να γράφω και στο χαρτί στην ηλικία των δέκα χρονών περίπου, για να μιλάω με τον εαυτό μου. Να «κάνω συμβούλιο» μαζί του, όπως το ονόμαζα. Ήμουν ευαίσθητο και κλειστό παιδί, μου έλειπε η αγκαλιά. Αυτή την αγκαλιά, τώρα που μεγάλωσα, κατάλαβα πως την αναπλήρωνε λίγο το γράψιμο. Ίσως γιατί «αγκάλιαζα», αν θέλετε, τον εαυτό μου, μόνη μου. Αυτά που έγραφα, δεν τα έδειχνα σε κανέναν. Κι αυτός ο κόσμος ο φανταστικός, ο παραμυθένιος, με μάγευε. Είχα πλάσει του κόσμου τα παραμύθια με πρίγκιπες, πριγκίπισσες, καλές μαμάδες, στριμμένες μάγισσες… Έγραφα και ποιήματα, αλλά και εκθέσεις στο σχολείο και οι δασκάλες μου έβαζαν πάντα δέκα!

Τα χρόνια πέρασαν, τελείωσα το Αμερικανικό Κολέγιο Αγίας Παρασκευής, όμως αρνιόμουν πεισματικά να μεγαλώσω. Δεκαεννέα ετών έγινα μητέρα για να βιώσω και πάλι την παιδική μου ηλικία, αυτή τη φορά μέσα απ’ το δικό μου παιδί. Στα είκοσι ένα μου χρόνια απέκτησα και το δεύτερο παιδί μου. Η λατρεία μου για τα παιδιά, με ώθησε να σπουδάσω στη Σχολή Νηπιαγωγών Αθηνών και στο Lοndon Montessori Centre. Εργάστηκα ως νηπιαγωγός για δεκαέξι χρόνια, αλλά και ως υπεύθυνη έκδοσης σε πολλούς εκδοτικούς οίκους.
Μέχρι που τα συναισθήματα άρχισαν να «ξεχειλίζουν» από μέσα μου, μέχρι που βρήκαν τελικά διέξοδο στο χαρτί και τις λέξεις.
Η συγγραφή δεν αποτελεί για μένα μια επαγγελματική επιλογή, αλλά μια βαθιά ανάγκη έκφρασης του εσωτερικού μου κόσμου. Έχει γράψει δέκα μυθιστορήματα για ενήλικες (τώρα ολοκληρώνω το ενδέκατο), πάνω από εκατόν πενήντα παιδικά βιβλία, έχω μεταφράσει πάνω από χίλια! 

Υπάρχει  κάποιο βιβλίο που θα θέλατε  να έχετε γράψει; 

Κάποια στιγμή διάβασα ένα βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη. Και τότε ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με ένα πρότυπο συγγραφέα, ένα πρότυπο ανθρώπου. Σιγά σιγά άρχισα να τον ανακαλύπτω, να καταλαβαίνω πως ο Νίκος Καζαντζάκης, αυτός ο ταξιδιώτης του πνεύματος, δεν ήταν απλά ένας συγγραφέας. Ήταν πάνω από όλα φιλόσοφος. Όπου πήγαινε, κρατούσε πάντα ανάμεσα στα δόντια του σαν φύλλο δάφνης, την Ελλάδα, όπως διαλαλούσε με περηφάνια κι εκείνος. Κάθε του πρόταση αποτελεί βιβλίο ολόκληρο. Αγάπησε τον άνθρωπο, λάτρεψε την ελληνική γη, υπήρξε κατά τη γνώμη μου ο μεγαλύτερος Έλληνας συγγραφέας των νεωτέρων χρόνων. Είναι διαχρονικός, θα παραμείνει πάντα επίκαιρος.
Έχω μάθει τόσα πράγματα για τον εαυτό μου, περπατώντας στις σελίδες των βιβλίων του. Ένιωσα περήφανη που είμαι Ελληνίδα, ένιωσα τις σημαίνει ελευθερία, τι σημαίνει χαρά της ζωής.
Του χρωστάω ένα μεγάλο ευχαριστώ, γιατί προσπαθώ να αντικρίζω τη ζωή, ακολουθώντας τη συμβουλή του: «Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισό σου και μπες μέσα».
Οπότε φυσικά θα ήθελα να είχα γράψει όλα, μα όλα τα δικά του βιβλία! 

Πιστεύετε ότι ο /η συγγραφέας είναι σε θέση οποιαδήποτε ώρα να διαμορφώσει τις  «ζωές» των ηρώων ή εκείνοι οδηγούν την ιστορία; 

Όταν γράφω έχω κάποιον στόχο. Τον υπηρετώ αυτό τον στόχο, προσπαθώντας να φτάσω στη λύτρωση. Όμως «παίζω» παρέα με τους ήρωές μου, για να μη βαρεθώ ποτέ, ούτε εγώ ούτε ο αναγνώστης μου. Τους ταξιδεύω για να χαίρομαι την ελευθερία, τον καθαρό αέρα της γραφής και πολλές φορές ενώ πιστεύω πως ξέρω τον δρόμο που θα πάρουν, αλλάζω γνώμη, λοξοδρομώ. Επίτηδες. Για να δω πού θα καταλήξουν. Παρέα τους πειραματίζομαι.

Είναι μαγική η γραφή. Κάποιες φορές θέλω να «σκοτώσω» κάποιον ήρωά μου. Για να ηρεμήσω. Για να ακολουθήσω άλλους δρόμους. Και τελικά ο ήρωας ή η ηρωίδα μου όχι μόνο δεν πεθαίνει, αλλά παντρεύεται, κάνει παιδιά… Όπως έγινε με την Ελίνα μου, στο «Αγαπώ θα πει Χάνομαι».

Όταν η γραφή είναι η ανάσα σου, όταν ζεις γράφοντας, δε βάζεις σε μια σειρά τις σκέψεις σου, γιατί είναι βαρετό. Τις μετατρέπεις σε παιχνίδια του μυαλού, για να σε παρασύρουν, να σε ενθουσιάσουν, να σε μαγέψουν… Οπότε και εγώ και οι ήρωές μου, οδηγούμε μαζί κάθε ιστορία! 

Όταν  γράφετε ένα βιβλίο καταθέτετε δικές σας εμπειρίες; 

Θέλοντας και μη, συνειδητά ή ασυνείδητα, κάθε φορά που γράφω ένα μυθιστόρημα ακουμπάω και κάτι από την προσωπική μου ζωή, τις προσωπικές μου εμπειρίες…

Αν διαβάσετε το «Κόκκινο Κοράλλι», η ηρωίδα, η Μελίνα, μέχρι τα πέντε της χρόνια ζει τη δική μου ζωή. Στους «Μικρούς Αγγέλους», ένα γράμμα που γράφει μια από τις ηρωίδες, είναι το γράμμα που θα ήθελα κι εγώ να πάρω στα χέρια μου από τη δική μου μητέρα… Κι ύστερα η γιαγιά η Αγγελική, η γιαγιά με το περήφανο βλέμμα που θυμάται χαμένες πατρίδες, είναι η δική μου η γιαγιά, η Άρτεμη, στο ίδιο βιβλίο.

Ναι, τελικά σε κάθε μυθιστόρημά μου, αποτυπώνω στοιχεία, του εαυτού μου, αλλά και αγαπημένων μου προσώπων.

Όταν γράφω προσπαθώ να κεντάω λέξεις που γεννιούνται στην καρδιά μου. Προσπαθώ να σμίγω τη φαντασία με την αλήθεια. Να κόβω την ανάσα του αναγνώστη. Να καταθέτω την ψυχή μου, τις εμπειρίες μου, τα συναισθήματά μου.

Είναι μαγεία η γραφή… 

Έχετε σκεφτεί να ασχοληθείτε με κάποιο άλλο είδος συγγραφής πχ διήγημα,  σενάριο;

Το μυθιστόρημα, κάθε μυθιστόρημα θέλει πολλή δουλειά, έρευνα, κατάθεση ψυχής, σβήσιμο, γράψιμο, κέντημα σωστό…  Γράφω συνέχεια και για τα μικρά και για τα «μεγάλα» παιδιά, όπως ονομάζω εγώ τους ενήλικες. Ναι, θα ήθελα να ασχοληθώ με το σενάριο, όπως και με τη θεατρική γραφή, αλλά δε μου περισσεύει χρόνος. Αν το επιχειρήσω θα είναι εις βάρος των μυθιστορημάτων μου και των παιδικών βιβλίων μου. 

To 2015 σας απενεμήθη το Βραβείο Λογοτεχνίας από τον Όμιλο Γυναικών Πειραιά «Εξάλειπτρον» για το συγγραφικό σας έργο, καθώς και το βραβείο κοινού των βιβλιοπωλείων PUBLIC, στην κατηγορία Ο ΠΙΟ ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ, για το μυθιστόρημά σας, «Δίδυμα Φεγγάρια».  Θα θελα να μοιραστείτε τα συναισθήματα σας μαζί μας. 

Κάθε βραβείο αποτελεί πηγή ευτυχίας για μένα. Είναι τιμή μου, απέραντη χαρά μου. Με κάνει να δακρύζω από συγκίνηση, να χοροπηδάω σαν μικρό παιδί.

Όμως το μεγαλύτερό μου βραβείο, το βραβείο της ζωής μου, όπως αναφέρω συχνά, είναι η αγάπη των αναγνωστών μου. Με τα λόγια τους μου χαρίζουν κουράγιο να συνεχίσω το ταξίδι της γραφής, η εμπιστοσύνη τους με κάνει να προσπαθώ σε κάθε βιβλίο μου να γίνομαι καλύτερη, να μην τους απογοητεύσω ποτέ. Κι αυτή η αγάπη που ήθελα, αυτή η τρυφερότητα και η ασφάλεια που έψαχνα από τη μητέρα που δεν γνώρισα, μου τη χαρίζουν απλόχερα οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες φίλες μου. Κι αυτό δεν το αλλάζω με τίποτα στον κόσμο! 

«Στην αγκαλιά του ήλιου» - ο τίτλος του νέου σας βιβλίου, ποια ήταν πηγή της έμπνευσης; 

Αρχές της περσινής άνοιξης ήταν που ξεκίνησα τις εκδηλώσεις για τα «Δίδυμα Φεγγάρια», το μυθιστόρημα που εκδόθηκε το 2014. Ήμουν χαρούμενη που θα γινόμουν και πάλι ένα με τους αναγνώστες μου. Τις πρώτες ημέρες του Ιουνίου έφτασα και στη μαγευτική Κρήτη. Κι έτυχε να μείνω σε ένα ξενοδοχείο, στον Άγιο Νικόλαο.

Πάνω ακριβώς από τη Λίμνη.

Την κοιτούσα ώρες από το μπαλκόνι μου τη λίμνη. Την κοιτούσα, μαγεμένη. Είχα κολλήσει το βλέμμα μου στα γυμνά, κοκκινόχρωμα βράχια της και στον γκρεμό τους που ορθώνεται κατακόρυφος και καθρεφτίζεται στα νερά. Ξαφνικά ένας νεαρός άντρας βούτηξε στο κενό. Από εκείνο τον γκρεμό. Κι έπεσε στη Λίμνη. Από μεγάλο ύψος. Γρήγορα τον είδα να ξεπροβάλλει στην επιφάνεια. Χαμογελούσε.

Και μαζί του, μου χαμογελούσε και η ίδια η λίμνη. Γιατί ήξερε πως στα νερά της καθρεφτιζόταν η ομορφιά, το μυστήριο και η μαγεία που χρειαζόμουν τόσο, για να συνεχίσω να γράφω το μυθιστόρημα που είχα ήδη ξεκινήσει, για να τα καταφέρω να φτάσω «Στην αγκαλιά του ήλιου».

Όταν άρχισα να γράφω για την Κρήτη, αχ, πίστεψα πως δε θα τελειώσω ποτέ. Όταν καταπιάστηκα με αυτό το κομμάτι της γης, με την τόσο δυνατή ενέργεια, παρασύρθηκα. Τα μάτια μου γέμισαν φως. Μύριζα το δίκταμο, το θυμάρι, το φασκόμηλο, τη ρίγανη, τραγουδούσα κρητικές μαντινάδες. Έρωτας είναι η Κρήτη, έρωτας!

Έγραφα κι άκουγα να ουρλιάζουν μέσα μου τα λόγια του λατρεμένου Καζαντζάκη. Κι ήταν τόσο εύκολο να ανακαλύψω τον ήλιο σε αυτό το νησί. Μεμιάς παρασύρθηκα, μεμιάς χώθηκα βαθιά στην ιστορία του. Ταξίδεψα μέχρι τη Μάχη της Κρήτης.

Άρχισε τότε να χορεύει παρέα με τις λέξεις και με τους ήρωες αυτό το μυθιστόρημα. Να χορεύει πεντοζάλη. Στο παρελθόν.

Σε μια δυνατή αληθινή ερωτική ιστορία, κρυμμένη χρόνια μέσα στο μυαλό μου. Τον έρωτα μιας Αρετούσας κι ενός Ερωτόκριτου. Μιας Κρητικοπούλας κι ενός Γερμανού, σε εκείνα τα πονεμένα, τα δυσβάσταχτα χρόνια. Κι όλα μπερδεύτηκαν κι όλα άρχισαν να χορεύουν ξέφρενα, σε μια συγκλονιστική περιπέτεια ζωής.

Σε αυτό το μυθιστόρημα αποτίω φόρος τιμής σε μια γυναίκα, μια ηρωίδα, που κάπου, κάπως κάποτε, άνοιξε για χάρη μου τα κατάβαθα της ψυχής της. Ήθελε να παραμείνει ανώνυμη. Oρκίστηκα να της κάνω το χατίρι.

Και το μυθιστόρημα τραβούσε τον δρόμο του και εγώ συνέχιζα να χορεύω στα μονοπάτια του, παρέα με τις λέξεις και με τους ήρωες. Να χορεύω πεντοζάλη.

Στο παρόν.

Κι αγκάλιασα μια μπερδεμένη συναισθηματικά ηρωίδα. Που προσπαθεί να πιαστεί από κάπου, από οπουδήποτε. Που σαστίζει μπροστά στη ζωή, παλεύοντας να διαχωρίσει τα όρια ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Παρέα της άρχισα να ψάχνω να βρω τις δύσκολες απαντήσεις που γύρευα.

Η Βαλέρια, η ηρωίδα μου, είναι πρώτη χορεύτρια της Λυρικής Σκηνής. Μια από τις πιο ονομαστές της χώρας μας. Αποκούμπι της ζωής της κι ανάσα της μαζί είναι χορός. Μόνο που η Βαλέρια είναι συνάμα και κλέφτρα. Είναι άραγε μια μοντέρνα θηλυκή έκδοση του Ρομπέν των Δασών ή μια απλή κακοποιός;

Υπάρχουν κι άλλοι πολλοί καθημερινοί ήρωες που θυσιάζονται για την αγάπη τους. Μια Ρωσίδα αριστοκράτισσα. Μια μυστική αστυνομικός. Και η Φωτεινή, η μητέρα της Βαλέριας, μια γυναίκα με χάρτινες αναμνήσεις, με καρδιά παγωμένη, που κρυώνει συνέχεια. Δε στεφανώνονται με συναισθήματα οι εικόνες της ζωής όταν απουσιάζει η ζεστασιά. Υπάρχει ακόμα κι ένα Τέρας που αγαπάει τις κόκκινες φλοκάτες.

Αλλά κι ένα πτώμα στον Άγιο Νικόλαο. Πεταμένο στη Λίμνη…

Πρώτα απ’ όλα, και πάνω απ’ όλα, υπάρχουν οι  αναγνώστες του βιβλίου μου. Προσπάθησα να τους ενώσω με τους ήρωες και τα συναισθήματά τους. Να τους βοηθήσω να τους νιώσουν, να τους καταλάβουν, ακόμα και να τους υπερασπιστούν. Να γίνουν ήρωες στη θέση τη δική τους. 

Τι ετοιμάζει τώρα η πένα σας; 

Ανάμεσα σε εκδηλώσεις, συνεντεύξεις και ταξίδια σε όλη την Ελλάδα, συνεχίζω να γράφω. Να γράφω το μυθιστόρημα που εύχομαι να κρατάτε στην αγκαλιά σας του χρόνου τέτοιον καιρό. Ακόμα δεν έχει τίτλο, όμως ταξιδεύει στη ζωή μιας γυναίκας που διάλεξε να αγαπήσει μονάχα τον εαυτό της. Είναι η ιστορία μιας διάσημης ηθοποιού, είναι η ζωή των παιδιών της και φυσικά είναι γεμάτο ανατροπές, συναισθήματα, αρώματα και χρώματα της πατρίδας μας.

Είμαι πολύ χαρούμενη, γιατί οι εκδόσεις Ψυχογιός, τις οποίες ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου, τον Ιανουάριο του 2016, θα επανεκδώσουν το τρίτο μυθιστόρημά μου για ενηλίκους με τίτλο: «Βαθύ Γαλάζιο». Ενδιάμεσα όλο και κάποιο παιδικό βιβλίο θα σκαρφιστώ!

Γνωρίστε την συγγραφέα...

Η ΡΕΝΑ ΡΩΣΣΗ-ΖΑΪΡΗ γεννήθηκε στην Αθήνα, μέσα στα βιβλία. Είναι κόρη του Νικόλαου Ρώσση, των ομώνυμων εκδόσεων, ενώ παππούς της ήταν ο επιφανής φιλόλογος και συγγραφέας Ιωάννης Θ. Ρώσσης. Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολέγιο Θηλέων Αγίας Παρασκευής, τη Σχολή Νηπιαγωγών Αθηνών και το Lοndon Montessori Centre. Εργάστηκε ως νηπιαγωγός για δεκαέξι χρόνια, αλλά και ως υπεύθυνη έκδοσης σε πολλούς εκδοτικούς οίκους. Έχει γράψει 10 μυθιστορήματα για ενηλίκους, πάνω από 150 παιδικά βιβλία, δικά της και διασκευές, και έχει μεταφράσει 1500 βιβλία παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας. Για την προσφορά της στην παιδική λογοτεχνία και το μεταφραστικό της έργο, έχει τιμηθεί δύο φορές με τον Έπαινο της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς και με το Bραβείο της Ελληνικής Εταιρείας Μεταφραστών Λογοτεχνίας. Το 2002 το όνομά της ανεγράφη στον Τιμητικό Πίνακα της IBBY (INTERNATIONAL BOARD ON BOOKS FOR YOUNG PEOPLE). To 2015 της απενεμήθη το Βραβείο Λογοτεχνίας από τον Όμιλο Γυναικών Πειραιά «Εξάλειπτρον» για το συγγραφικό της έργο, σε συνδυασμό με τη μεγάλη απήχησή του και τη διαδραστική της σχέση με τους αναγνώστες της. Έχει εμφανιστεί σε πολλές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές. Όλα τα βιβλία της, ενηλίκων και παιδικά, κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ. Είναι παντρεμένη και έχει δύο παιδιά.