«Η Ημαθία στον 20 αιώνα - Στιγμές της Ιστορίας της» ονομάζεται η νέα ιστορική μελέτη του Δημοσιογράφου και συγγραφέα, Αλέκου Χατζηκώστα. 

Πριν ωστόσο παραθέσω την άποψή μου για το βιβλίο, θα ήθελα να σταθώ για λίγο στον τίτλο, τον οποίο εύστοχα ο Αλέκος Χατζηκώστας προσδιορίζει σε «στιγμές». Καθώς θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο για έναν συγγραφέα να συμπεριλάβει όλο το ιστορικό – πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι ενός Νομού μέσα σε ένα μόνο βιβλίο. Θα απαιτούνταν ένας τεράστιος όγκος δεδομένων και χιλιάδες σελίδες για να αποτυπωθούν όσα έχουν συμβεί στην Ημαθία από το 1903, που ξεκινάει αυτή η μελέτη, ως το 1982. Άρα ο συγγραφέας έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στις πολλές πηγές που εντόπισε και να καταγράψει τα κυριότερα, κατ’ εκείνον, συμβάντα ή στοιχεία. 

Τι ήταν όμως αυτό που τον ώθησε να γράψει αυτό το βιβλίο; Όπως ο ίδιος υποστηρίζει, διαπίστωσε ότι υπήρχε ένα μεγάλο κενό, όσον αφορά την καταγραφή της πρόσφατης σχετικά τοπικής ιστορίας, το οποίο οφείλεται στην μη ύπαρξη τοπικού τύπου ως το 1946, στην καταστροφή των κρατικών εγγράφων, στην μη ύπαρξη άλλων γραπτών ντοκουμέντων και στην μη ύπαρξη πολιτικών απομνημονευμάτων, καθώς οι περισσότεροι πρωταγωνιστές εκείνων των σκοτεινών χρόνων επέλεξαν να σιωπήσουν και να μην αποδώσουν την αλήθεια. 

Το άλλο πρόβλημα που προκύπτει για εμάς τους νεώτερους είναι ότι δεν έχουμε άμεση γνώση των γεγονότων, καθώς δεν είχαμε ακόμη γεννηθεί και έτσι η διαμόρφωση της όποιας άποψης περνάει μέσα από τη δική μας αδιάκοπη μελέτη ή την πληροφόρηση από τρίτα άτομα, τα οποία ωστόσο συχνά ανήκουν σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους και άρα βλέπουν με άλλο μάτι τα γεγονότα. Και θυμήθηκα τους καθηγητές μου στο Πανεπιστήμιο που μου έλεγαν ότι για να διαμορφώσουμε μια ολοκληρωμένη άποψη για κάθε ιστορική περίοδο πρέπει να διαβάζουμε όλες τις πλευρές και όλες τις απόψεις. 

Και γιατί τα λέω όλα αυτά; Σίγουρα ο Αλέκος Χατζηκώστας είναι ένας άνθρωπος που υπηρετεί πιστά τη γνήσια αριστερή ιδεολογία και αυτό είναι κάτι που διαφαίνεται στις σελίδες του βιβλίου του. Αν το διάβαζα λοιπόν με όποιες πολιτικές παρωπίδες, μπορεί ενδεχομένως να έπεφτα στην παγίδα να το αμφισβητήσω. Όχι ως προς το περιεχόμενό του, αλλά κυρίως ως το πολιτικό ύφος του συγγραφέα, το οποίο παραμένει αναλλοίωτο σε όλη την πορεία της ζωής του. Όμως όφειλα να το αντιμετωπίσω εντελώς αποστασιοποιημένος, ώστε να εκλάβω την πραγματική του ουσία, που δεν είναι άλλη από την ιστορική πληροφόρηση. Κι εδώ ο Αλέκος φαίνεται πως κερδίζει το στοίχημα, αφήνοντας πολλές φορές τα ντοκουμέντα να μιλήσουν από μόνα τους. Και τα ντοκουμέντα των εφημερίδων, των αρχείων του κράτους, των προκηρύξεων και των δημόσιων διαταγμάτων είναι στοιχεία αδιαμφισβήτητα. 

Το βιβλίο χωρίζεται σε χρονολογικές ενότητες: 

Στην πρώτη θα ξεχώριζα το αρχείο για τους Ημαθιώτες Μακεδονομάχους, την πείνα που έπληξε την χώρα το 1932, την πρωτοφανή οικονομική κρίση της Νάουσας τα πρώτα πολιτικά φακελώματα της δικτατορίας Μεταξά, τις δράσεις της Τρία Έψιλον (Εθνική Ένωσις «Ελλάς») και την άγνωστη για τους περισσότερους υπόθεση του εμπρησμού της εβραϊκής συνοικίας Θεσσαλονίκης «Κάμπελ». Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η ανάλυση της πρώτης ΔΕΘ, οι Ημαθιώτες φυλακισμένοι από τον Μεταξά στην Ακροναυπλία και η λαμπαδηδρομία που έγινε στην Βέροια και την Κοζάνη εν όψει τον Ολυμπιακών αγώνων του 1936. 

Στη δεύτερη ενότητα, την πιο δυνατή κατά τη γνώμη μου, που αναφέρεται στην περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και της Κατοχής, ξεχωρίζουν οι πρώτες μέρες του πολέμου μέσα από τον τοπικό τύπο, η πορεία των στρατευμάτων στην Βόρειο Ήπειρο, οι δράσεις του υποβρυχίου Παπανικολής, ο θάνατος του Μεταξά και οι πεσόντες κι αγνοούμενοι του Ελληνο-ιταλικού πολέμου. Με την άφιξη του 3^ου Ράιχ, εντύπωση προκαλούν οι απόψεις των διοικούντων της Βέροιας για «ευγενικούς και πολιτισμένους Γερμανούς», μέσα από επίσημα έγγραφα. Το πρόβλημα του επισιτισμού και η άνθηση της μαύρης αγοράς, οι Έλληνες όμηροι στη Γερμανία, ο Δοσιλογισμός και οι πρωταγωνιστές του. Μαθαίνουμε πληροφορίες για τις δολιοφθορές εναντίον του εχθρού και για την μάχη της Νάουσας. Επίσης διαβάζουμε για τη λεγόμενη μάχη της σοδειάς με πληροφορίες για τα γειτονικά χωριά Παλατίτσια και Βεργίνα αλλά και για τους Γερμανούς εγκληματίες πολέμου, που οι περισσότεροι δεν τιμωρήθηκαν ποτέ.  

Η τρίτη ενότητα αναφέρεται στο τέλος του πολέμου και στην έναρξη του εμφυλίου. Σημαντικές είναι οι πληροφορίες για τον καπετάν Μπαρούτα (τον Θωμά Λιόλιο), για την πολιτική γαλούχηση των παιδιών στα σχολεία, για την εμφύλια μάχη της Νάουσας, για την επίσκεψη του Βασιλικού ζεύγους επίσης στη Νάουσα. Ο Συγγραφέας θίγει τον ρόλο των προκηρύξεων των οργανώσεων της Αριστεράς αλλά και του κράτους, ενώ εντύπωση προκαλεί η απολογία του δοσίλογου Χατζηγώγου, βλάχικης καταγωγής που μπλέχτηκε ακόμα και σε υποθέσεις μεταξύ Ιταλών και Γερμανών. Συμπλοκές, Επικηρυγμένοι, εξορίες, Στρατοδικεία και οι περιβόητες δηλώσεις νομιμοφροσύνης συμπληρώνουν το πάζλ του αδελφοκτόνου εμφύλιου. Φυσικά από τα πυρά δεν γλιτώνει ούτε ο Μίκης Θεοδωράκης με τα τραγούδια του που θεωρήθηκαν επικίνδυνα. 

Οι τρεις τελευταίες ενότητες καλύπτουν συνοπτικά μια περίοδο από το 1950 ως το 1982 με επίσης σημαντικές πληροφορίες για την Δικτατορία και τα όργανά της στην περιοχή, τις συλλήψεις και τις εξορίες, τις πομπώδεις δοξολογίες και τους διορισμένους αιρετούς. Η διάλυση του συνδικαλισμού και η στάση του κατευθυνόμενου πολλές φορές, τοπικού τύπου. Σημαντικές είναι επίσης οι πληροφορίες για εμάς τους νεώτερους που αφορούν το δημοψήφισμα του 1974 για την επιλογή του πολιτεύματος και το επακόλουθο τέλος της Μοναρχίας. Ουσιώδες και το 1^ο συνέδριο της ΤΕΔΚ στο οποίο τέθηκαν οι πρώτες ουσιαστικές βάσεις για την αυτονόμηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 

Σε γενικές γραμμές το βιβλίο αυτό αποτελεί μια πλούσια πηγή πληροφοριών για συμβάντα και καταστάσεις που ταλάνισαν την χώρα μας τον προηγούμενο αιώνα και ο καθένας έχει την ελεύθερη βούληση να εκλάβει τα όσα διαβάζει με τον δικό του αυτόνομο τρόπο. Άλλωστε, όπως προείπα, η συστηματική και πολύπλευρη μελέτη των γεγονότων είναι ο μόνος δρόμος προς την αλήθεια.

Αλέξανδρος Ακριτίδης
Συγγραφέας – Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών    

Σελίδα του βιβλίου: https://bit.ly/2LS2uza

Ο Αλέκος Α. Χατζηκώστας γεννήθηκε στη Βέροια το 1960. Είναι δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας "Η άλλη άποψη" και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του δημοσιεύονται εδώ και δεκαετίες σε εφημερίδες, περιοδικά και site, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει τα εξής βιβλία εκτός εμπορίου: "Η Εθνική Αντίσταση στον Νομό Ημαθίας" (2003), "Η Ημαθία από τη Βάρκιζα στον Εμφύλιο" (2004), "Δυτικά του Αλιάκμονα" (Διηγήματα 2012).
Έχει διακριθεί με Α' Έπαινο στον 40 Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό "Δημήτριος Βικέλας" το 2011. Το διήγημά του "Η Κυριακή της... Ορθοδοξίας" που περιέχεται στη συλλογή "Σχεδία μνήμης" έχει αποσπάσει τον Β' Έπαινο του 6ου Πανελλήνιου Λογοτεχνικού Διαγωνισμού "Δημήτριος Βικέλας" το 2014.
Η "Σχεδία μνήμης" (Ars Poetica, 2014) αποτέλεσε ουσιαστικά την πρώτη του εντός εμπορίου συλλογή διηγημάτων.
Το 2016 κυκλοφόρησε τη νουβέλα "Το παρελθόν κρατά πολύ" (εκδ. Εντύποις).