"Ερημιά"
Νίκος Μπατσικανής
Εκδόσεις Βεργίνα

Κύριε Μπατσικανή, σάς καλωσορίζουμε στο Αποστακτήριο και ξεκινάμε αυτή τη συζήτηση ρωτώντας σας, γιατί επιλέξατε τον τίτλο «Ερημιά» για το συγκεκριμένο σας βιβλίο; Συμβολίζει κάτι ιδιαίτερο ή παραπέμπει σε μια γενικότερη ερημιά που αναδύει καμιά φορά η ανθρώπινη ψυχή; 

Αγαπητέ κύριε Ακριτίδη, σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη και τις ερωτήσεις σας.

Ο τίτλος «Ερημιά», της τελευταίας ποιητικής μου συλλογής αντικατοπτρίζει την  αίσθηση που έχω για την εποχή που ζούμε αλλά και για τις ανθρώπινες σχέσεις, που θεωρώ ότι περνούν βαθειά κρίση, εδώ και αρκετά χρόνια. 

Σας γνωρίσαμε μέσα από διηγήματα, δοκίμια, ποίηση… Τελικά ποιο λογοτεχνικό είδος προτιμάτε περισσότερο και γιατί; 

Θεωρώ πως η Ποίηση είναι η «αιχμή του δόρατος» της Λογοτεχνίας. Η δική μου ενασχόληση με πολλά είδη οφείλεται στo ότι ξεκίνησα πολύ μεγάλος, σε ηλικία, τη γραφή, και πως προσπάθησα να βρω τον δρόμο μου σε αυτή, δοκιμάζοντας διάφορους τρόπους έκφρασης. 

Θεωρείτε ότι ο λογοτέχνης μέσα από το έργο του εκφράζει απαραιτήτως τις δικές του εμπειρίες ή μπορεί, να υποδυθεί έναν εντελώς ανεξάρτητο ρόλο και να θίξει ζητήματα που ενδεχομένως ανήκουν σε κάποια άλλη ομάδα ανθρώπων; (κοινωνική, φυλετική, θρησκευτική κ.ά.) 

Ο κάθε λογοτέχνης διαφέρει. Ορισμένοι γράφουν με βάση τις προσωπικές τους εμπειρίες ή θίγοντας θέματα που «εισπράττουν» από τον περίγυρό τους και άλλοι με μυθοπλασία. Σε ό,τι με αφορά, κρίνω πως είμαι ένας μικρός ποιητής που προσπαθεί να καταγράψει τα όσα τον πονάνε, προσωπικά ή γενικά, και καθόλου μια «περσόνα» που έχει την ευκολία να γράψει αποστασιοποιημένος από καταστάσεις και γεγονότα. Προσωπικώς δεν θα με ενδιάφερε να γράψω για ένα αδιάφορο θέμα, έστω κι αν κατάφερνα να φτιάξω ένα σπουδαίο ποίημα. 

Ποια είναι τα μηνύματα που θέλετε να περάσετε μέσω των συγκεκριμένων ποιημάτων σας; Εκεί που αναδύεται μια νοσταλγία, μια αυτογνωσία και μια συναισθηματική τρυφερότητα, ξεπηδάει ένας θυμός και μια απογοήτευση. Πείτε μας λίγα λόγια για όλα αυτά. 

Τα ποιήματά μου είναι από τη «μεριά της ήττας», αλλά η επισήμανση του «κακού» γίνεται για να αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο και όχι ως θρήνος. Εύχομαι να έρθουν καλύτερες ημέρες για όλους, και να φύγουν τα δεινά μας, ορισμένα εκ των οποίων τα προκαλέσαμε εμείς οι ίδιοι (όπως, για παράδειγμα, τη μόλυνση της ατμόσφαιρας) αλλά και όσα συμβαίνουν άθελα μας ή λόγω της  ηλεκτρονικο-ποίησης των πάντων, γεγονός που αποξενώνει τους ανθρώπους. Στην αποξένωση θα παίξει μεγάλο ρόλο και ο ιός COVID-19, καθώς αυτοπεριοριζόμαστε κι έχουν σταματήσει οι πάσης φύσεως εκδηλώσεις και συναναστροφές. Ας ελπίσουμε πως το «αγκάθι» θα βγάλει «ρόδο», όπως λέει και μια παροιμία. 

Διαβάσαμε ποιήματα που θίγουν τον ψεύτικο κόσμο του Facebook, την ολίσθηση της χώρας μας ή και την κομματικοποίηση των ανθρώπων; Αυτοί είναι οι αφορισμοί σας; 

Δεν είμαι ικανός ούτε ειδικός να αφορίσω κανέναν και για τίποτε. Αντιθέτως, παρατηρώ και αφουγκράζομαι το κάθε τι γύρω μου και  στη συνέχεια προσπαθώ να αποτυπώσω τα όσα ακούω και βλέπω. Ο όρος «αφορισμοί» είναι τεχνικός και αφορά κάποιες σύντομες σκέψεις που δεν είναι ποιήματα, αλλά διαπιστώσεις ή συμπεράσματα. 

Είμαστε μια χώρα όπου διαβάζουν λίγοι και γράφουν πολλοί. Και για να ελαφρύνω την ατμόσφαιρα θα πω αστειευόμενος ότι σε λίγο οι συγγραφείς θα ξεπεράσουν τους αναγνώστες... Θα θέλαμε τη γνώμη σας. 

Το ότι γράφουν πολλοί είναι καλό, ενώ, το πως διαβάζουν λίγοι, όχι. Το θέμα αυτό άπτεται της γενικότερης παιδείας και της κουλτούρας μας. Η κρατική και δημόσια πολιτική δεν βοηθούν στο να λυθεί το πρόβλημα αυτό. Πού είναι ο ανδριάντας του εθνικού μας ποιητή, στην Αθήνα και σε άλλες μεγαλουπόλεις; Γιατί να υπάρχουν λεωφόροι με ονομασίες: «Αχαρνών, Πατησίων, Υμηττού, Κηφισίας, Βουλιαγμένης» και όχι: «Καζαντζάκη, Σεφέρη, Ελύτη, Καβάφη, Ρίτσου, Χατζηδάκι»; Λείπουν εκπομπές – αφιερώματα σε βιβλία και δημιουργούς. Οι πνευματικοί δημιουργοί είναι απόντες από τα Μ.Μ.Ε. Στην Ελληνική έγιναν επεμβάσεις (1976 & 1982), με τις οποίες  η γλώσσα μας αλλοιώθηκε και φτώχυνε, ενώ δημιουργήθηκαν και κάποια σημαντικά προβλήματα, που δεν προσπαθεί κανένας να επιλυθούν, κάτι που είναι εύκολο κι εφικτό. Το να βγαίνει ένας γλωσσολόγος στην τηλεόραση και να συστήνει να γράφουμε έτσι όπως ορίζει για την κάθε περίπτωση και όχι με βάση τον κανόνα της Νεοελληνικής, επιφέρει μεγαλύτερη σύγχυση, ενώ οι κρατούντες δεν αντιλαμβάνονται πως οι σχετικές οδηγίες του ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ (Ι.Ε.Π.) για τα αποκαλούμενα «προβληματικά» σημεία (χρήση του τελικού ‘ν’, για παράδειγμα) αφορούν τη μαθητική κοινότητα και όχι το σύνολο των Ελλήνων. Κατά τη γνώμη μου, με νόμο άλλαξε η γλώσσα μας, με νόμο πρέπει να γίνει και η αποκατάστασή της, για τα συγκεκριμένα προβλήματα. Επιπλέον αυτών, απουσιάζει και η διδασκαλία των αξιών που υπάρχουν σε πολλά κείμενα αρχαίων συγγραφέων. 

Συχνά βλέπουμε σε ποιητές να διατηρούν απτόητοι μια άτυπη “διαμάχη” ανάμεσα στoν έμμετρο στίχο, που προέρχεται από την Επτανησιακή σχολή και στον ελεύθερο στίχο της γενιάς του ΄30. Εσείς με ποια ποιητική μορφή μπορείτε να εκφραστείτε καλύτερα και τι έχετε να πείτε γι’ αυτό το ζήτημα; 

Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν καλά ή όχι ποιήματα, ανεξαρτήτως είδους, τεχνοτροπίας και «σχολής», με την επισήμανση πως η παραδοσιακή ποίηση μας περιορίζει αλλά κι έχει «εξαντληθεί», ως έναν βαθμό. Εγώ εκφράζομαι και με την παραδοσιακή και με τη μοντέρνα Ποίηση, αλλά στη δεύτερη κρατάω έναν ρυθμό, έστω κι εσωτερικό στα ποιήματα που γράφω σε αυτή. Η Ποίηση είναι μια τέχνη και οι τέχνες προχωρούν… εξελίσσονται· δεν μένουν στάσιμες. Σημασία, όμως, έχει το αποτέλεσμα, η αίσθηση που προκαλεί ένα έργο τέχνης. 

Θεωρείτε ότι η σημερινή ποίηση αντικατοπτρίζει με ευκρίνεια το γενικότερο οικονομικο-κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής της; Ποια είναι η εμπειρία σας από αυτά που διαβάζετε; 

Ορισμένα σύγχρονα ποιήματα αντικατοπτρίζουν την εποχή και τις καταστάσεις που ζούμε, ενώ μερικά άλλα, όχι. Νομίζω, όμως, πως κανείς δεν πρέπει και δεν μπορεί να υποδείξει στον δημιουργό το πώς και τι να γράφει. Ο κάθε δημιουργός γνωρίζει ο ίδιος το πώς θα εκφραστεί, όντας ένα άτομο με τα δικά του γνωρίσματα, όπως: νοημοσύνη, ψυχοσύνθεση, χαρακτήρα, βιώματα, γνώσεις, μελέτες, απόψεις κ.λπ. 

Ποιοι μεγάλοι ποιητές έχουν αγγίξει την ψυχή σας ή αν υπάρχει κάποιος της σύγχρονης εποχής που θεωρείτε ότι αξίζει να αναφέρετε. 

Η Ελλάδα είναι η χώρα πολύ σπουδαίων ποιητών, και θα αδικούσα πολλούς, άντρες και γυναίκες, αν ανέφερα ονόματα. Συνήθως διαβάζω τα βιβλία ποιημάτων που μου στέλνουν φίλες και φίλοι ποιητές, αλλά μελετώ και τα ποιητικά έργα που τιμούνται με κρατικό βραβείο ή με αυτό της Ακαδημίας Αθηνών. 

Απευθυνόμενος σε κάθε πολίτη όλων των ηλικιών, θέλετε να του πείτε γιατί θα πρέπει να διαβάζει και τι θα κερδίσει από τη διαδικασία της ανάγνωσης; 

Αλλάζοντας το γνωστό ρητό «Η επανάληψις είναι μήτηρ πάσης μαθήσεως» θα έλεγα πως «Η ανάγνωση είναι μητέρα κάθε γνώσης», μα δεν είναι μόνο οι γνώσεις· ένα βιβλίο μάς κρατάει συντροφιά, μας «ταξιδεύει», μας χαλαρώνει, μας κάνει να ονειρευόμαστε, «μας δείχνει τον δρόμο», «μας κάνει πιο πλούσιους», εν τέλει. Μέσα από ένα βιβλίο γνωρίζουμε τους χαρακτήρες ανθρώπων διαφορετικών από εμάς, ιδίως αν η πένα του δημιουργού ξέρει να καταβυθίζεται εντός της ψυχής των ηρώων του.  Η Λογοτεχνία μάς αποκαλύπτει και το μεγαλείο της γλώσσας, όταν διαβάζουμε κάπου, π.χ. «Έτρεμε σαν φύλλο λεύκας» ή «Καθώς ο ήλιος έγερνε στη Δύση, το πέλαο μάτωσε», κάτι που δεν γίνεται σε ένα «στεγνό» άρθρο, για παράδειγμα. Η Ποίηση, δε, με την πυκνότητα νοημάτων, τις αλληγορίες και την πρωτοτυπία έκφρασης που διαθέτει, μπορεί να μας δημιουργήσει μύρια συναισθήματα, ακόμα και να ξεσηκώσει χιλιάδες ανθρώπους να τραγουδήσουν όλοι μαζί: «Της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ / και μυρσίνη συ δοξαστική / μη παρακαλώ σας μη / λησμονάτε τη χώρα μου![…] (Οδυσσέας Ελύτης, Το Άξιον Εστί). 

Σας ευχαριστούμε για τις απαντήσεις σας και για τον χρόνο σας και σας ευχόμαστε καλή - δημιουργική συνέχεια. 

Εγώ σάς ευχαριστώ, και πάλι, ευχόμενος καλή πορεία σε όλα όσα καταπιάνεστε.  

Για το apostaktirio.gr, 

Αλέξανδρος Ακριτίδης
Συγγραφέας – Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών   

Δείγμα γραφής: 

Τ’ ΟΝΟΜΑ ΣΟΥ 

Ο Νίκος Ματθ. Μπατσικανής γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Πελασγία Φθιώτιδας, με καταγωγή από την Ανατολική Ρωμυλία. Ζει στην Αθήνα και στον τόπο του. Σταδιοδρόμησε στην Πολεμική Αεροπορία, ως αξιωματικός. Διετέλεσε Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων λογοτεχνικού περιοδικού κι επιμελητής κειμένων εκδοτικού οίκου τής Αθήνας. Είναι τακτικό μέλος τής "Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών" και της "Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών". Έχει γράψει δεκαέξι βιβλία.