Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης συζητά με τον Δημήτρη Παπαδόπουλο, με αφορμή το μυθιστόρημά του, "Οι Γιοι της Επαγγελίας - Ενανθρώπηση" (Εκδόσεις Πηγή)
Κύριε Παπαδόπουλε, σας καλωσορίζουμε στο Αποστακτήριο και ξεκινάμε την συζήτησή μας με την ερώτηση: ποια ήταν η γενικότερη σχέση σας με τη Λογοτεχνία, πριν γράψετε αυτό το μυθιστόρημα;
Καλησπέρα σας, κύριε Ακριτίδη, και σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία σας στο Αποστακτήριο. Η σχέση μου με τη Λογοτεχνία πριν τη συγγραφή και την έκδοση του μυθιστορήματος μου ήταν καθαρά η σχέση αγάπης μεταξύ του αναγνώστη και του βιβλίου. Ήμουν και είμαι λάτρης της ανάγνωσης, καθώς, πέρα από το μοναδικό δικαίωμα που σου δίνει να δημιουργείς εικόνες, καταστάσεις και χαρακτήρες κατά την προσωπική σου βούληση, είναι μια ασύγκριτη απόλαυση για εμένα. Κατά τη γνώμη μου και όπως έχει αποδειχθεί και από μεγάλους συγγραφείς, πριν ξεκινήσει κάποιος να γράψει ένα μυθιστόρημα θα πρέπει να είναι εραστής της ανάγνωσης.
Επιλέξατε τον δύσκολο δρόμο ενός Ιστορικού μυθιστορήματος. Είναι εμφανές ότι για την συγγραφή του απαιτήθηκε μια αρκετά εκτεταμένη μελέτη, όχι μόνο ιστορική, αλλά και γεωγραφική, κοινωνική, οικονομική, ενδυματολογική, διατροφολογική κ.ά. Πόσος χρόνος χρειάστηκε λοιπόν για να ολοκληρωθεί αυτό το έργο των 650 σελίδων και σε ποιες πηγές καταφύγατε;
Σε συνέχεια της προηγούμενης μου απάντησης, το Ιστορικό μυθιστόρημα με έκανε να αγαπήσω την ιστορία. Μέχρι να ανακαλύψω το συγκεκριμένο είδος μυθιστορήματος, στην σημερινή του μορφή, ήμουν απλά γνώστης της ιστορίας μέσα από το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Το μυθιστόρημα όμως ζωντανεύει όλες αυτές τις “παγωμένες” γνώσεις τις οποίες μελετάει κάποιος τόσα χρόνια, τους δίνει σάρκα και οστά, ονόματα, ζωές, ταυτότητες. Οπότε, όσο δύσκολο και αν ήταν, αποφάσισα να κινηθώ προς αυτή την συγγραφική κατεύθυνση. Ο συνολικός χρόνος που χρειάστηκα για να ολοκληρώσω το βιβλίο μου ήταν περίπου τρία έτη. Οι κύριες πηγές μου ήταν φυσικά η Καινή Διαθήκη, ο Πλούταρχος, ο Φλάβιος Ιώσηπος, κάποια μέρη του Ταλμούδ και σωρεία λοιπών ελασσόνων πηγών. Εδώ θα πρέπει να αναφερθώ στη χρήση ενός πολύ σημαντικού εργαλείου που κάθε σύγχρονος μελετητής της ιστορίας πρέπει να συμβουλεύεται, το Barrington atlas of the greek and roman world, ένα βιβλίο με όλους τους χάρτες της συγκεκριμένης αλλά και της λίγο μεταγενέστερης εποχής, χωρίς τη χρήση του οποίου εγώ προσωπικά δε θα μπορούσα να είμαι τόσο ακριβής στα θέματα τοποθεσιών, τοπωνυμίων αλλά και αποστάσεων.
Φαίνεται ότι σας γοητεύει η χρονική περίοδος της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, περίοδος με έντονες κοινωνικές ζυμώσεις, μάχες, αλλαγές συνόρων, πολυμορφία θρησκειών και αντιλήψεων. Από πού πηγάζει αυτό σας το ενδιαφέρον;
Πραγματικά, η Ελληνιστική περίοδος και η περίοδος λίγο πριν από αυτήν, καθώς και έπειτα η Ρωμαϊκή παντοκρατορία, μέχρι και την περίοδο του διαχωρισμού της σε ανατολική και δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είναι οι αγαπημένες μου ιστορικές περίοδοι. Φαντάζομαι ότι με συναρπάζει το μέγεθος των επιτευγμάτων που κατάφεραν οι άνθρωποι της εποχής, χωρίς τη χρήση των σύγχρονων μέσων τα οποία έχουμε εμείς σήμερα στη διάθεσή μας. Για παράδειγμα, εάν μελετήσει κάποιος το βάθος της γνώσης στο οποίο έφτασαν οι αρχαίοι Έλληνες μαθηματικοί χωρίς τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, δεν μπορεί παρά να μείνει έκθαμβος. Για να μην αναφερθώ στα επιτεύγματα της μηχανικής των Ρωμαίων, ούτε στα διαμάντια που μας έχει προσφέρει η συγκεκριμένη αλλά και η προγενέστερη εποχή στον τομέα της λογοτεχνίας, της ποίησης, του θεάτρου και γενικά του πολιτισμού. Όμως πάνω απ' όλα με συναρπάζει η διαπίστωση ότι ο άνθρωπος είναι ίδιος ανά τους αιώνες, δεν αλλάζει το χαρακτήρα του, πάντα βάζει το προσωπικό του συμφέρον πάνω απ' όλα και γίνεται εγωιστής, με ελάχιστες, μολονότι λαμπρές, εξαιρέσεις στον ρου της ιστορίας. Στη σημερινή εποχή αλλάζουν μόνο τα μέσα, κατά την προσωπική μου άποψη, το DNA των ανθρώπων έχει παραμείνει αναλλοίωτο μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια διαφόρων άλλων αλλαγών.
Αναφέρεστε σε μια διαφορετική ιστορία για τη γέννηση του Χριστού, με άγνωστα στοιχεία που αφορούν τον ίδιο, τους γονείς του, τους μάγους, τον Ηρώδη και άλλα υπαρκτά πρόσωπα της εποχής. Θεωρείτε ότι η συμβατική Ιστορία χρίζει επανεξέτασης και ότι κάποια γεγονότα έχουν σκοπίμως αλλοιωθεί;
Αυτό που παρατήρησα είναι ότι όλοι μας, συμπεριλαμβανομένου και εμού, αντιμετωπίζουμε την Καινή Διαθήκη, αλλά και γενικά την Αγία Γραφή, σαν ένα ιστορικό κείμενο, ενώ ο σκοπός του Ιερού Βιβλίου της Χριστιανοσύνης δεν είναι αυτός. Η Καινή Διαθήκη είναι ένα θεολογικό κείμενο και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπίζεται. Βέβαια, ιστορικά μπορούμε να εξάγουμε πληθώρα συμπερασμάτων για την περίοδο την οποία έδρασε ο Ιησούς και να διασταυρώσουμε την ορθότητα των πληροφοριών που μας παρέχονται. Ιδιαίτερα στις τοποθεσίες η Καινή Διαθήκη είναι πολύ ακριβής. Εκεί που υπάρχει πρόβλημα και δεν μπορούμε να θεωρήσουμε το εν λόγω βιβλίο ιστορικό είναι ο χρόνος. Για να έχουμε ένα ιστορικό γεγονός θα πρέπει να έχουμε σαφή όρια για την τοποθεσία του και για το χρονικό του πλαίσιο. Δυστυχώς το “τω καιρό εκείνω” δε μας καλύπτει ιστορικά. Πέρα από αυτό το γεγονός αγνοούμε και πολλά γεγονότα, καταστάσεις και πρόσωπα της εποχής στα οποία επιχειρώ να ρίξω φως και να τα κάνω γνωστά στον αναγνώστη, μέσα από πραγματικούς και φανταστικούς χαρακτήρες και τη δράση τους. Και θα κλείσω την απάντηση μου με μια φράση της αγαπημένης Αμερικανίδας συγγραφέως Toni Morrison: “Αν υπάρχει ένα βιβλίο που θέλεις να διαβάσεις αλλά δεν έχει γραφτεί ακόμα, τότε εσύ είσαι αυτός που οφείλει να το γράψει”.
Μυστικές οργανώσεις της Ανατολής, Δελφικά μυστήρια, Στοές και κατάσκοποι κάθε εθνικότητας που αλληλοσκοτώνονται ή που προστατεύουν τεράστιας σημασίας μυστικά. Όλα αυτά συνιστούν μυθοπλασία ή πίσω από κάποια στοιχεία κρύβονται “άγνωστες” αλήθειες;
Σίγουρα η δράση των μυστικών οργανώσεων εκείνη την εποχή ήταν μεγάλη, πολύπλευρη και σκιώδης. Βλέπουμε ότι οι Στοές, υπήρχαν από αρχαιοτάτων χρόνων, με γενέτειρά τους και πάλι την Ελλάδα, με τον Στωικισμό και τις στοές που ιδρύθηκαν από τον 4 π.Χ αιώνα. Μα και παλαιότερα από την εποχή του Πυθαγόρα και εντεύθεν οι Πυθαγόρειοι ίδρυσαν μυστικές οργανώσεις που διαφύλασσαν τη γνώση, με αυστηρότατο τελετουργικό μυήσεως για νέα μέλη. Το τυπικό των οργανώσεων αυτών έχει υιοθετηθεί από πληθώρα άλλων λαών, οι οποίοι διατηρούν τα χαρακτηριστικά των Στοών μέχρι και σήμερα όπως πλέον γνωρίζουμε όλοι. Όσον αφορά τo “κατασκοπικό” κομμάτι ως ένα απλό παράδειγμα θα αναφέρω την σκοτεινή “Κρυπτεία” των Λακεδαιμονίων για τη δράση της οποίας δεν γνωρίζουμε πολλές λεπτομέρειες ακόμα και σήμερα, πάντως σίγουρα, έπειτα από προσωπική έρευνα κατέληξα στο συμπέρασμα ότι δεν περιοριζόταν μόνο στην μυστική εποπτεία των ειλώτων εντός του Πελοποννησιακού χώρου. Έτσι στο μυθιστόρημα μου, εξέχουσα θέση κατέχουν οι διαφόρων εθνικοτήτων κατάσκοποι και τα μέλη των Στοών με αρκετά από τα στοιχεία και ονόματα που αναφέρω να αναφέρονται σε υπαρκτά συγγράμματα ή να υπάρχουν ως μύθοι, αλλά να είναι εξαιρετικά δύσκολο να διασταυρωθούν. Αυτή πιστεύω όμως ότι είναι και η μαγεία του ιστορικού μυθιστορήματος.
Ποιο είναι το γενικότερο μήνυμα που θέλετε να μεταδώσετε στους αναγνώστες μέσω του βιβλίου σας; Υπάρχει κάτι βαθύτερο ή απλά επαναδιαπραγματεύεστε την Ιστορία;
Το μήνυμα που θέλω να μεταδώσω στους αναγνώστες είναι ότι τα γεγονότα της εποχής ίσως να διαφέρουν λίγο από τον τρόπο που τα έχουμε ταξινομημένα στο μυαλό μας. Ένα απλό παράδειγμα είναι η εποχή που εορτάζουμε την γέννηση του Θεανθρώπου και την έχουμε τοποθετήσει στην καρδιά του χειμώνα, ενώ κάτι τέτοιο απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητα. Ο ευαγγελιστής Λουκάς μας αναφέρει ότι όταν γεννήθηκε ο Χριστός, οι ποιμένες «έμεναν στο ύπαιθρο και φύλαγαν με βάρδιες τα ποίμνιά τους τη νύχτα», οπότε αυτό συνέβη την εποχή μεταξύ αρχών Απριλίου με τέλη Οκτωβρίου. Ο εορτασμός της γεννήσεως το χειμώνα συνέβη για άλλους λόγους τους οποίους θεωρώ ότι δεν είναι επί του παρόντος να αναλύσω. Έτσι με το συγκεκριμένο, μικρό παράδειγμα θέλω να δώσω το στίγμα στο οποίο κινούμαι στο βιβλίο μου, προσπαθώντας σε κάθε σελίδα να προσεγγίσω χρονικά τα γεγονότα όσο καλύτερα και με όση περισσότερη ακρίβεια μπορώ. Ένα δεύτερο παράδειγμα που θέλω να αναφέρω, αφορά τον Ηρώδη το Μέγα. Ποιος ήταν άραγε αυτός ο Άραβας ο οποίος κατόρθωσε να γίνει βασιλιάς των Ιουδαίων και πήρε το προσωνύμιο Μέγας, αφού το μόνο πράγμα για το οποίο το γνωρίζουμε είναι η σφαγή των νηπίων, η οποία αναφέρεται μόνο στο ευαγγέλιο του Ματθαίου και στο πρωτευαγγελίο του Ιακώβου αλλά σε καμία άλλη ιστορική πηγή. Με σεβασμό στην ιστορία αλλά και στην παράδοση του κάθε λαού, γίνεται μια μυθιστορηματική προσέγγιση σε όλα αυτά τα θέματα, η οποία από τα πρώτα μηνύματα που λαμβάνω από αναγνώστες έγινε δεκτή με μεγάλο ενθουσιασμό.
Σκοτεινά, περάσματα, νυχτερινές παρακολουθήσεις, συγκρούσεις σε υπόγεια και σε στοές. Όλα αυτά παραπέμπουν σε μια Dark, θα έλεγα, λογοτεχνία, την οποία συναντάμε περισσότερο στην Βόρεια Ευρώπη. Πιστεύετε πως το ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι πλέον έτοιμο για να διευρύνει το πεδίο του;
Είναι γεγονός το ότι η εν λόγω Dark λογοτεχνία, την οποία τείνουν να τελειοποιήσουν οι Βορειοευρωπαίοι συγγραφείς κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο. Και είναι λογικό αφού με αριστοτεχνικό τρόπο καταφέρνουν μέσα από το μυστήριο, τον κλειστοφοβικό τρόμο, τις ανατροπές και τη γρήγορη δράση να διατηρήσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο. Επίσης οι εν λόγω συγγραφείς χρησιμοποιούν κάποιες εξελιγμένες τεχνικές γραφής, αόρατες στο μάτι του αναγνώστη, οι οποίες κάνουν τη γραφή τους συναρπαστική και θελκτική ταυτόχρονα στα μάτια του τελευταίου. Είναι αλήθεια ότι χρησιμοποιώ πολλές από τις τεχνικές αυτές και εγώ στο βιβλίο μου, στα μέτρα βέβαια που να μπορεί να ενσωματωθεί σε ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Το ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι η αλήθεια ότι, ειδικά παλαιότερα, αρεσκόταν σε πιο ελαφρά διηγήματα ή νουβέλες, παρατηρώ όμως ότι χρόνο με το χρόνο, τα πιο “βαριά” και ατμοσφαιρικά μυθιστορήματα κερδίζουν το χώρο που τους αξίζει στη βιβλιοθήκη του Έλληνα. Μπορεί ένα μυθιστόρημα με έντονη πλοκή, πολλούς χαρακτήρες, συνταρακτικές ανατροπές και αναμφίβολα πολλές σελίδες να μοιάζει “βαρύ” εκ πρώτης όψεως, σίγουρα όμως στο τέλος θα νοιώσεις μια γλυκιά ευχαρίστηση για το χρόνο που δαπάνησες για την κάθε σελίδα του.
Σε κάποιο σημείο διαβάζουμε πως κάποιοι αρχαίοι χρησμοί έλεγαν πως ο ερχομός του Ιησού θα κατέλυε την μεγάλη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Γνωρίζουμε όμως ότι για την πτώση της συνετέλεσαν πολλοί παράγοντες, όπως οι έντονες εσωτερικές συγκρούσεις και οι εξωτερικοί εχθροί. Θεωρείτε λοιπόν ότι ο Ιησούς είχε πραγματικά τέτοια δύναμη στην διαμόρφωση των γεγονότων;
Σίγουρα για την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συνετέλεσαν πολλοί παράγοντες. Καταλυτική όμως σημασία κατ' εμένα έπαιξε το θρήσκευμα. Οι Ρωμαίοι ενώ ανά τους αιώνες κατάφεραν να τελειοποιήσουν οτιδήποτε με το οποίο καταπιάστηκαν, όπως τα πολιτικά συστήματα, τα οικονομικά συστήματα, τις στρατιωτικές τακτικές, την ναυσιπλοΐα, την αρχιτεκτονική, εντούτοις στο θέμα της θρησκείας έκαναν μεγάλα λάθη. Έτσι δημιούργησαν μια θρησκεία μετεξέλιξη της αρχαιοελληνικής λατρείας του δωδεκάθεου, με ψήγματα από ειδωλολατρικές θρησκείες άλλων βορειότερων φύλλων. Η επελαύνουσα λατρεία για τον Μίθρα όμως από τις Ρωμαϊκές λεγεώνες, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για την ορθότητα της λατρείας από τον Ρωμαϊκό λαό, δεν επέτρεψε ποτέ στη Ρώμη να έχει το ομόθρησκον, σε συνδυασμό με το ομόγλωσσο, το ομότροπο και το ομόαιμο, στοιχεία απαραίτητα για ένα έθνος όπως μας λέει ο Ηρόδοτος. Εκεί ακριβώς θεωρώ ότι σε βάθος χρόνου, αιώνων για την ακρίβεια, κατάφερε η σπίθα του χριστιανισμού να γίνει η λαίλαπα η οποία “κατέκαψε” την Ρώμη, αφού πρώτα την χώρισε σε δύο αυτοκρατορίες.
Την προηγούμενη δεκαετία ήρθαν στο φως πολλά δημοσιεύματα αλλά και βιβλία σχετικά με την ελληνικότητα του Χριστού, κυρίως λόγω της καταγωγής της μητέρας του από την Ναζαρέτ, πόλη όπου λέγεται πως ζούσαν Φιλισταίοι. Η δική σας έρευνα εντόπισε σχετικά στοιχεία;
Από τα κείμενα που έχω διαβάσει δεν έχω εντοπίσει κάτι έγκυρο και διασταυρωμένο το οποίο να υποδεικνύει αυτό τον ισχυρισμό. Σίγουρα οι Φιλισταίοι ήταν ελληνικό φύλλο, η Μαριάμ όμως είχε γονείς αφ' ενός τον Ιωακείμ ο οποίος σύμφωνα με τα ευαγγέλια είχε καταγωγή από τον ίδιο το βασιλιά Δαυίδ και αφ' ετέρου την Αγία Άννα η οποία καταγόταν από τη φυλή του Λευί και ο πατέρας της, που ήταν ιερέας, ονομαζόταν Ματθάν. Και ενώ κάποιοι Εβραίοι έχουν την τάση να προσεταιρίζονται και να οικειοποιούνται κάθε τι που θεωρούν σημαντικό ανά τους αιώνες, και εμείς οι Έλληνες αντίστοιχα να θεωρούμε τα πάντα δικές μας ανακαλύψεις ή γεννήσεις, εδώ φαίνεται ότι ο Ιησούς είχε πραγματικά εβραϊκή καταγωγή. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί το γεγονός ότι ο ίδιος του πολλές φορές στράφηκε εναντίον των συμπατριωτών του και ιδιαίτερα εναντίων των Γραμματέων και των Φαρισαίων, κατακεραυνώνοντας την υποκρισία τους. Αντίθετα ο Μενέλαος Παγουλάτος, ο οποίος συμμετέχοντας σε μια αποστολή της UNESCO το 1974 στο Βατικανό, ανακάλυψε σε μια βιβλιοθήκη του ένα χειρόγραφο του Ευσέβιου του Παμφίλου, επισκόπου Καισαρείας το 265 μ.Χ., το οποίο συμπλήρωνε μια φράση του ευαγγελίου του Ιωάννη, που αποδίδεται στον Ιησού και είχε ως εξής: “Ελήλυθεν η ώρα ίνα δοξασθή ο Υιός του Ανθρώπου. Ελλάς γαρ μόνη ανθρωπογονεί, φυτόν ουράνιον και Βλάστημα θείον ηκριβωμένον, λογισμόν αποτίκτουσα οικειούμενον επιστήμην.” Από εκεί και έπειτα φυσικά το τι συμπεράσματα μπορεί να εξάγει και το τι πιστεύει ο καθένας από εμάς έγκειται αποκλειστικά και μόνο στους προσωπικούς λογισμούς μας.
Υπάρχει περίπτωση να δούμε σύντομα και δεύτερο μέρος στο βιβλίο σας; Πείτε μας τα επόμενα σχέδιά σας.
Σαφώς και επιθυμώ να συνεχίσω με το συγγραφικό μου έργο, καθώς η πορεία και τα έργα ενός συγγραφέα είναι αυτά που καθορίζουν τον χαρακτήρα του. Βέβαια, όπως θα γνωρίζετε, άλλα και με όλα αυτά τα οποία προανέφερα, αυτό είναι κάτι το χρονοβόρο και αρκετά επίπονο. Σε καμία περίπτωση λόγω του όγκου του υλικού που έχω συγκεντρώσει όλα αυτά τα χρόνια δεν θα χρειαστώ τους αρχικούς χρόνους που χρειάστηκαν οι Γιοι της Επαγγελίας για να φτάσουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων, αλλά σίγουρα απαιτείται ένα εύλογο χρονικό διάστημα για κάποιον τόσο τελειομανή σαν εμένα ώστε να ολοκληρώσει το έργο του. Σίγουρα λοιπόν όπως συμπεράνατε φαντάζομαι έχει ξεκινήσει η συγγραφή του δεύτερου βιβλίου μου. Όμως ας μην ξεχνάμε ότι και οι Γιοι της Επαγγελίας έχουν πολύ δρόμο να διανύσουν ακόμα καθώς έχουν περάσει μόλις οκτώ μήνες από την κυκλοφορία τους. Το επόμενο μας βήμα, σε συνεργασία πάντα με τον εκδοτικό μου οίκο, τις εκδόσεις Πηγή, θα είναι λίαν συντόμως, φαντάζομαι μέσα στον επόμενο μήνα, η κυκλοφορία του βιβλίου μου σε e Book, καθώς η αγορά του βιβλίου κινείται δυναμικά προς αυτή την κατεύθυνση. Κλείνοντας θα ήθελα να σας ευχαριστήσω ξανά για την φιλοξενία σας και να ευχηθώ σε όλους μας να έχουμε υγεία, σωματική και ψυχική και να διαβάζουμε όσο περισσότερο μπορούμε, επεκτείνοντας τους πνευματικούς μας ορίζοντες στο έπακρο. Καλές αναγνώσεις λοιπόν!
Για το apostaktirio.gr,
Αλέξανδρος Ακριτίδης
Συγγραφέας – Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών
Σελίδα του βιβλίου: https://www.pigi.gr/?product=gioi-tis-epaggelias-enanthrwpisi
Οι Γιοι της Επαγγελίας – Ενανθρώπηση
Παπαδόπουλος Δημήτρης
Εκδόσεις Πηγή
Σελίδες 674
ISBN 978-960-626-158-9
Ο Δημήτριος Παπαδόπουλος γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1982 στη Θεσσαλονίκη, στην οποία ζει και εργάζεται μέχρι και σήμερα μαζί με τη σύζυγό του και τα τρία τους παιδιά. Είναι απόφοιτος της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών του Α.Τ.Ε.Ι. Καβάλας, τμήμα Μηχανολόγων-Μηχανικών. Οι Γιοι της Επαγγελίας είναι το πρώτο του ιστορικό μυθιστόρημα.
Latest from Αλέξανδρος Ακριτίδης – Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών, Συγγραφέας
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το νέο βιβλίο του Νίκου Μπατσικανή, ΦΘΙΑ-ΑΧΙΛΛΕΑΣ-ΠΕΛΑΣΓΙΑ / Μελέτη περιόδου 1300 – 1200 π.Χ. (Εκδόσεις Βεργίνα)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης συζητά με την Ειρήνη Τούτση με αφορμή το μυθιστόρημά της, «Βανίλια Σοκολάτα» (Εκδόσεις 'Απαρσις)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το παιδικό βιβλίο της Ευαγγελίας Γκιώνη «Μια γραμμή και μια τελεία κι είναι θαύμα η ιστορία!» (Εκδόσεις Μέγας Σείριος)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το μυθιστόρημα της Χριστίνας Σουλελέ, «Γιάνκεα» (Άνεμος Εκδοτική)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης συζητά με την Δήμητρα Σωκράτους, με αφορμή την έκδοση «ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΟΦΙΛΗΤΗ ΓΗ» από την Ομάδα ANTAMOSIS
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το μυθιστόρημα του Διονύση Λεϊμονή, «Τα χέρια της Θεάς» (Εκδόσεις Πατάκη)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το μυθιστόρημα της Τζίνας Μιτάκη, «Το κοραλλί τετράδιο» (Άνεμος Εκδοτική)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης συζητά με τον Νίκο Μπατσικανή, με αφορμή τη νέα του ποιητική συλλογή «Ερημιά» (Εκδόσεις Βεργίνα)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης συζητά με τον Ευάγγελο Ρουσσάκη, με αφορμή το βιβλίο του «Το σχοινί» (Εκδόσεις Φεγγίτης)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει τη συλλογή διηγημάτων του Ευάγγελου Τζάνου, «Το πέρασμα της θρυαλλίδας» (Εκδόσεις Ηριδανός)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το θεατρικό έργο της Δελινάς Βασιλειάδη, «Παράδεισος κατ’ οίκον» (Κάπα Εκδοτική)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει την ανθολόγηση 18 Βούλγαρων ποιητών (Εκδόσεις ΚΜ Publishing)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το μυθιστόρημα της Γιούλας Κωνσταντοπούλου, «Αμέλια» (Άνεμος Εκδοτική)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το βιβλίο του Θράσου Καμινάκη, «Το Λαζαρέτο της Σύρου» (Εκδόσεις Φίλντισι)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το μυθιστόρημα του Γιάννη Ρούσου, «Τα κβάντα της ελπίδας» (Εκδόσεις Ελκυστής)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το μυθιστόρημα της Βάλιας Καραμάνου, «IN TENEBRIS» (Εκδόσεις ΦΙΛΥΡΑ)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης συζητά με την Μαριάννα Πλιάκου, με αφορμή το βιβλίο της «2017» (Εκδόσεις Κύφαντα)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης συζητά με τον Καθηγητή Κωνσταντίνο Δεμέτζο, με αφορμή το βιβλίο του «Η Φωνή της Επιστήμης και η Σιωπή της Φύσης»
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης σχολιάζει το βιβλίο της Federica Ambroso, «Με τις βαλίτσες γεμάτες ήλιο / Con le valigie piene di sole» (Εκδόσεις Ελκυστής)
- Ο Αλέξανδρος Ακριτίδης συζητά με την Πόλυ Μίλτου με αφορμή την κυκλοφορία του μυθιστορήματός της, «Σε περίμενα…» (Εκδόσεις Ελκυστής)