Η αξία του βιβλίου του Θάνου Αλεξανδή «Αυτή η νύχτα μένει» είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς έχει καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια να παραμένει στην επικαιρότητα και να διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον. Ένα βιβλίο που έγινε μια επιτυχημένη ταινία από τον Νίκο Παναγιωτόπουλο και μια εξαίσια θεατρική παράσταση από την Κίρκη Καραλή. Ένα βιβλίο που στάθηκε αφορμή για να δημιουργήσει ο Σταμάτης Κραουνάκης το υπέροχο ομώνυμο τραγούδι, που λίγο πολύ όλοι έχουμε σιγοτραγουδήσει.  

Πιάνοντας λοιπόν στα χέρια μου τη νέα έκδοση του βιβλίου και ομολογώντας ότι ποτέ δεν είχα την ευκαιρία να το διαβάσω, θα έλεγα ότι ενθουσιάστηκα. Πράγματι, για το αναγνωστικό κοινό του 1994, που πρωτοκυκλοφόρησε, θα θεωρούταν αν μη τι άλλο επίκαιρο. Για τη γενιά των σημερινών σαρανταπεντάρηδων αποτελεί θέμα αμυδρών αναμνήσεων και για τη σημερινή νεολαία, επιστημονική φαντασία! Πώς να εξηγήσεις σε ένα νέο όλα αυτά που διαδραματίζονταν στη χώρα μας την δεκαετία του ΄80; Πώς να εξηγήσεις εκείνο το συγκεκριμένο στυλ ψυχαγωγίας που συχνά ξέφευγε πολύ από τα δεδομένα της λογικής; Παράφοροι και παράξενοι έρωτες, ξυλοδαρμοί, σπασίματα και βιασμοί. Άνδρες με πάθη που αναζητούσαν παρηγοριά στα χείλη μιας γυναίκας της νύχτας. Άνδρες με άγρια ένστικτα που μπορούσαν να καταστρέψουν το κάθε τι γύρω τους. Άνδρες που δεν δέχονταν το όχι ως απάντηση και ήταν έτοιμοι να επιβληθούν ακόμα και με τη βία. Και από την άλλη, γυναίκες θύματα, που η ανάγκη τις έριχνε στα σκοτεινά στέκια και γυναίκες θύτες που μπορούσαν να χρεοκοπήσουν τον καθένα, επιστρατεύοντας την θηλυκή τους φύση. 

Ο Θάνος Αλεξανδρής εξιστορεί με απόλυτη γλαφυρότητα, με πηγαίο χιούμορ και με γλώσσα “στιλέτο” όλα όσα έζησε, έχοντας υπό την επίβλεψή του διάφορα μουσικοχορευτικά σχήματα. Περιγράφει τα απίστευτα περιστατικά που βίωσε μέσα από ευχάριστες ή δυσάρεστες μνήμες, τους φίλους και τους εχθρούς που έκανε, τις πόλεις που αγάπησε ή που του άφησαν πικρές αναμνήσεις. Δίνοντας συχνά έμφαση στην αλλαγή που επιφέρει η “νύχτα” στους ανθρώπους, ως εξωγενής παράγοντας, εξηγεί πώς ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει προς το χειρότερο ή αντιθέτως, πώς από τον βούρκο μπορούν να βγουν διαμάντια. Άλλωστε η “νύχτα” περιγράφεται ως μια διαδικασία ζύμωσης για τον ίδιο τον άνθρωπο. Τόπος διαφυγής, τόπος αμαρτίας, τόπος εκδήλωσης των αρχέγονων ενστίκτων μας. 

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η γεωγραφία των λεγόμενων “σκυλάδικων”, πάντα σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά. Περιοχές απομονωμένες και μέρη πιο κοσμοπολίτικα. Συχνά όμως ο συγγραφέας - αφηγητής δεν αρκείται στην απλή παράθεση των περιστατικών. Κάνοντας ένα βήμα παραπέρα προσπαθεί να εξηγήσει τις ανθρώπινες συμπεριφορές και αντιδράσεις, καθώς και τη σύνδεση της νυχτερινής ζωής με την εκάστοτε τοπική οικονομία. Η σχέση δηλαδή των πελατών με τις τοπικές αγροτικές παραγωγές ή άλλες εμπορικές δραστηριότητες. Άλλωστε μπορεί από τη μια να λέμε πως αυτά τα μαγαζιά κατέστρεψαν περιουσίες, αλλά μέσα από το βιβλίο αυτό κατανοούμε πως με αυτά τα χρήματα, τα οποία τελικά κάνουν κύκλους, επιβίωναν σε δύσκολα χρόνια δεκάδες άλλοι υπάλληλοι, σερβιτόροι, τραγουδιστές, χορευτές, μουσικοί και ξενοδόχοι… Και φυσικά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι αυτή η “άναρχη” και επιπόλαια συνήθως διασκέδαση, ακολουθούσε πιστά την τακτική του ίδιου του “απλόχερου” κράτους, με τα τραγικά αποτελέσματα που βιώνουμε σήμερα. 

Μπορεί να σας φανεί υπερβολή, αλλά βρήκα συσχετισμούς με το ρεμπέτικο στα πρώτα του βήματα, το οποίο κυριαρχούσε στα μεγάλα αστικά κέντρα και τα κακόφημα λιμάνια. Ο ρεμπέτης, όπως και ο μετέπειτα “σκυλάς” δεν μπορούσε να ζήσει με καθωσπρεπισμούς ή να υποταχθεί στους παγιωμένους κανόνες συμπεριφοράς, αλλά είχε δημιουργήσει τους δικούς του κώδικες επικοινωνίας με το “σινάφι” του. Με ανάλογους κώδικες δεν λειτουργούσαν και τα σκυλάδικα; Οι παραγγελιές, τα βλέμματα, τα κόλπα, οι απάτες, οι χειρονομίες, οι συνδιαλλαγές, η αθυροστομία, το αλκοόλ, το χασίς. Η απενοχοποίηση των ανθρώπων που περιστρέφονταν γύρω από το ρεμπέτικο, άργησε πάρα πολλά χρόνια και τα ίδια “παρακμιακά” στέκια έγιναν εν συνεχεία πιο οικογενειακά. Το ίδιο δεν συνέβη με τα σκυλάδικα; Όσα δεν έκλεισαν οριστικά, δεν απέβαλαν αργότερα τα παρακμιακά χαρακτηριστικά τους και έγιναν πιο κοσμικά; Μην σας φανεί περίεργο λοιπόν, αν μετά από χρόνια έχουμε ξανά μια ανάλογη αναβίωση, σαφώς με διαφορετική όμως μορφή. 

Ένα άλλο στοιχείο του βιβλίου είναι οι προσωπογραφίες που κάνει ο Θάνος Αλεξανδρής στους “αφανείς” ήρωες της νύχτας. Τραγουδιστές, χορευτές, συνεργάτες. Θα μου πείτε, δεν συνάντησε στον δρόμο του καλλιτέχνες που σήμερα ονομάζουμε “μεγάλα ονόματα”; Φυσικά και συνάντησε. Ίσως όμως και ο ίδιος να ένιωθε πάντα μεγαλύτερη οικειότητα με τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους. Ίσως να το θεωρούσε υποχρέωσή του να δώσει εκείνος το φως που έπρεπε σε πολλούς “μη διάσημους” φίλους του… Και μέσα από αυτό το αυτοβιογραφικό βιβλίο, να κρατήσει για πάντα στην επιφάνεια την ιστορία αυτών των επικίνδυνων νυχτερινών κέντρων, τα οποία, όπως υποστηρίζει, τον βοήθησαν να ξεφύγει από τη μίζερη και συμβατική ζωή του θεάτρου… Τελικά η τραγικότητα των πραγματικών ηρώων δεν προκύπτει από ρόλους που γράφονται στα χαρτιά. Προκύπτει από στιγμές που η ίδια η ζωή μηχανεύεται…

Αλέξανδρος Ακριτίδης, Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών - Συγγραφέας 

Για τον συγγραφέα:

O ΘΑΝΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ  γεννήθηκε στην Νέα Αρτάκη, Ευβοίας.  Δημοσιογράφος και στενός συνεργάτης της Μαλβίνας Κάραλη.  Σπούδασε νομικά και στη δραματική σχολή του Κάρολου Κουν.  Δούλεψε με το Γιώργο Μαρίνο στη «Μέδουσα». Το πρώτο του βιβλίο «Αυτή η νύχτα μένει» έγινε ταινία, όπου μαζί με τον σκηνοθέτη Νίκο Παναγιωτόπουλο, υπογράφει και το σενάριο. Στη συνέχεια έγινε και παράσταση σε σκηνοθεσία Κίρκης Καραλή, η οποία προσπαθεί να τον προσδιορίσει ως εξής:

«Το ποιος είναι ο Θάνος Αλεξανδρής μοιάζει αδύνατο να περιοριστεί σε μια ιδιότητα. H Αλεξάνδρα Τσόλκα τον χαρακτήρισε “Έλληνα Κέρουακ των Σκυλάδικων”.

Ήταν το παιδί που διάβαζε νυχθημερόν τα μαθήματά του, που άκουγε μανιωδώς τον “Μεγάλο Ερωτικό”, το παιδί που ποτέ δεν υπήρξε λογικό στη ζωή του, που απέκτησε ψυχολογικό πρόβλημα, αγαπώντας εξίσου τον Χατζιδάκι, τον Δάκη, τον Χριστιανόπουλο, τον Αγγελόπουλο, τον Τέρρη Χρυσό και τη Νταντωνάκη, που σπούδασε στη Νομική Σχολή και στη Δραματική σχολή Καρόλου Κουν, που έζησε την ένδοξη κόλαση της επαρχιώτικης νύχτας, που βούτηξε στο γκλίτερ των σκυλάδικων και στην ποίηση των υπερβατικών στιγμών τους, που φοβήθηκε τις κοσμικότητες και προτίμησε το περιθώριο, που 20 χρόνια πριν έγραψε το “Αυτή η νύχτα μένει”, που υπήρξε κομπέρ και τηλεπερσόνα, που “πολιτογράφησε” το τρας στο λεξιλόγιό μας, που του αποδίδεται η πατρότητα της φράσης “απο φωνή μ***ι και από μ***ι φωνάρα”, που πέρναγε απ’ τον Κάβαφη στον Καφάση και τούμπαλιν, που η αισθητική του -όση χρυσόσκονη κι αν έπεσε- δεν αλλοιώθηκε ποτέ, που αυτά που ήθελε να δει, τα έχει δει.  “Η καθαρότητα των ειδών έχει οδηγήσει σε τεράστιους φασισμούς”, είχε πει η Μαλβίνα. Κι ο Θάνος μάλλον συμφωνεί.»

"Αυτή η νύχτα μένει"

Εκδόσεις Περίπλους - Διονύσης Βίτσος

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΘΑΝΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ

Έτος έκδοσης: 2017

ISBN: 978-960-438-196-8 

Σελίδες: 256, Τιμή:  € 18