«ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΟΦΙΛΗΤΗ ΓΗ» 
από την Ομάδα ANTAMOSIS 

Κυρία Σωκράτους σάς καλωσορίζουμε στο Αποστακτήριο, προκειμένου να μας πείτε δυο λόγια για την εξαιρετική έκδοση «ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΟΦΙΛΗΤΗ ΓΗ». Πώς ξεκίνησε όλη αυτή η ιδέα; 

Χαίρομαι ιδιαίτερα με την ευγενική σας πρόσκληση και το όμορφο αυτό συναπάντημά μας στο Αποστακτήριο. Η ιδέα δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των θεατροπαιδαγωγικών, βιωματικών εργαστηρίων του προγράμματος «Αφηγήσεις στη θαλασσοφίλητη γη» της ομάδας ANTAMOSIS, το οποίο υλοποιήθηκε τον Ιούλιο-Αύγουστο 2020, με τη στήριξη του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου-Σχέδιο ReCOVer20.

Οι τρεις κύκλοι των πέντε διαδοχικών θεατροπαιδαγωγικών εργαστηρίων «Φύγαμε-ήρθαμε: Αφηγήσεις στη θαλασσοφίλητη γη» (διάρκειας τριών ωρών το καθένα), τα οποία είχα τη μεγάλη χαρά να εμψυχώσω, απευθύνθηκαν σε πενήντα περίπου παιδιά (7-12 ετών), εφήβους (13-18 ετών) και νέους άνω των 18 ετών από την Κύπρο, Ευρώπη και πρόσφυγες από τη Συρία, οι οποίοι διαμένουν στην περιοχή της Χλώρακας και τις γύρω κοινότητες, στην επαρχία Πάφου, στην Κύπρο.

Στα θεατροπαιδαγωγικά εργαστήρια αξιοποιήθηκαν παραμύθια, αληθινές ιστορίες, άρθρα εφημερίδων, φωτογραφίες, καρτ ποστάλ, έργα τέχνης, κινούμενα σχέδια, βίντεο και άλλο πολυτροπικό υλικό, ώστε οι συμμετέχοντες να εκφραστούν και να αναστοχαστούν γύρω από ιστορίες μετακινήσεων-εγκλεισμού και γύρω από τα δικαιώματά τους. Θελήσαμε ακολούθως οι προφορικές και γραπτές αφηγήσεις των συμμετεχόντων να καταγραφούν σε μια έκδοση για μικρούς και μεγάλους αναγνώστες, ως σημείο αναφοράς της δράσης μας, πράγμα το οποίο κατορθώσαμε.

Στην έκδοση, οι φωνές των συμμετεχόντων σμίγουν πίσω από τη μάσκα ενός πολυφωνικού αφηγητή (το παιδί-πρόσφυγας) που μοιράζεται το «οδοιπορικό» του, και το οποίο ξεδιπλώνεται από τη στιγμή που εγκαταλείπει το σπίτι του εξαιτίας του πολέμου, μέχρι τη στιγμή που μετά από πολλές περιπέτειες και μετακινήσεις σε θάλασσες, προσφυγικούς καταυλισμούς και υπέρβαση εμποδίων, φθάνει στον τελικό του προορισμό, σε μια νέα, ειρηνική χώρα. Το ταξίδι αυτό αντιπαραβάλλεται με τη στατικότητα, τη μονοτονία και την απομόνωση του εγκλεισμού που βιώσαμε κατά την πανδημία, σε συνάρτηση με τα όνειρα για ένα «σπίτι». 

Βλέπουμε πολλές φορές ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία επιτελεί ένα έργο που λογικά θα έπρεπε να επιτελεί το κράτος. Η Ομάδα ANTAMOSIS λοιπόν και όσοι συνεργαστήκατε γι’ αυτή την έκδοση, “πλησιάσατε” με διακριτικότητα τους πρόσφυγες και αντλήσατε τα συναισθήματά τους. Πείτε μας δυο λόγια περί τούτου. 

Ως άτυπη ομάδα νέων, αφουγκραστήκαμε απλά «τις ανάγκες του καιρού και του τόπου μας», αγκαλιάζοντας στο πρόγραμμά μας παιδιά και νέους από την Κύπρο, από την Ευρώπη και Σύριους πρόσφυγες, που διαμένουν στην κοινότητα της Χλώρακας. Τα εργαστήρια μα και οι άλλες μας δράσεις στο πλαίσιο του προγράμματος έδωσαν την ευκαιρία για ένα διαπολιτισμικό συναπάντημα, προσφέροντας μια όαση ξεγνοιασιάς, συνδημιουργίας, κοινωνικοποίησης, αποφόρτισης κι ενδυνάμωσης, μετά τον πρωτόγνωρο, παρατεταμένο εγκλεισμό που βιώσαμε εξαιτίας της πανδημίας, με τις όποιες ψυχοσυναισθηματικές, κοινωνικές και άλλες συνέπειες στις ζωές όλων μας.

Το Θέατρο αποτέλεσε ένα ισχυρό παιδαγωγικό πλαίσιο και όχημα, προσφέροντάς μας τις πολύτιμες λειτουργίες της ιστορίας και της   υπόδυσης ρόλου, προωθώντας τη γνωστική και την ψυχοσυναισθηματική συμμετοχή παιδιών και νέων στα εργαστήρια. Η ‘δραματική μεταφορά και λειτουργία’ του εκπαιδευτικού δράματος αποτέλεσε ταυτόχρονα ένα ισχυρό μέσο έκφρασης των συμμετεχόντων κι ένα κανάλι επικοινωνίας ψυχολογικά αποδεκτό και προσβάσιμο από τα παιδιά και τους νέους. Από τη μια η αβίαστη, αυθόρμητη και δομημένη αλληλεπίδραση και από την άλλη το ‘ψυχοσυναισθηματικό μοίρασμα’ των συμμετεχόντων στο πλαίσιο μιας ισότιμης, πολυπολιτισμικής ομάδας, υπήρξαν ιδιαίτερα ωφέλιμα για τον καθένα τους, αποκαλύπτοντας βιώματα, πραγματικότητες, συναισθήματα, σκέψεις, ανάγκες και προκλήσεις, κι έπειτα δημιουργώντας έδαφος για ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, της συναισθηματικής έκφρασης και διαχείρισης, της αλληλοκατανόησης, της φιλίας, της ενδυνάμωσης, του σεβασμού και της αποδοχής της μοναδικότητας του καθενός. 

Η προσφυγιά ως έννοια είναι δυστυχώς βαθιά ριζωμένη και στην Κύπρο και στην Ελλάδα, λόγω των δεινών που έχουμε υποστεί τα τελευταία εκατό χρόνια. Θεωρείτε ότι αυτό παίζει υποσυνείδητα το ρόλο του στην προσέγγιση αυτών των κατατρεγμένων ανθρώπων; 

Ο τόπος διεξαγωγής των εργαστηρίων, η Χλώρακα, αποτελεί μια «θαλασσοφίλητη» κοινότητα της επαρχίας Πάφου, η οποία αγκαλιάζεται γεωγραφικά από τις περιοχές της Λέμπας (νεοδημιουργηθείσα κοινότητα μετά το 1974) και του Μουττάλου (παλιά τουρκοκυπριακή συνοικία), οι οποίες μετά την τουρκική εισβολή του 1974 κατοικούνται πια από Ελληνοκύπριους πρόσφυγες που εκδιώχθηκαν από τον τουρκικό στρατό. Το γεγονός ότι Κύπριοι νέοι και παιδιά με καταγωγή από οικογένειες προσφύγων, ήρθαν σε άμεση επαφή κι ενεργό αλληλεπίδραση με παιδιά και νέους Σύριους πρόσφυγες, αυτό αποτέλεσε αφορμή και καταλυτικό παράγοντα για τη γνήσια, ειλικρινή επικοινωνία και κατανοητική συνεργασία μεταξύ τους.

Οι Σύριοι νέοι και τα παιδιά, αποκάλυψαν στο δικό μας «εδώ και τώρα» το τραυματικό βίωμα της προσφυγιάς, προσφέροντας στην ομάδα τη δυνατότητα να αναγνωρίσει, να επεξεργαστεί, να κατανοήσει και ν’ αποδεχτεί τα δύσκολα, αρνητικά συναισθήματα και θλιβερές καταστάσεις που επιφέρει η βίαιη εγκατάλειψη της πατρογονικής εστίας ώστε να βρει κανείς ασφάλεια σ’ έναν άλλο τόπο. Οι αφηγήσεις που ακούγαμε από τους γονείς και παππούδες μας ως Κύπριοι που βίωσαν την προσφυγιά το 1974, ζωντάνεψαν εμπρός στα μάτια μας, μέσα από τις αφηγήσεις των παιδιών και νέων προσφύγων από τη Συρία, διεγείροντας την ενσυναίσθησή μας ώστε να τους αγκαλιάσουμε και να τους στηρίξουμε, αναδύοντας αναστοχασμό για τα όσα βίωσαν οι παλαιότερες γενιές στην Κύπρο. 

Πείτε μας με λίγα λόγια τη γενικότερη εμπειρία σας από αυτό το project και ιδιαίτερα από τα θεατροπαιδαγωγικά εργαστήρια που πραγματοποιήθηκαν.

Το πρόγραμμα «Αφηγήσεις στη Θαλασσοφίλητη Γη» της Ομάδας ANTAMOSIS, είχε ως σκοπό την ψυχοσυναισθηματική ενδυνάμωση, τη διαχείριση των συνεπειών και προκλήσεων της πανδημίας, την αλληλοκατανόηση και την επαναδραστηριοποίηση παιδιών και νέων. Περιλάμβανε πέραν των θεατροπαιδαγωγικών εργαστηρίων και τις ακόλουθες δράσεις: (α) σειρά εργαστηρίων κινούμενου σχεδίου για παιδιά και νέους από τον animator-γραφίστα Μάριο Ματθαίου και δημιουργία κινούμενου σχεδίου μικρής διάρκειας με τίτλο «Σε μια άλλη γη» (πρόσβαση εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=o0wa_KfcUpU ) (β) δημιουργία τοιχογραφίας σε κτίριο με τίτλο «ELEMENTS: Γη | Θάλασσα | Ήλιος | Ζωή» από τον νεαρό καλλιτέχνη Ανατόλιο Σπυρλίδη (Royal Venom) σε πρόσοψη κτιρίου, με τη στήριξη του Κοινοτικού Συμβουλίου Χλώρακας και (γ) δημιουργία βοτανόκηπου και επί τόπου ψυχαγωγία παιδιών και νέων με αφηγήσεις, παιχνίδια και ομαδικές δραστηριότητες στο πάρκο Αγίου Νικολάου, με τη στήριξη του Κοινοτικού Συμβουλίου Χλώρακας. Είμαστε ευγνώμονες για τη μεγάλη ανταπόκριση και συμμετοχή στις δράσεις μας, τις οποίες απ’ ότι φαίνεται είχαν μεγάλη ανάγκη τα παιδιά και οι νέοι.

Όσον αφορά τώρα τα θεατροπαιδαγωγικά εργαστήρια, η μεθοδολογία τους βασίστηκε κυρίως σε βιωματική μάθηση και δομημένο θεατρικό παιχνίδι, εμπλέκοντας τους συμμετέχοντες/-ουσες σε διαδικασίες εξερεύνησης, διερεύνησης, διερώτησης κι έκφρασης. Αξιοποιήθηκαν τεχνικές, συμβάσεις και στρατηγικές θεατρικού παιχνιδιού, εκπαιδευτικού δράματος, θέατρο των καταπιεσμένων (Αουγκούστο Μποάλ) και δημιουργικής γραφής. Η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση ενίσχυσε τη δράση - αλληλεπίδραση (σε ζευγάρια, ομάδες, συλλογικά), όπως και τη συμμετοχή σε κριτικές, αναστοχαστικές διεργασίες. Η δομή και το περιεχόμενο των εργαστηρίων ακολούθησε με ευελιξία και προσαρμοστικότητα τις ανάγκες, τα ερωτήματα, τους προβληματισμούς και τα ενδιαφέροντα των συμμετεχόντων-συνοδοιπόρων μας.

Για ακόμη μια φορά, αισθανθήκαμε ότι το Δράμα και το Θέατρο αποτελούν κοινωνικά-μαθησιακά πλαίσια και πολύτιμα οχήματα προσέγγισης της προσφυγικής κρίσης από μέρους των παιδιών-προσφύγων αλλά και των ντόπιων στις χώρες υποδοχής-φιλοξενίας, επιτρέποντάς τους να βιώσουν ποικίλα συναισθήματα και να επεξεργαστούν έννοιες, ιδέες, καταστάσεις, μέσα από ομαδική αλληλεπίδραση, ασκώντας δεξιότητες για την πραγματική ζωή. 

Ποια θεωρείτε ότι ήταν τα αποτελέσματα της σύγκλισης, γνωριμίας, επικοινωνίας παιδιών με διαφορετική κουλτούρα, θρησκεία ή και παιδαγωγικό σύστημα; 

Καταρχήν το ότι καταφέραμε να πραγματώσουμε τη γνωριμία, την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση παιδιών, εφήβων και νέων με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο, μας χαροποιεί κι αισθανόμαστε ευγνώμονες που το ζήσαμε. Οι συμμετέχοντες/-ουσες ήρθαν σ’ επαφή με τις πραγματικότητες, το βίωμα, τις ανάγκες, τα διλήμματα και τις προκλήσεις ενός παιδιού-πρόσφυγα, μα κι ενός παιδιού ή νέου που βιώνει τον εγκλεισμό εξαιτίας της πανδημίας. Αφηγούμενοι/-ες τις δικές τους αληθινές ή φανταστικές ιστορίες προσφυγιάς, μετακίνησης, εγκλεισμού και κοινωνικής αποστασιοποίησης, μυήθηκαν σε διαδικασίες διερώτησης, αναδόμησης, επαναδιατύπωσης, αναπλαισίωσης κι αποενοχοποιημένης ερμηνείας ιδεών, καταστάσεων, εμπειριών και συναισθημάτων τους, συγκρίνοντας την προσέγγιση του καθενός ανάλογα με το πολιτισμικό υπόβαθρό τους.

Μελέτησαν κι αναστοχάστηκαν στα Ανθρώπινα Δικαιώματα και στα Δικαιώματα του παιδιού, με εμφανή τον προβληματισμό ειδικά από μέρους των εφήβων της παραβίασης και καταπάτησης των δικαιωμάτων των συνομηλίκων προσφύγων (τόσο κατά την εγκατάλειψη της χώρας καταγωγής τους, όσο και κατά τη μετακίνησή τους ως κατατρεγμένοι και ως πρόσφυγες σε μια νέα χώρα υποδοχής ή διαμονής). Μυήθηκαν στο θέμα της ενεργού  πολιτότητας, της αλληλεγγύης, της συμφιλίωσης και συνεργασίας στο σχολείο, στη γειτονιά, στην κοινότητα δίδοντας συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς μπορούν οι ίδιοι να συμβάλουν στην ένταξη και αποδοχή των παιδιών ή νέων προσφύγων. Οι συμμετέχοντες ανέπτυξαν φιλίες μεταξύ τους –ακόμη και σε οικογενειακό επίπεδο, διασφαλίζοντας τη συνέχεια της επαφής τους και μετά το τέλος των εργαστηρίων. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το ότι όλοι μας αναπτύξαμε πιο θετικές στάσεις απέναντι στις όποιες προκλήσεις της ζωής (προσφυγιά ή ασθένειες) και στη δυναμική αντιμετώπισή τους. 

Διαβάσαμε εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις από τα παιδιά, σε σχέση με τις ενότητες που εργάστηκαν («Εγκαταλείπω το σπίτι μου», «Η βαλίτσα μου», «Εμπρός στη φουσκωτή βάρκα», «Άνθρωποι στη βάρκα», «Στον προσφυγικό καταυλισμό», «Στο νέο μου σπίτι, στη νέα μου χώρα», «Εγκλεισμός στο σπίτι», «Τι είναι ‘σπίτι’;» και «Το σπίτι των ονείρων μου»). Για παράδειγμα ένα παιδί κοιτάζει πλέον το μέλλον με αισιοδοξία, αφήνοντας πίσω του κάθε τι που το πλήγωσε, ενώ άλλο παιδί νοσταλγεί με πόνο το σπίτι του και λαχταρά να επιστρέψει. Πείτε μας την άποψή σας. 

Πολύ σωστή η παρατήρησή σας μέσα από την αναγνωστική σας μύηση στις «Αφηγήσεις στη θαλασσοφίλητη γη». Ακριβώς γι’ αυτό στην έκδοση, επιλέξαμε οι φωνές των συμμετεχόντων/ουσών στα εργαστήρια να σμίγουν πίσω από τη μάσκα ενός πολυφωνικού αφηγητή (το παιδί-πρόσφυγας) που μοιράζεται το βίωμα, τις εκάστοτε πραγματικότητές του ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται, τις ανάγκες του και τις προκλήσεις του. Κάθε παιδί, έφηβος και νέος αποτελεί μια ξεχωριστή, μοναδική προσωπικότητα που κουβαλάει τις δικές του εμπειρίες, νοηματοδοτεί τον κόσμο γύρω του και τις καταστάσεις με τον δικό του τρόπο, έχει τα δικά του «θέλω», τις δικές του προσκολλήσεις, δυνάμεις και αδυναμίες.

Θελήσαμε όλα αυτά να μη χαθούν, μα αντιθέτως να είναι εκεί, παρόντα, να ξεδιπλώνονται εμπρός στα μάτια των μικρών και μεγάλων αναγνωστών, καθρεφτίζοντας πίσω από το παιδί-πρόσφυγας της δικής μας ιστορίας, δεκάδες ή κι εκατοντάδες άλλες φωνές και ιστορίες παιδιών-προσφύγων, φωτίζοντας όλες τις δυνατές πτυχές του ταξιδιού τους. Γιατί ας μην ξεχνάμε, ο πόνος και το τραύμα της προσφυγιάς, της εγκατάλειψης του σπιτιού, του βίαιου αποχωρισμού από τον γνώριμο τόπο και τους αγαπημένους ανθρώπους, παραμένει εκεί, υπάρχει κι εκδηλώνεται πότε έντονα και πότε απαλά. Η ανάπτυξη του αισθήματος του «ανήκειν», η προσαρμογή και η αποδοχή σε μια νέα χώρα μπορούν να απαλύνουν εν μέρει το πένθος για την παλιά ζωή που χάθηκε, όμως η νοσταλγία και η ελπίδα της επιστροφής παραμένουν πότε φανερά στο προσκήνιο και πότε στη σκιά της νέας ζωής. 

Η ενότητα «Στον προσφυγικό καταυλισμό» μου θύμισε περιγραφές που έχω διαβάσει από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Οι προσεγγίσεις των συγκεκριμένων παιδιών ήταν εκπληκτικές, παρόλο που δεν έζησαν τέτοιες καταστάσεις. Αυτό πώς το εξηγείτε; Είχαν διαβάσει σχετικά βιβλία; 

Όπως έχω προαναφέρει, η μεθοδολογία των θεατροπαιδαγωγικών εργαστηρίων βασίστηκε κυρίως σε βιωματική μάθηση, δομημένο Θεατρικό Παιχνίδι, Εκπαιδευτικό Δράμα και Θέατρο των Καταπιεσμένων, με συμμετοχή σε διαδικασίες εξερεύνησης, διερεύνησης, διερώτησης, έκφρασης και κριτικές, αναστοχαστικές διεργασίες. Η δύναμη των ιστοριών και τις αφηγήσεων στις οποίες μυηθήκαμε –πότε φανταστικές, παραμυθένιες ή πραγματικές- σε συνδυασμό με την υπόδυση ρόλου, συνέβαλαν στο να μυηθούν τα παιδιά, οι έφηβοι και οι νέοι από Κύπρο κι Ευρώπη στον κόσμο του παιδιού-πρόσφυγα, να συναισθανθούν ολόπλευρα την εμπειρία του, να ταυτιστούν μαζί του και να εκφράσουν συνεπώς μέσα από τον δικό τους προσωπικό φακό το βίωμα που αποκόμισαν.

Αυτή είναι η μαγεία και η ισχύς του Δράματος, του Θεάτρου: να προσεγγίσεις και να κατανοήσεις ανθρώπους και καταστάσεις που ποτέ δεν έζησες και πιθανόν ποτέ να μη ζήσεις. Την ίδια ώρα, είχαν τη δυνατότητα να ταυτιστούν με τις αληθινές αφηγήσεις των παιδιών-προσφύγων που βρίσκονταν μαζί τους στα εργαστήρια ή στη γειτονιά ή στο σχολείο, γεγονός που ενδυνάμωσε το ψυχοσυναισθηματικό τους βίωμα, και σε συνάρτηση με τη φαντασία, τη δημιουργικότητά τους, τους ενέπνευσε να πλάσουν τους δικούς τους κόσμους. 

Μια από τις διαπιστώσεις μου ήταν ότι αυτή η έκδοση λειτούργησε υποσυνείδητα και ως μια άσκηση δημιουργικής γραφής για πολλά παιδιά. Για ορισμένα μάλιστα, μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι έχουν λαμπρό “λογοτεχνικό” μέλλον μπροστά τους. Πώς νιώθετε που όλοι εσείς οι διοργανωτές του project δίνετε αφορμές στους νέους για να ξεδιπλώσουν το ταλέντο τους; 

Η αφήγηση και η δημιουργική γραφή αποτελούσαν βασικές συνιστώσες των θεατροπαιδαγωγικών εργαστηρίων. Η δομή και το θεματικό περιεχόμενό τους ενδυνάμωσαν τους συμμετέχοντες ώστε να είναι σε θέση να εκφραστούν προφορικά και γραπτώς (αξιοποιώντας εργαλεία δημιουργικής γραφής), να πλάσουν και να μοιραστούν με την ομάδα τη δική τους προσωπική ματιά γύρω από το ταξίδι του παιδιού-πρόσφυγα και την εμπειρία του εγκλεισμού εξαιτίας της πανδημίας. Για εμάς, η μύηση των παιδιών, των εφήβων και των νέων στη δημιουργική γραφή αποτέλεσε πράξη συνειδητή ώστε να εφοδιαστούν με ένα ακόμη εργαλείο επεξεργασίας και διαχείρισης δύσκολων συναισθημάτων και σκέψεων που απορρέουν από τις μεγάλες προκλήσεις της ζωής.

Η δημιουργική γραφή, πέρα από χάρισμα μπορεί επί της ουσίας να σταθεί ως ένα πεδίο συνομιλίας κι επικοινωνίας με τον εαυτό μας, με τους άλλους, με τα γεγονότα που διαδραματίζονται γύρω μας. Μια γέφυρα προσέγγισης κι ένα πεδίο έκφρασης του πνεύματος και της ψυχή μας, σε πείσμα των γκρίζων καιρών που διανύουμε, τρέχοντας ξοπίσω από την αλματώδη τεχνολογική πρόοδο, τον καταναλωτισμό και την επιφανειακή ζωή.

Αισθανόμαστε μεγάλη χαρά που οι συμμετέχοντες μας εμπιστεύτηκαν και ανταποκρίθηκαν θετικά στο κάλεσμά μας για να μοιραστούν μαζί μας και με όλους τους αναγνώστες τις αφηγήσεις και τις γραφές τους. Νιώθουμε βεβαίως μεγάλη ευθύνη να συνεχίσουμε να προσφέρουμε ευκαιρίες και να δημιουργούμε τις κατάλληλες συνθήκες ώστε τα παιδιά, οι έφηβοι και οι νέοι να ανακαλύπτουν καινούριες πτυχές του εαυτού τους και των ταλέντων τους, υλοποιώντας τις για το κοινό καλό. Το γεγονός ότι η έκδοση «Αφηγήσεις στη θαλασσοφίλητη γη» έλαβε έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας στην Κύπρο, για ένταξή της στις σχολικές βιβλιοθήκες, μας χαροποιεί κι ευελπιστούμε πως περισσότερα παιδιά θα εμπνευστούν και θα μυηθούν στη δημιουργική γραφή και στη φιλαναγνωσία. 

Δημιουργείτε Πολιτισμό σε μια πανέμορφη «θαλασσοφίλητη γη», ταυτόχρονα ωστόσο με τόσα εξωτερικά προβλήματα που δοκιμάζουν τη χώρα σας αλλά και τη δική μας. Είναι ικανός άραγε ο Πολιτισμός να ενώσει; Για παράδειγμα μπορούν να διεισδύσουν οι “πολιτιστικές” σας φωνές στην Κατεχόμενη Κύπρο ή οι πόρτες είναι κλειστές; Αυτό είναι ένα θέμα που για εμάς στην Ελλάδα είναι παντελώς άγνωστο. Πείτε μας την εμπειρία σας. 

Ως Ομάδα Νέων ANTAMOSIS έχουμε βαθιά πίστη στη δύναμη του Πολιτισμού, τόσο για τον Άνθρωπο όσο και την ομάδα, το κοινωνικό σύνολο. Ναι, πιστεύουμε ότι ο Πολιτισμός και συγκεκριμένα οι τέχνες μπορούν να ενώσουν. Μπορούν να φέρουν τους ανθρώπους σε επαφή με την αλήθεια τους και να τους επιτρέψουν να συναντήσουν τις αλήθειες των άλλων ανθρώπων. Ο πολιτισμός προσφέρει πολλές γέφυρες για επαφή, επικοινωνία, αλληλοκατανόηση και αλληλοστήριξη γι’ αυτό και τα ίδια τα κράτη, ευρωπαϊκοί και διεθνείς φορείς και οργανισμοί εφαρμόζουν πολιτισμικά προγράμματα ώστε να φέρουν τους λαούς τους πιο κοντά.

Τα τελευταία χρόνια, οι πολιτιστικές φωνές των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων βρίσκουν ευκολότερα μονοπάτια σύμπνοιας και πολιτιστικής ώσμωσης. Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά το 2011-2013, η ANTAMOSIS συμμετείχε στο αρχαιολογικό δικοινοτικό πρότζεκτ «Cyprus Artefact Treasure» με ομάδα 10 Ελληνοκύπριων και όχι μόνο παιδιών ηλικίας 8-11 ετών και 4 εμψυχωτές από την Πάφο, και δεκαμελή ομάδα Τουρκοκύπριων παιδιών από το Πολιτιστικό Κέντρο (της κατεχόμενης) Αμμοχώστου, σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Παιδικού Κινηματογράφου στην Κύπρο (με τη στήριξη των Cyprus Community Media Center, και της Αμερικανικής Πρεσβείας). Στο πρόγραμμα αυτό τα παιδιά συνδημιούργησαν κινούμενα σχέδια, δραματοποιήσεις, ζωγραφιές, μελέτησαν την αρχαιολογική και πολιτιστική κληρονομιά του νησιού μας, πραγματοποίησαν επί τόπου επισκέψεις σε αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους, έμαθαν ο ένας στον άλλο λέξεις και φράσεις από τις γλώσσες τους και δημιούργησαν φιλίες, υπερβαίνοντας στερεότυπα και προκαταλήψεις.

Με παρόμοιο τρόπο εργάζονται κι άλλοι φορείς, όπως για παράδειγμα ο Όμιλος Ιστορικού Διαλόγου κι Έρευνας και το Σπίτι της Συνεργασίας, με υλοποίηση δικοινοτικών εκπαιδευτικών (π.χ., πρόγραμμα IMAGINE) και αθλητικών προγραμμάτων, δικοινοτικών πολιτιστικών φεστιβάλ, χορωδιών παιδιών κι ενηλίκων, ομάδα χορού, παραστάσεις και εικαστικές εκθέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων καλλιτεχνών, δικοινοτικές λογοτεχνικές εκδόσεις και άλλες δράσεις.

Αξίζει να μοιραστώ μαζί σας ότι επί του παρόντος, διατελώ Νεαρή Πρέσβειρα της δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά, η οποία εργάζεται αδιαλείπτως για τη συντήρηση και αναστήλωση αρχαιολογικών μνημείων, χώρων ιστορικής και θρησκευτικής αξίας τόσο στην ελεύθερη όσο και στην κατεχόμενη Κύπρο. Ο πολιτισμός, η πολιτιστική κληρονομιά, έφερε κοντά σε αυτή την περίπτωση ανθρώπους από τις δυο κοινότητες ώστε να συνεργαστούν με σκοπό να προστατέψουν τα έργα και τα κληροδοτήματα που άφησαν οι παλαιότερες γενιές στο νησί. Γιατί αυτά και η ανάγκη διατήρησή τους ως μέρος της Παγκόσμιας Ανθρώπινης Πολιτιστικής Κληρονομιάς υπερβαίνουν κάθε διαχωρισμό, διαφωνία, σύγκρουση ή οδόφραγμα. 

Τι αποκομίσατε από την επαφή σας με τους Σύριους πρόσφυγες; Πολλές φορές η κοινωνία είναι διχασμένη απέναντι σε έννοιες τι είναι μετανάστης και τι πρόσφυγας, από πού προέρχεται ο καθένας, τι σκοπούς έχει, τι ρόλο παίζουν οι ΜΚΟ κτλ. Εσείς τι έχετε να πείτε για τους ανθρώπους με τους οποίους επικοινωνήσατε και εργαστήκατε γι’ αυτό το βιβλίο; 

Αυτό που αισθανθήκαμε και κατανοήσαμε στα εργαστήρια ως ομάδα είναι το πόσο μοιάζουμε οι άνθρωποι μεταξύ μας, είτε οριζόμαστε ως «πρόσφυγες», ως «μετανάστες» ή απλά πολίτες μιας χώρας. Τα παιδιά, οι έφηβοι, οι νέοι είτε είναι «πρόσφυγες», «μετανάστες» είτε όχι, δεν παύουν να έχουν τις ανάγκες και τα δικαιώματα που έχει κάθε παιδί, έφηβος ή νέος: αγάπη, χαρά, ανεμελιά, γαλήνη, παιχνίδι, φιλία, οικογένεια, κατανόηση, ένταξη και αποδοχή, σεβασμό, μόρφωση, ασφάλεια, προστασία, την ανάγκη να κάνει όνειρα για ένα καλό μέλλον. Νιώσαμε πως κι εμείς οι ίδιοι θα μπορούσε εύκολα -στο γεωγραφικό σημείο όπου βρίσκεται το νησί μας και εν μέσω όλων των πολιτικών εξελίξεων που βιώνουμε διαρκώς- να βρεθούμε στη θέση τους, μια θέση στην οποία δεν επέλεξαν να βρεθούν και ούτε μπορούσαν να αποφύγουν, μιας και θα έθεταν σε κίνδυνο τη ζωή τους.

Αυτές οι διαπιστώσεις μας ώθησαν να ανοίξουμε τις καρδιές μας, να μοιραστούμε τις αλήθειες μας και να έρθουμε πιο κοντά, με ειλικρίνεια και αυθορμητισμό. Αυτά επιχειρήσαμε να ενσταλάξουμε στην έκδοση «Αφηγήσεις στη θαλασσοφίλητη γη», ώστε περισσότεροι άνθρωποι, μικροί και μεγάλοι, να μυηθούν στο ταξίδι που πραγματώσαμε εμείς ως συνοδοιπόροι του παιδιού-πρόσφυγα. Θελήσαμε να ανοίξουμε μέσω της έκδοσης του βιβλίου ακόμη μια πύλη ώστε οι συμπολίτες μας να αναγνωρίσουν πίσω από τους αριθμούς των προσφύγων, πραγματικούς ανθρώπους των οποίων οι ζωές έχουν ανατραπεί. Τόσο η Ελλάδα όσο και η Κύπρος αποτελούν χώρες υποδοχής και φιλοξενίας προσφύγων. Είναι αναγκαίο να ληφθούν μέτρα ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης των προσφύγων και του ντόπιου πληθυσμού, προς ώριμη κι αλληλέγγυα διαχείριση των ζητημάτων που προκύπτουν από την προσφυγική κρίση.

Για την έκδοση του βιβλίου «Αφηγήσεις στη θαλασσοφίλητη γη» συνεργάστηκα με αρκετούς ανθρώπους, στους οποίους είμαι βαθιά ευγνώμων για την ουσιαστική τους συμβολή. Η εικονογράφηση αντλεί λεπτομέρειες από τοιχογραφία του καλλιτέχνη Ανατόλιο Σπυρλίδη (Royal Venom). Η καλλιτεχνική επιμέλεια-σελιδοποίηση πραγματοποιήθηκε από τον Βάσο Βλάχο ενώ η γλωσσική επιμέλεια από τις Στέλλα Δημητρίου και Δέσποινα Ιωαννίδου. Η Κοινωνιολόγος (ΜΑ Σπουδές Φύλου) Ραφαέλλα Πενταρά προλόγισε την έκδοση. Λάβαμε επίσης εισηγήσεις από μια μικρή ομάδα κριτικών αναγνωστών. Να ευχηθώ σε όλους τους μικρούς και μεγάλους φίλους αναγνώστες ένα τρυφερό και συνειδητό αναγνωστικό ταξίδι στις «Αφηγήσεις στη θαλασσοφίλητη γη». 

Κυρία Σωκράτους, εμψυχώτρια των εργαστηρίων κι επιμελήτρια της έκδοσης, θέλουμε να σας ευχαριστήσουμε από καρδιάς για τις απαντήσεις σας και να σας συγχαρούμε για τις υπέροχες δράσεις σας. 

Για το apostaktirio.gr, 

Αλέξανδρος Ακριτίδης
Συγγραφέας, Σύμβουλος Εκδόσεων Αποστακτήριο 

Για περισσότερες πληροφορίες γύρω από την έντυπη έκδοση «Αφηγήσεις στη θαλασσοφίλητη γη» (ISBN 978-9925-7726-0-5, περιορισμένος αριθμός αντιτύπων) μπορείτε να αποταθείτε στο τηλέφωνο (+357) 96 21 99 21 ή στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε. ή να αποστείλετε μήνυμα στην ομώνυμη σελίδα στο Facebook: https://www.facebook.com/antamosis/