«Η φωτογραφία του ξεριζωμού»
Άννα Τσιλιγκίρογλου – Φαχαντίδου
Εκδόσεις Πηγή

Έχοντας διαβάσει αρκετά λογοτεχνικά βιβλία που έχουν ως φόντο τη Μικρά Ασία, θα ομολογούσα χωρίς περιστροφές ότι πολλές φορές υπήρξα καχύποπτος. Γιατί είναι αλήθεια πως με όπλο το συναίσθημα, τον έρωτα, τις δακρύβρεχτες ιστορίες, δημιουργούνται διαρκώς έργα για την πονεμένη εκείνη περίοδο, που πολλά εξ αυτών στοχεύουν στην τέρψη του αναγνώστη και όχι στην πραγματική γνώση. «Η φωτογραφία του ξεριζωμού» ωστόσο δεν ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία. Είναι από μόνο του ένα βιβλίο – ντοκουμέντο, που αναφέρεται στην οδυνηρή φυγή των Ελλήνων, από τους τόπους τους στην Καππαδοκία με προορισμό την φτωχή και ανέτοιμη, να περιθάλψει τόσους κατατρεγμένους ανθρώπους, Ελλάδα. Σε μια επώδυνη “μετάβαση” που θα άλλαζε για πάντα την ζωή τους… 

Η συγγραφέας Άννα Τσιλιγκίρογλου – Φαχαντίδου, με φόντο μια αληθινή φωτογραφία, αφηγείται την ιστορία της οικογένειας Τσιλιγκίρογλου, κατά την περίοδο της ανταλλαγής των πληθυσμών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων το 1924. Περιγράφει την ευμάρεια των ελληνικών οικογενειών στη Νεάπολη της Καππαδοκίας, τις προετοιμασίες και τις διαδικασίες για την ανταλλαγή, και, τέλος, τη δύσκολη αποκατάσταση στη Νεάπολη της Θεσσαλονίκης. Αλήθεια, πώς είναι να χάνεις όλο σου το βιος, μέσα σε λίγες μέρες; Πώς είναι να έχεις μια “στρωμένη” ζωή, με όμορφες οικίες, με ιδιόκτητη γη, με εργατικό προσωπικό και να βρίσκεσαι ξαφνικά σε λοιμοκαθαρτήρια και καραντίνες; Πώς είναι να χτίζεις μέσα από τις στάχτες σου ένα καινούριο μέλλον; 

Χωρίς να στερείται από λογοτεχνικό λόγο, το κείμενο της Άννας Τσιλιγκίρογλου – Φαχαντίδου σε ταξιδεύει, σου διδάσκει πράγματα, σε κάνει να αναλογιστείς πόσα περνούν οι λαοί, ως αποτέλεσμα των πολέμων. Μας υπενθυμίζει πως οι Έλληνες πρόσφυγες μπορεί να έχασαν για πάντα τα πατρογονικά τους χώματα, μα ποτέ δεν ξέχασαν από πού προήλθαν. Δεν λησμόνησαν τις συνήθειές τους, τα έθιμα και τα θρησκευτικά τους πιστεύω. Έσωσαν τις εικόνες τους αλλά και όσα Χριστιανικά κειμήλια χωρούσαν στις λιγοστές αποσκευές τους. 

Αυτό το βιβλίο αποτελεί επίσης ένα πολύ σημαντικό τεκμήριο για την Ιστορία της Θεσσαλονίκης. Πολλές περιοχές της πόλης χτίστηκαν από πρόσφυγες των παράλιων περιοχών της Μικράς Ασίας, της Κωνσταντινούπολης, του Πόντου και της Καππαδοκίας. Και είμαι βέβαιος πως πολλοί νέοι αγνοούν πως ο οικισμός της Νεάπολης Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκε από Καππαδόκες πρόσφυγες. Από διωγμένους που έπεσαν θύματα ευρωπαϊκών “σχεδιασμών”, πολιτικών κινημάτων και εθνικιστικών εξάρσεων. Και για να μην ξεχνάμε, υπήρχαν άνθρωποι, όπως ο Αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών, Fridjof Nansen, πρωταγωνιστής της οργάνωσης της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, που διατύπωναν επίσημα πως αυτοί οι πληθυσμοί δεν μπορούσαν να ονομάζονται προσφυγικοί, επειδή δεν ήταν αλλογενείς, ενώ άλλοι διπλωμάτες τούς ονόμαζαν προκλητικά «Έλληνες από ξένες παραλίες». Στο ίδιο μήκος κύματος και η ίδια η Συνθήκη της Λωζάνης που τους ανέφερε επίσημα ως μετανάστες... Συνεπώς, οι Μικρασιάτες και οι Πόντιοι πρόσφυγες, από την πρώτη στιγμή της άφιξής τους, θεωρούνταν de facto “ενσωματωμένοι” πολίτες του ελληνικού κράτους κι έτσι η ευθύνη αποκατάστασής τους βάραινε μόνο το ίδιο το κράτος χωρίς καμιά υποχρέωση διεθνούς προστασίας από τους διάφορους οργανισμούς. Και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, τους Έλληνες πρόσφυγες δεν τους περιέθαλπαν οι ΜΚΟ, δεν τους έδιναν χρήματα οι διάφοροι οργανισμοί, δεν τους υποδέχονταν σε οργανωμένες δομές με γιατρούς και κοινωνικούς λειτουργούς...

Υπήρξαν στιγμές στο βιβλίο που ειλικρινά συγκινήθηκα. Οι αγώνες αυτών των ταλαιπωρημένων ανθρώπων, οι απώλειες σε συγγενείς και σε περιουσίες, το πείσμα να επιβιώσουν και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους… Όλα αυτά μαζί δημιούργησαν ένα άριστο, ιστορικό αλλά και λογοτεχνικό, συνάμα, κράμα. Η δε αυτοψία και αναζήτηση της οικίας της φωτογραφίας από τη συγγραφέα με συντάραξε και μου υπενθύμισε ότι κι εγώ πρέπει να αναζητήσω κάποια στιγμή την οικία των δικών μου προγόνων, έστω και γκρεμισμένη… 

Κυρία Τσιλιγκίρογλου – Φαχαντίδου, από τα βάθη της καρδιάς μου σας συγχαίρω για την εξαιρετική καταγραφή σας. 

Αλέξανδρος Ακριτίδης, συγγραφέας

Σελίδα του βιβλίου: http://www.pigi.gr/?product=h-fotografia-tou-xerizomou