"Μαινάδες του Κηφισού"
Ελένη Στασινού
Εκδόσεις Γκοβόστη 

Είναι αλήθεια ότι, όταν πιάνεις στα χέρια σου ένα βιβλίο της Ελένης Στασινού, γνωρίζεις από πριν ότι θα έρθεις αντιμέτωπος με μια γραφή ουσιαστική, πεπαιδευμένη, ευφυή και άκρως διδακτική. Οι Μαινάδες του Κηφισού, λοιπόν,  επιβεβαιώνουν απόλυτα τη φήμη της συγγραφέως ότι αυτό, που κάνει, το κάνει καλά. 

Πέντε φίλες, πάνω στην όμορφη νιότη τους, ως άλλες “Μαινάδες” της μυθολογίας, δημιουργούν τον δικό τους μικρόκοσμο. Μπορεί να προέρχονται από ετερόκλητες κοινωνικά και οικονομικά οικογένειες, όμως τις ενώνει η παιδική αθωότητα, η αγνότητα, η αγάπη για την περιπέτεια και το άγνωστο. Αγαπούν τη φύση, αδημονούν για τον έρωτα, αμφισβητούν τα κενά που αφήνει απέναντί τους η πολιτική με τον άκρατο κομματισμό των ανθρώπων, αλλά και η θρησκεία, κυρίως σε θέματα που πραγματεύεται η Παλαιά Διαθήκη. Ανακαλύπτουν τις αλλαγές που συντελούνται στα ανθρώπινα σώματα και γνωρίζουν τα πρώτα στάδια της σεξουαλικότητάς τους. Πώς προσλαμβάνουν λοιπόν αυτά τα αθώα πλάσματα την ιστορικο-πολιτική λαίλαπα της κατοχής και του εμφυλίου, που έχει στιγματίσει τους γονείς τους; Πώς αντιλαμβάνονται τα προβλήματα του πολιτικού διχασμού, των διώξεων και του ανελέητου κυνηγητού των “αριστερών” απογόνων; Το βιβλίο θίγει, συνεπώς, τα άπειρα προβλήματα της μεταπολεμικής Ελλάδας, με τον κομματικό στιγματισμό, τον πλουτισμό των “συστημικών” ανθρώπων, τη μεγάλη ανεργία και τη σκληρή μετανάστευση. 

Οι «Μαινάδες του Κηφισού» έχουν μια κεντρική ηρωίδα. Την Βιργινία. Μια νεαρή κοπέλα που ξεχωρίζει για την προσωπικότητά της και για την τόλμη με την οποία αντικρίζει τη ζωή. Η Βιργινία, μεγαλώνοντας, γίνεται σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης, της σοφίας, της ωριμότητας, της οικουμενικής γνώσης, συνδυάζοντας έναν ακέραιο χαρακτήρα με τη μόρφωση. Μια ηρωίδα που η ιστορία και το κοινωνικό γίγνεσθαι δεν την θέλουν στους κόλπους της. Μια ηρωίδα που, ως άλλη Στέλλα του Κακογιάννη, θα βροντοφωνάξει πως κανείς δεν μπορεί να φυλακίσει την ψυχή της, παρά το όποιο τίμημα, ενδεχομένως, θα πληρώσει. 

Οι ιστορίες της κάθε οικογένειας μπλέκονται σε ένα κουβάρι τραγικών συμπτώσεων, μυστικών, παιδικών ονείρων, μίσους και εκδίκησης. Όσα αποστρεφόμαστε, συχνά εισβάλουν απειλητικά μέσα στη ζωή μας, σαν υπόθεση αρχαίας τραγωδίας. Οι γονείς είναι μεταξύ τους φίλοι κι εχθροί ταυτόχρονα. Οι έρωτες άλλοτε γίνονται ποθητή αμαρτία κι άλλοτε ανεπιθύμητη διαδικασία. Η τραγική ειρωνεία, λοιπόν, περιγελάει τους πρωταγωνιστές, υποβάλλοντάς τους διαρκώς σε νέες ψυχολογικές δοκιμασίες. 

Όλα αυτά ωστόσο, έχουν ένα συνδετικό κρίκο. Το αλάτι. Το στοιχείο που με έναν σχεδόν υπερβατικό τρόπο, διαθέτει μνήμη, διαθέτει ψυχή, καθορίζει τις ζωές των ηρώων. Η Ελένη Στασινού διαχειρίζεται και πάλι το μεταφυσικό, αν και πιο αμυδρά αυτή τη φορά, ως τετελεσμένο και υπαρκτό στοιχείο στη ζωή των ανθρώπων. Το αλάτι, ως αρχέτυπη δύναμη, “συντηρεί” κυριολεκτικά και μεταφορικά την υπόθεση, στιγματίζει τους τόπους, παρεμβαίνει στην ίδια τη μοίρα. 

Η γραφή της Ελένης Στασινού είναι γλαφυρή και ουσιώδης, ενώ οι διάλογοι σε αρκετές περιπτώσεις θυμίζουν θεατρικό έργο. Θαλασσινές αφηγήσεις που φανερώνουν ότι στις φλέβες μας ρέει το ίδιο αίμα με τον Καρκαβίτσα και σκηνές απόλυτου σουρεαλισμού, ιδίως στην περιγραφή μιας κηδείας, που η συγγραφέας την παρακολουθεί με ένα εκπληκτικό Plan Sequence, που θυμίζει Θεόδωρο Αγγελόπουλο. Μα η αφηγήτρια δεν έχει πουθενά έναν απρόσωπο ρόλο. Είναι παντογνώστρια, με όλη τη σημασία της λέξεως και συχνά γίνεται ακόμα και η φωνή στο υποσυνείδητο των ηρώων της. 

Όλα λοιπόν στη ζωή κάνουν κύκλους. Η αγάπη, το μίσος, η αλήθεια, το ψέμα, η ευτυχία, η δυστυχία, η φιλία, η έχθρα. Τίποτα δεν κυλάει γραμμικά και τίποτα δεν καθορίζει το μέλλον, όσο κι αν ο άνθρωπος επιδιώκει να το χειραγωγήσει. Ολοκληρώνοντας, θεωρώ ότι οι «Μαινάδες του Κηφισού» είναι ένα έργο από αυτά που σαν αλάτι ερεθίζει τις πληγές μας αλλά και που σαν αλάτι “νοστιμεύει” την αναγνωστική μας αδημονία. Πράγματι, η Ελένη Στασινού μάς προσέφερε άλλο ένα σημαντικό λογοτεχνικό έργο.   

Αλέξανδρος Ακριτίδης, Συγγραφέας

Σελίδα του βιβλίου: https://www.govostis.gr/product/1515/mainades-toy-kifisoy.html