Άννα Ιωαννίδου
Ισότητα των συζύγων στο σύγχρονο Οικογενειακό Δίκαιο
Την δεκαετία του ΄80 , σε μία προσπάθεια φιλελευθεροποίησης των θεσμών, υπό το πνεύμα της γενικότερης πολιτικής και κοινωνικής ευαισθητοποίησης γύρω από το γυναικείο ζήτημα, πραγματοποιούνται μία σειρά από καινοτόμες αλλαγές στο νομικό καθεστώς των γυναικών και ιδίως σε αναχρονιστικές ρυθμίσεις του Οικογενειακού Δικαίου. Οι μεταρρυθμίσεις ήταν εναρμονισμένες με την συνταγματική επιταγή περί ισότητας των δύο φύλων, προς την οποία τείνουν όλες οι διατάξεις του σύγχρονου Οικογενειακού Δικαίου. Η αλλαγή που επήλθε θεωρήθηκε προοδευτική στο βαθμό που όχι μόνο διατάρασσε τις άνισες συζυγικές σχέσεις, που παραδοσιακά αναπτύσσονταν στην οικογενειακή εστία, αλλά και ευαισθητοποιούσε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς σχετικά με το θέμα των διακρίσεων μεταξύ ανδρών και γυναικών στο χώρο της οικογένειας.
Το νέο Οικογενειακό Δίκαιο, το οποίο είναι σε ισχύ από το 1983 , ορίζει τον ισότιμο σε όλα τα επίπεδα ρόλο των συζύγων στα πλαίσια των οικογενειακών υποχρεώσεων, στην άσκηση της γονικής μέριμνας και στην ρύθμιση του συζυγικού βίου. Βάσει των νέων ρυθμίσεων , το ζευγάρι φέρει από κοινού - ο κάθε σύζυγος ανάλογα με τις δυνάμεις του - τα βάρη του γάμου ως προς την αντιμετώπιση των οικογενειακών αναγκών. Η ρύθμιση από τους συζύγους του κοινού τους βίου πρέπει να μην εμποδίζει την επαγγελματική και την υπόλοιπη δραστηριότητα του κάθε συζύγου και να μην παραβιάζει τη σφαίρα της προσωπικότητας του. Επιπλέον, ο θεσμός της προίκας , η ανδρική αρχηγία και η πατρική εξουσία επί της οικογένειας καταργήθηκαν. Η γυναίκα διατηρεί υποχρεωτικά και μετά τον γάμο το επώνυμό της και κατά συνέπεια αντιμετωπίζεται από τον νόμο ως αυτόνομη προσωπικότητα. Προς την κατεύθυνση της ισότητας και της ιδιωτικής αυτονομίας κινείται τόσο η θεσμοθέτηση του συναινετικού διαζυγίου όσο και η ρύθμιση της δυνατότητας «αξίωσης συμμετοχής» του καθένα από τους συζύγους στην περιουσία που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου.
Ως προς τις σχέσεις γονέων και τέκνων σημειώνεται ότι η γονική μέριμνα ασκείται πλέον και από τους δύο γονείς από κοινού και έχει σαν αντικείμενο όλα τα θέματα που σχετίζονται με την επιμέλεια του παιδιού, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπηση του σε κάθε υπόθεση που αφορά το πρόσωπο του παιδιού ή την περιουσία του. Επιπλέον , κατά την καθημερινή άσκηση της γονικής μέριμνας , κάθε απόφαση των γονέων πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του παιδιού. Η ανατροφή , επίσης , των παιδιών πρέπει να γίνεται χωρίς διάκριση φύλου , δηλαδή οι γονείς δεν πρέπει να αναπαράγουν κοινωνικά στερεότυπα περί «γυναικείου» ή «ανδρικού» κοινωνικού ρόλου και «γυναικείων» ή «ανδρικών» επαγγελμάτων.
Όπως έχει προαναφερθεί , έχουν σημειωθεί εκσυγχρονιστικά βήματα και σημαντικές βελτιώσεις σε νευραλγικές ρυθμίσεις και θεσμούς του Οικογενειακού Δικαίου, που αφορούν τον έγγαμο βίο , την νομική θέση της γυναίκας στην οικογένεια , τις περιουσιακές σχέσεις των συζύγων , το διαζύγιο και την γονική μέριμνα.
Αξίζει, όμως , να υπογραμμιστεί και ένα ακόμη χαρακτηριστικό γνώρισμα του σύγχρονου Οικογενειακού Δικαίου. Στις συγκεκριμένες διατάξεις, σε αντίθεση με την πλειοψηφία των διατάξεων του Αστικού Κώδικα, αποτυπώνεται η διάσταση και των δύο φύλων, καθώς υπάρχουν αρκετές διατάξεις , που αναφέρονται στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της έγγαμης γυναίκας , της μητέρας και του πατέρα και εν γένει ρυθμίζονται ζητήματα μητρότητας και πατρότητας. Για παράδειγμα , ο Αστικός Κώδικας με μία αρκετά φιλελεύθερη νομική ρύθμιση αναγνωρίζει το αναπαραγωγικό δικαίωμα και στην άγαμη γυναίκα και της δίνει την δυνατότητα να προσφύγει ακόμη και στην μέθοδο της τεχνητής γονιμοποίησης. Ωστόσο , η πρόβλεψη που αφορά το επώνυμο των τέκνων , που γεννήθηκαν σε γάμο στην πράξη δεν διευκολύνει την λήψη του επωνύμου της μητέρας ή και των 2 γονέων , με αποτέλεσμα στην πλειοψηφία των περιπτώσεων να χρησιμοποιείται αυτόματα το επώνυμο του πατέρα.
Η Άννα Ιωαννίδου γεννήθηκε και κατοικεί στη Θεσσαλονίκη. Ασκεί το επάγγελμα του Δικηγόρου, ενώ ταυτόχρονα πορεύεται στα μονοπάτια της Λογοτεχνίας. Εκτός από Δικηγόρος και μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης είναι επίσης Πολιτικός Επιστήμων και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στην Ιστορία, Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία του Δικαίου τμήματος Νομικής ΑΠΘ.