«Τα κορίτσια πίσω από τη χαραμάδα»
Βάσω Ζαφειροπούλου
Άνεμος εκδοτική 

Πόσο δύσκολο είναι να αναγκάζεται ένα παιδί, λόγω ορισμένων συνθηκών, να εγκαταλείπει την οικογενειακή θαλπωρή και να καταλήγει σε ένα ίδρυμα; Πώς να αισθάνονται άραγε «Τα κορίτσια πίσω από τη χαραμάδα», που αγναντεύουν τη ζωή μόνο μ’ αυτόν τον τρόπο; Σ’ αυτά τα δύσβατα μονοπάτια θα οδηγήσει η Βάσω Ζαφειροπούλου τον αναγνώστη με το ομώνυμο κοινωνικό της μυθιστόρημα,  που κυκλοφόρησε πρόσφατα από την Άνεμος Εκδοτική. 

Βρισκόμαστε περίπου στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Η μικρή Μαρίνα, έπειτα από τον θάνατο της ανύπαντρης μητέρας της, καταλήγει στο ιδιωτικό ίδρυμα “Η Πύλη του Ουρανού”, που διευθύνεται “αφιλοκερδώς” από τον κύριο Ηρακλή Πιταώνη και φιλοξενεί ορφανά ή εγκαταλελειμμένα κορίτσια. Πώς θα είναι η ζωή της Μαρίνας εκεί; Θα βρει έστω και την ελάχιστη θαλπωρή και αγάπη που χρειάζεται κάθε παιδί σ’ αυτήν την τρυφερή ηλικία; Ποιοι θα είναι οι ύφαλοι με τους οποίους θα έρθει αντιμέτωπη; Θα καταφέρει με το μικρό της βαρκάκι να τους αποφύγει και να προσδέσει σε απάνεμα λιμάνια; Με την ενηλικίωσή της θα σταθεί στα πόδια της ώστε  να απαγκιστρωθεί κάποια στιγμή από το ίδρυμα; Θα μπορέσει η Μαρίνα να βρει τις ισορροπίες της και να αποδεσμευτεί από τους εφιάλτες του παρελθόντος; 

Ακολουθώντας τα φοβισμένα και δειλά βήματα της μικρής Μαρίνας και φτάνοντας μαζί της βήμα βήμα προς την ενηλικίωση της, ο αναγνώστης κατανοεί σε βάθος την ψυχοσύνθεση των παιδιών που ζουν και μεγαλώνουν σε ιδρύματα. Αξίζει να σημειώσω ότι στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα μάς παρατίθενται δυο διαφορετικού είδους ιδρύματα. Από τη μια στην  «Πύλη του Ουρανού»  (ιδιωτικής πρωτοβουλίας), όπου μεγαλώνει η Μαρίνα, όλα τα παιδιά ακολουθούν το ίδιο τυποποιημένο πρόγραμμα, έτσι ώστε να μην δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να εκφραστεί ή να αναδείξει τις ατομικές του δεξιότητες. Η προσωπικότητα του ατόμου καταρρακώνεται, καθώς η σωματική τιμωρία σε κάθε του ατόπημα γίνεται ο μόνιμος εφιάλτης του. Τα παιδιά, εκτός από τις ώρες του σχολείου, περνάνε όλο τον υπόλοιπο χρόνο τους κλεισμένα μέσα στο ίδρυμα, βοηθώντας στις καθημερινές δουλειές. Επομένως, είναι συνήθως κυριευμένα από φόβο, σύγχυση, ανασφάλεια, αβεβαιότητα, άγχος, μοναξιά, θλίψη, αίσθημα εγκατάλειψης, χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η έλλειψη κοινωνικότητας είναι εμφανέστατη… Από την άλλη «Η Χαρούμενη φωλιά» είναι ένα Κρατικό Ίδρυμα με ειδικούς ψυχολόγους, παιδαγωγούς και κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό. Τα παιδιά μπορούν να εκφραστούν ελεύθερα και η διαφορετικότητά τους γίνεται σεβαστή. Παρόλα αυτά υπάρχουν κοινά σημεία στην ψυχολογία των παιδιών, που μεγαλώνουν είτε στο ένα ίδρυμα είτε στο άλλο: αισθάνονται μοναξιά, ενώ η έλλειψη της μητρικής αγκαλιάς είναι κάτι που τους στεναχωρεί και δεν αναπληρώνεται. Συμπεριφέρονται σαν μικροί ναυαγοί σ’ ένα νησί, όπου το ένστικτο αυτοσυντήρησης και επιβίωσης είναι έντονο, μιας και μόνοι τους πρέπει να βρουν τον δρόμο για την διάσωσή τους. 

Το νέο αυτό μυθιστόρημα της Βάσως Ζαφειροπούλου τολμάει να αγγίξει θέματα, όπως η ορφάνια, η εγκατάλειψη αλλά και η κακοποίηση ενός παιδιού σε κάθε της έκφανση· σωματική, λεκτική, σεξουαλική. Ανυπεράσπιστες αθώες ψυχές, έρμαια του κάθε τυχάρπαστου, που προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την ορφάνια τους ακόμα και με σκοπό τα οικονομικά οφέλη. Δεν ωραιοποιεί, ούτε αποκρύβει γεγονότα, που, πιθανόν, σοκάρουν τον αναγνώστη. Αντιθέτως, του παρουσιάζει κοινωνικά προβλήματα με τα οποία, ίσως, δεν έχει έρθει ποτέ αντιμέτωπος ή που αποφεύγει να κοιτάξει κατάματα. 

Όπως αναφέρεται στο εξώφυλλο του βιβλίου, αυτό το μυθιστόρημα είναι βασισμένο σε αληθινή ιστορία. Δεν ξέρω ποια σημεία αναφέρονται στην πραγματική ιστορία της ηρωίδας και ποια είναι προϊόν μυθοπλασίας. Ένα είναι σίγουρο. Το κείμενο της Βάσως Ζαφειροπούλου είναι συγκλονιστικό, γεμάτο ανατροπές και καταφέρνει να διεγείρει ποικίλα συναισθήματα, όπως συγκίνηση, οργή, συμπόνια θλίψη, απέχθεια ή συμπάθεια. Η επιλογή δε της πρωτοπρόσωπης αφήγησης κάνει το κείμενο πιο άμεσο, ζωντανό και δυνατό. Βέβαια εκτός από τα μελανά στοιχεία, που στοιχειώνουν τον κόσμο των πρωταγωνιστριών, υπάρχουν και φωτεινές ηλιαχτίδες, που ζεσταίνουν τις ταλαιπωρημένες ψυχές τους, όπως μια ζεστή αγκαλιά, ένα χαμόγελο, μια γλυκιά κουβέντα, ένας τρυφερός ώμος για να ακουμπήσουν. 

Συνοψίζοντας, θα ήθελα να συγχαρώ την Βάσω Ζαφειροπούλου για το όμορφο ταξίδι που μου πρόσφερε, ανεξαρτήτως τις πολλές θαλασσοταραχές που βίωσα! Η αλήθεια είναι πως τα βιώματά μας είναι η διαθήκη, που θα μας ακολουθεί, θέλοντας ή μη, σε όλη μας τη ζωή. Όταν έρχεται όμως η ώρα των μεγάλων αποφάσεων, έχουμε το δικαίωμα να κάνουμε αποδοχή ή αποποίηση αυτής της διαθήκης. Προτροπή μου είναι να αφήνουμε πίσω όσα μας βαραίνουν και να ατενίζουμε το μέλλον με αισιοδοξία και θάρρος, διότι ο άνθρωπος έχει αστείρευτες ικανότητες και απεριόριστα ψυχικά αποθέματα. Κι όπως αναφέρει και η συγγραφέας: «…φύγε και μην κοιτάξεις πίσω. Μην επιτρέψεις στη νοσταλγία να σε λυγίσει. Κοίτα μπροστά σου και προχώρα…» 

Παπακώστα Ελένη - Πτυχιούχος Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ.

 Σελίδα του βιβλίου: http://www.anemosekdotiki.gr/pezografia/koritsia.html