ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΛΑΪΝΑΚΗ

«ΜΕΡΟΠΗ Η ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΣΣΑ»

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗ 

Η ανάγνωση ιστορικών μυθιστορημάτων, και ιδιαίτερα αυτών που εμπεριέχουν ιστορίες ξεριζωμού από τις αλησμόνητες πατρίδες, πάντοτε με γοήτευαν. Γι’ αυτό και ένιωσα ιδιαίτερη χαρά, όταν πρόσφατα έλαβα το μυθιστόρημα της Κυριακής Πλαϊνάκη «Μερόπη η Καππαδόκισσα». 

Η ορφανή Μερόπη, γεννημένη το 1904, στην Καρβάλη της Καππαδοκίας (Γκέλβερι) ξεριζώνεται από τη γενέτειρά της το 1924 μαζί με τους εναπομείναντες συγγενείς της, με προορισμό τη φτωχή Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Μετά από πολλές ταλαιπωρίες καταλήγει στη Νέα Καρβάλη της Καβάλας, όπου εκεί θα γνωρίσει τον άντρα της, τον Σωτήρη, πρόσφυγα επίσης από τη Σμύρνη. Η φτώχεια και οι κακουχίες θα οδηγήσουν το ζευγάρι ν’ αναζητήσει μια καλύτερη τύχη για τα παιδιά του στην Αθήνα, όπου και θα είναι ο τελικός προορισμός της Μερόπης έως το θάνατό της. Η ζωή της ηρωίδας θα είναι πολύπαθη και πολυτάραχη, «γεμάτη λίγες χαρές και πολλά βάσανα», όπως είχε προβλέψει ένας σοφός γέροντας στη Νέα Καρβάλη.

Ο αναγνώστης, ακολουθώντας τα χνάρια της Μερόπης, κάνει μια νοητή ιστορική αναδρομή, ξεκινώντας από τις αρχές του 20ου αιώνα και καταλήγοντας στο δυνατό σεισμό των Αλκυονίδων Νήσων του 1981, που συντάραξε την Αττική. Γίνεται κοινωνός των δυο Παγκόσμιων Πολέμων και του ξεριζωμού των Ελλήνων από τις πατρογονικές τους εστίες, με όλα τα δεινά που επήλθαν στον πληθυσμό: Φτώχεια, ορφάνια, απώλειες συγγενών και φίλων, περιθωριοποίηση, αγώνας για επιβίωση, κοινωνικές ανακατατάξεις. Αντιλαμβάνεται το απάνθρωπο πρόσωπο του πολέμου, που κάνει τους ανθρώπους πιο σκληρούς και πιο επιφυλακτικούς απέναντι στον πλησίον.

Η υπόθεση του βιβλίου κινείται παράλληλα με σημαντικά γεγονότα, όχι μόνο της χώρας μας αλλά και της Παγκόσμιας Ιστορίας, έτσι ώστε να μπορούν να κατατοπιστούν και άνθρωποι νεότερων γενεών, που δεν τα έζησαν από κοντά. Εθνικές συγκρούσεις, μάχες, προσφυγιά, κατοχή, δικτατορία, μεταπολίτευση.

Η περιγραφή της συγγραφέως είναι ζωντανή και παραστατική, γεμάτη εικόνες και συναισθήματα. Δίνει έμφαση στο πόσο δοκιμάζονται οι ανθρώπινες σχέσεις, κάτω από την πίεση δύσκολων καταστάσεων, αλλά ακόμα και στα χρόνια της ευημερίας. Και μπορεί, όπως προανέφερα, οι άνθρωποι να σκληραίνουν, ωστόσο πάντα υπάρχει και η όμορφη πλευρά της ψυχής τους. Καθώς συχνά στις περιόδους της παρατεταμένης φτώχειας, υπήρχε συντροφικότητα, αλληλεγγύη αλλά και χαρά μέσα από απλά και καθημερινά πράγματα, ενώ με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των ηρώων αρχίζει ο ανταγωνισμός και οι αψιμαχίες.

Αυτό που μου έκανε εντύπωση σ’  αυτό το βιβλίο είναι ότι η συγγραφέας μπόρεσε να δημιουργήσει έναν μικρόκοσμο διαπροσωπικών συγγενικών σχέσεων, πιστό αντίγραφο της ευρύτερης ελληνικής κοινωνίας. Ορισμένα από τα στοιχεία που τονίζει είναι οι τεταμένες σχέσεις πεθεράς – νύφης, η ανάμειξη της συζύγου στα περιουσιακά της οικογένειας του άντρα της,  οι αδικίες σε κληρονομικά ζητήματα, η συγκατοίκηση συγγενών κάτω από την ίδια στέγη και η καθημερινή τριβή που επέρχεται στις μεταξύ τους σχέσεις.

Όμως τα παραπάνω δεν είναι τα μόνα ζητήματα με τα οποία καταπιάνεται η Κυριακή Πλαϊνάκη. Δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην εγκατάλειψη της οικογένειας από τον πατέρα, στη χαρτοπαιξία, στο χάσμα των γενεών, στην κοινωνική θέση της γυναίκας, στην αναθεώρηση του τρόπου ζωής μετά από σοβαρά προβλήματα υγείας, στη διαχείριση του πένθους, στην έκρηξη της αστικοποίησης και την κατ’ επέκταση καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.

Η Μερόπη, ξεχωριστή και δυναμική προσωπικότητα, από μικρή ηλικία αγωνιζόταν να επιβιώσει και να σταθεί στα πόδια της με αξιοπρέπεια. Στάθηκε βράχος μπροστά σε ανυπέρβλητα εμπόδια και σήκωσε αβάσταχτα βάρη στους ώμους της, έως το τέλος της ζωής της. Τέτοιοι άνθρωποι θα έπρεπε να γίνονται πρότυπα προς μίμηση για εμάς τους νεότερους, που έπρεπε να νιώθουμε τυχεροί που δεν έχουμε βιώσει τέτοιου είδους δυσκολίες και που εύχομαι να μην τις ζήσουμε ποτέ. Ωστόσο η Μερόπη, μεγαλωμένη σε άλλες περιόδους, όπου η γυναίκα βρισκόταν σε “κατώτερη” θέση και θεωρούνταν “βάρος” για την οικογένειά της, υιοθετεί πλήρως τη λάθος νοοτροπία της εποχής της. Δείχνει αδυναμία στους άντρες της οικογένειάς της και βάζει σε δευτερεύουσα θέση στην καρδιά της τις κόρες και τις εγγονές της, παρόλο που εκείνες βρίσκονταν πάντα δίπλα της και τη συμπαραστέκονταν.

Θα ήθελα να συγχαρώ θερμά τη συγγραφέα και να τελειώσω με μια πικρή διαπίστωση. Δυστυχώς, τέτοιου είδους αξιόλογες προσπάθειες δεν τυγχάνουν στη χώρα μας τη δημοσιότητα που τους πρέπει. Νιώθω τυχερή που ήμουν μια από τις αναγνώστριες αυτού του έξοχου μυθιστορήματος!

 Παπακώστα Ελένη

Πτυχιούχος Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ.

 ***

Η Κυριακή Πλαϊνάκη γεννήθηκε το 1950 στον Πειραιά. Σπούδασε Ιστορία και Λογοτεχνία σε ιδιωτικό κέντρο σπουδών στην Αθήνα. Εργάστηκε για πολλά χρόνια στον ιδιωτικό τομέα και παρακολούθησε σεμινάρια σε οικονομικά και τεχνικά θέματα. Είναι παντρεμένη και έχει δυο παιδιά. Ασχολείται με τη συγγραφή από νεαρή ηλικία. Το βιβλίο ''Μερόπη η Καππαδόκισσα'' είναι το πρώτο της μυθιστόρημα.