Κυριακή Πλαïνάκη

"Το πορτρέτο"

Εκδόσεις Γαβριηλίδη

Μετά το υπέροχο ιστορικό μυθιστόρημά της, “Μερόπη η Καπαδόκισσα”, η Κυριακή Πλαïνάκη αποφασίζει να αλλάξει πλεύση στη γραφή της και να καταπιαστεί με πιο σύγχρονα και “σύνθετα” ζητήματα που οδηγούν σε πιο βαθιά νερά της κοινωνίας μας. Όμως και αυτή τη φορά η συγγραφέας, καταφέρνει σαν έμπειρη καπετάνισσα να αποφύγει τους ύφαλους και να οδηγήσει το καράβι της γραφής της σε νέους προορισμούς, παραδίδοντας στους αναγνώστες της ένα εξίσου αξιόλογο και καλογραμμένο μυθιστόρημα, “Το πορτρέτο”.

Η κεντρική ηρωίδα Βέτα, ο αδερφός της Νάστος και ο πατέρας τους, ζουν με τις οικογένειές τους στην ίδια πολυκατοικία διατηρώντας καλές σχέσεις μεταξύ τους έως τη στιγμή που ο μεγάλος σεισμός του 1999 πλήττει την Αττική. Ο Εγκέλαδος καταφέρνει να κλονίσει με το πέρασμά του όχι μόνο τις οικείες  τους, αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις, αποδεικνύοντας ότι  η δομή της οικογένειας στηριζόταν σε σαθρά θεμέλια και ότι μια δυνατή δόνηση ήταν ικανή να την “γκρεμίσει” επιφέροντας “ανεπανόρθωτες ζημίες”.

Τα δυο αδέρφια θα μπορέσουν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και τις μεταξύ τους διαφορές, χωρίς να φτάσουν στα άκρα; Θα επικρατήσει η λογική ή τα πάθη και τα θέλω του καθενός θα υπερισχύσουν; Πόσο εύκολα χαλάνε οι ισορροπίες και οι σχέσεις μεταξύ δυο αδερφών, όταν τίθενται ανάμεσά τους ζητήματα οικονομικής φύσεως; Τι ρόλο διαδραματίζει ο οικογενειακός περίγυρος;

Ξεφυλλίζοντας αυτό το μυθιστόρημα, ο αναγνώστης φέρνει πιθανόν στο νου του παρόμοια περιστατικά που του έχουν συμβεί ή που έχει ακούσει και ίσως συχνά ταυτίζεται με κάποιον από τους πρωταγωνιστές. Το κυρίαρχο ζήτημα που πραγματεύεται η συγγραφέας είναι οι ενδοοικογενειακές σχέσεις και πού μπορεί αυτές  να οδηγηθούν όταν προκύπτουν διάφορα καίρια προβλήματα, όπως για παράδειγμα τα κληρονομικά. Ανταγωνισμός, καυγάδες, ακραίες αντιδράσεις, συμφέρον, θυμός που τυφλώνει.

Επίσης θίγεται το ζήτημα της μεροληψίας του γονιού προς το ένα από τα παιδιά του και πόσο μπορεί να αδικήσει το άλλο, επηρεασμένος από αυτή του την αδυναμία. Συν τοις άλλοις, η ματαιοδοξία του ανθρώπου έχει την τιμητική της, καθώς περιγράφονται άνθρωποι που επιχειρούν να επιβληθούν στον κοινωνικό τους περίγυρο επιδεικνύοντας την ευμάρεια τους, μην έχοντας κανένα άλλο πνευματικό προσόν.

Η γλώσσα που χρησιμοποιείται από τη συγγραφέα είναι απλή, κατανοητή, μεστή, γεμάτη νοήματα και έννοιες. Σε κάποια σημεία η περιγραφή της γίνεται πολύ παραστατική, λες και η σκηνή εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας, ιδιαίτερα στο σημείο που η Βέτα αποφάσισε να αποχωριστεί το αγαπημένο της πορτρέτο, που για χρόνια κοσμούσε το σπιτικό της και το θαύμαζε,  καθώς ένιωθε πως δεν την αντιπροσώπευε πλέον.

Είναι εμφανές ότι “Το πορτρέτο” δεν έχει γραφτεί για να τέρψει, να διασκεδάσει ή να γεμίσει ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο του αναγνωστικού κοινού. Η ανάγνωσή του μου θύμισε τον μύθο της Αρετής και της Κακίας. Όταν ο Ηρακλής βρέθηκε μπροστά στο δίλημμα, ποιον δρόμο να διαλέξει: της Κακίας (τον εύκολο δρόμο) ή της Αρετής (έναν  δρόμο  γεμάτο δυσκολίες) και τελικά προτίμησε τον δεύτερο. Έτσι και η συγγραφέας, φέροντας μέσα της την κληρονομιά της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, μας οδηγεί σε διαδρομές δαιδαλώδεις, που θέτουν διλήμματα και εμπεριέχουν την φωτεινή αλλά και την σκοτεινή πλευρά του ανθρώπινου νου. Θίγονται αλλεπάλληλα οι αδυναμίες και οι ιδιαιτερότητες του ατόμου μέσα στο περιβάλλον που ζει και διαμορφώνει την προσωπικότητά του. Άνθρωποι χωρίς ηθικούς φραγμούς που, μπροστά στο προσωπικό τους συμφέρον, εκμεταλλεύονται καταστάσεις και άνθρωποι που βρίσκονται διαρκώς σε δεινή θέση. Άλλοι πάλι, τυφλωμένοι από την ζήλια και τον εγωισμό, καταλήγουν να πληρώνουν τις ενέργειες των πράξεών τους.  Όπως μας υπενθυμίζουν οι διαχρονικές λαϊκές ρύσεις: «Ρόδα είναι και γυρίζει» ή «Όποιος θέλει τα πολλά, χάνει και τα λίγα»…

Συνοψίζοντας, θα ήθελα να σταθώ και στην πρωταγωνίστρια του βιβλίου, Βέτα. Στις τελευταίες σελίδες του μυθιστορήματος γίνεται η “απογύμνωση” της ψυχής της, με την ίδια να στέκεται μπροστά στα λάθη της και ν’ αναμετράται με το οδυνηρό παρελθόν, μετανιώνοντας για κάποιες από τις ενέργειές της. Θεωρώ πως ο απώτερος σκοπός της  Κυριακής Πλαïνάκη, είναι να μας προβληματίσει, να μας βοηθήσει μέσω των ηρώων της να κατανοήσουμε τα σφάλματα που ενδεχομένως έχουμε κάνει ή πρόκειται να κάνουμε και να μας νουθετήσει ή να μας υποδείξει πιθανούς δρόμους που πρέπει να ακολουθήσουμε για να αποφεύγουμε τις κακοτοπιές.

Να συγχαρώ λοιπόν για μια ακόμη φορά τη συγγραφέα για το εξίσου υπέροχο δημιούργημα που προσέφερε, ευχόμενη να συνεχίσει να μας ταξιδεύει με την ξεχωριστή γραφή της σε νέους προορισμούς. Η Κυριακή Πλαïνάκη είναι μια ευχάριστη και ζεστή ηλιαχτίδα στα σύγχρονα Ελληνικά Γράμματα.

Παπακώστα Ελένη

Πτυχιούχος Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Α.Π.Θ.

Η Κυριακή Πλαïνάκη γεννήθηκε το 1950 στον Πειραιά. Σπούδασε Ιστορία και Λογοτεχνία σε ιδιωτικό κέντρο σπουδών στην Αθήνα. Εργάστηκε για πολλά χρόνια στον ιδιωτικό τομέα και παρακολούθησε σεμινάρια σε οικονομικά και τεχνικά θέματα. Είναι παντρεμένη και έχει δυο παιδιά. Ασχολείται με τη συγγραφή από νεαρή ηλικία. Το βιβλίο ''Μερόπη η Καππαδόκισσα'' αποτέλεσε το πρώτο της μυθιστόρημα.